Fréttablaðið - 23.03.2023, Blaðsíða 12

Þingheimur getur ekki
leyft sér að horfa á
vandamálið ágerast og
senda reikninginn á
heimilin.
Þó að
neysla hafi
aldrei verið
auðveldari
en í dag,
má segja
að nú sé að
sama skapi
flóknara
en nokkru
sinni fyrr
að vera
neytandi.
Líklega er 18. aldar maðurinn Skúli
Magnússon fógeti fyrsti baráttu-
maður fyrir bættum neytendarétti
á Íslandi. „Mældu rétt, strákur“, á
kaupmaðurinn að hafa fyrirskipað
Skúla ungum að aldri en átti þá við,
að Skúli skyldi mæla rangt svo að
kaupendur fengju minna korn en
þeir borguðu fyrir. Þetta mun hafa
sært réttlætistilfinningu Skúla svo
mjög að hann helgaði líf sitt neyt-
endavernd.
Hvað sem líður sannleiksgildi
sögunnar barðist Skúli fyrir neyt-
endavernd þegar hann var orðinn
fógeti og hafði yfirumsjón með fjár-
málum, atvinnu og verzlunarmálum
á Íslandi fyrir hönd Danakonungs.
Hann lét brjóta upp skemmur kaup-
manna og kasta 1.000 tunnum af
skemmdu mjöli í sjóinn. Kaupmenn-
irnir voru síðar dæmdir í svo miklar
sektir að sjóðurinn sem myndaðist
úr þeim, mjölbótarsjóðurinn svo-
nefndi, varð mikil stoð fyrir íslensk-
an landbúnað á næstu áratugum auk
þess að kosta byggingu Menntaskól-
ans í Reykjavík.
Í dag, þann 23. mars, eru 70 ár
liðin frá því hópur fólks undir
forystu Sveins Ásgeirssonar hag-
fræðings, Jóhanns Sæmundssonar
prófessors og Jónínu Guðmunds-
dóttur, formanns Húsmæðrafélags
Reykjavíkur, stóðu að stofnun Neyt-
endasamtakanna í Tjarnarcafé við
Vonarstræti. Stofnun samtakanna
átti sér nokkurn aðdraganda sem
hófst með tveimur útvarpserindum
Sveins í októbermánuði árið áður.
Sveinn var kjörinn fyrsti formaður
hinna nýju samtaka og bar hitann
og þungann af starfseminni fyrstu
fimmtán árin.
Í ávarpi frá stjórn samtakanna í
fyrsta tölublaði Neytendablaðsins
sem gefið var út strax í júní sama
ár segir: „Almenn neytendasamtök
hafa mjög mikilvægu hlutverki að
gegna í þjóðfélaginu, þar sem enginn
aðili er til sem treystist til að halda
fram sjónarmiðum og rétti neyt-
endanna almennt og gæta hagsmuna
þeirra fyrst og fremst. Þess vegna
hefur mjög skort á, að neytendum
væri sýnt fullt tillit, og þeir hafa
Neytendasamtökin fyrir þig í sjötíu ár
Breki Karlsson
formaður
Neytendasam-
takanna
vegna samtakaleysis jafnvel ekki
getað spornað við hinu freklegasta
tillitsleysi í þeirra garð.“
Fyrsta verkefni samtakanna
var að vinna að „bættri tilhögun á
afgreiðslutíma sölubúða og opin-
berra stofnana …“ í samstarfi við
Samband smásöluverzlana og
Verzlunarmannafélag Reykjavíkur.
Samhliða var hafin útgáfa málgagns
„til að berjast fyrir sjónarmiðum
neytendanna almennt og vekja þá
til meðvitundar um rétt sinn.“ Það
málgagn, Neytendablaðið, kom fyrst
út í júní 1953 og hefur komið út nær
óslitið síðan.
Það má með sanni segja að á 70 ára
sögu sinni hafi Neytendasamtökin
verið sjálfstæð rödd neytenda og
unnið að margvíslegum umbótum
fyrir hönd neytenda. Ég er bæði
stoltur og auðmjúkur að fá að standa
á herðum þessa framsýna fólks við
að þoka áfram neytendabaráttunni
fyrir f leiri tækifærum, betri rétt-
indum og sanngjarnari kjörum.
Allt frá innleiðingu mölunardag-
setninga á kaffi á sjötta áratugnum,
leiðbeiningabæklingum samtak-
anna á sjöunda áratugnum, fyrsta
kartöflumálinu á þeim áttunda til
baráttunnar gegn smálánum og
Vaxtamálinu nú á síðustu árum;
Allar götur hafa Neytendasamtökin
unnið að úrbótum fyrir neytendur
- og því munum við halda áfram af
óskertum styrk.
