Fréttablaðið - 23.03.2023, Blaðsíða 27

Prinsessu-
leikarnir
eru erfitt
og krefj-
andi verk
en leik-
stjórinn
Una Þor-
leifsdóttir
heldur vel
á spöð-
unum.
Ég vil meina að við
séum öll rómantísk. Málarar
Við erum löggiltir málarar.
Tökum að okkur öll verkefni,
stór og smá. Gerum tilboð eða
tímavinnu og erum mjög sann-
gjarnir. Endilega hafa samband
í síma 782 4540 eða í
loggildurmalari@gmail.com
Nudd Nudd Nudd
Slökunarnudd í miðbæ
Reykjarvíkur. Lausir tímar.
Sími 694 7881, Janna.
Leikhús
Prinsessuleikarnir
Borgarleikhúsið
Leikarar: Bergur Þór Ingólfsson,
Birgitta Birgisdóttir, Jörundur
Ragnarsson, Sólveig Arnarsdóttir
og Vala Kristín Eiríksdóttir
Höfundur: Elfriede Jelinek
Þýðing: Bjarni Jónsson
Leikstjórn: Una Þorleifsdóttir
Leikmynd, búningar, leikgervi og
lýsing: Mirek Kaczmarek
Tónlist: Gísli Galdur Þorgeirsson
Hljóðmynd: Gísli Galdur
Þorgeirsson og Jón Örn Eiríksson
Aðstoð við lýsingu: Fjölnir
Gíslason
Starfsnemi: Erna Kanema
Mashinkila
Þorvaldur S. Helgason
Nýjasta uppfærsla Borgarleikhúss­
ins, Prinsessuleikarnir eftir austur­
ríska Nóbelsskáldið Elfriede Jelinek,
var frumsýnt á Nýja sviðinu síðasta
föstudag. Um er að ræða rúmlega
tuttugu ára gamalt verk sem heitir
á upprunalegu þýskunni Prinzess­
innen dramen, sem í beinþýðingu
myndi útleggjast sem Prinsessu­
leikritin eða Prinsessudramað á
íslensku.
Bjarni Jónsson ákveður þó að
þýða titilinn sem Prinsessuleikarnir
sem er bæði viðeigandi miðað við
leikgleði verksins auk þess sem það
býr til skemmtileg hugrenninga­
tengsl við Hungurleikana, dystóp­
ískar ungmennabækur Suzanne
Collins. Ólíkt Hungurleikunum þá
þurfa prinsessurnar í Prinsessuleik­
unum ekki að myrða hver aðra til að
komast lífs af en í verki Jelinek þurfa
prinsessurnar þó að berjast fyrir
lífi sínu og tilverurétti í karllægum
heimi sem reynir í sífellu að halda
þeim niðri og skilgreina þær út frá
fyrirframgefnum staðalmyndum.
Þrjár prinsessur
Upprunalegt verk Jelinek skiptist í
fimm þætti sem hver fjallar um eina