Samfélagið og neyslan hafa tekið
stórkostlegum breytingum frá því
Neytendasamtökin voru stofnuð
og málefni neytenda hafa því einnig
færst inn á nýjar brautir.
Hin nýja barátta um réttindi og
tækifæri neytenda á sér meðal ann-
ars stað í stafrænum heimi þar sem
gögn um einkamál neytenda ganga
kaupum og sölum, og brotamenn
sjá tækifæri til að „mæla rétt“. Þá fela
mikilvæg græn umskipti einnig í sér
áskoranir fyrir ábyrga neytendur, til
dæmis þegar óábyrgir stjórnendur
fyrirtækja beita grænþvotti til að
villa um fyrir okkur, eða þegar reglur
eru ekki til staðar í deilihagkerfinu.
Þó að neysla hafi aldrei verið auð-
veldari en í dag, má segja að nú sé að
sama skapi flóknara en nokkru sinni
fyrr að vera neytandi. Einmitt þess
vegna verður meðal stóru verkefna
samtakanna á næstu árum að sjá til
þess að neytendum verði gert kleift
að velja góðar og öruggar vörur, með
eins litlum umhverfissporum og
mögulegt er.
Það er vandratað í neytendafrum-
skógi dagsins í dag. Okkur er víða
lofað gulli og grænum skógum og
oft er erfitt er að sjá í gegnum blekk-
ingarvaðalinn og margar keldurnar
að varast. Hrein og bein svikastarf-
semi þrífst í skjóli góðrar trúar neyt-
enda. Maðkað mjöl leynist víða og
óvíst hvar Skúla fógeta bæri niður í
neytendabaráttunni, væri hann uppi
í dag.
Neytendasamtökin hafa þjónu-
stað neytendur í 70 ár og spornað
gegn yfirburðastöðu valdhafa,
sérhagsmunahópa og fyrirtækja.
Neytendasamtökin eru frjáls félaga-
samtök sem reiða sig á árgjöld félags-
manna. Því fleiri félagsmenn, þeim
mun öflugri Neytendasamtök. Láttu
þig varða, vertu með og skráðu þig í
Neytendasamtökin. n
VM Félag vélstjóra og málmtæknimanna
www.vm.is
Aðalfundur
VM 2023
Aðalfundur félagsins verður haldinn
föstudaginn 31. mars kl. 17:00.
Fundarstaður: Stórhöfða 29
(gengið inn Grafarvogs megin)
Dagskrá: Venjuleg aðalfundarstörf
samkvæmt lögum félagsins.
Nánari upplýsingar varðandi fundinn
er að finna á heimasíðu félagsins, vm.is
Boðið verður upp á léttar veitingar
að fundi loknum.
Vaxtahækkun Seðlabankans í gær
var eftir svartsýnustu spám. Hækk-
unin rammar inn það ástand í ríkis-
fjármálum sem Viðreisn hefur varað
við um langa hríð. Heimilin sitja svo
uppi með reikninginn, í formi dýrari
matarkörfu og hærri afborgana af
húsnæði. Þungi málsins fer vaxandi.
Það finna langflestir á eigin skinni.
Þjóðkjörnir fulltrúar geta ekki
leyft sér að setja kíkinn fyrir blinda
augað  í því ástandi sem skapast
hefur á vakt ríkisstjórnarinnar. Til
þess að taka á þeim bráðavanda sem
íslensk heimili standa nú frammi
fyrir þurfum við öll að stíga upp úr
pólitískum skotgröfum. Þingheimur
getur ekki leyft sér að horfa á vanda-
málið ágerast og senda reikninginn
á heimilin.
Viðfangsefnið krefst jarðbund-
inna lausna sem hægt er að ráðast
í strax. Þar kemur að kjarna máls.
Sjaldan hefur verið mikilvægara
en nú að ráðast í að hemja vaxandi
útþenslu ríkissjóðs til að bregðast
við verðbólgu og tilheyrandi vaxta-
hækkunarferli.
Verkefnið er ærið. Viðreisn er nú
sem fyrr reiðubúin að leggja sitt á
vogarskálarnar til að koma með til-
lögur í þá átt. Eins er flokkurinn til í
að standa með góðum málum sem
aðrir kunna að leggja á borðið.
Því þetta þarf ekki að vera svona.
Við þurfum að horfast í augu við
raunveruleikann, hefja okkur upp
yfir hversdagsþrasið og leita sam-
eiginlegra lausna á því að rétta við
bókhald ríkisins - og það strax. n
Jarðbundnar lausnir strax
Hanna Katrín
Friðriksson
þingflokksfor-
maður Viðreisnar
12 skoðun FRÉTTABLAÐIÐ 23. mARs 2023
FIMMTuDAGuR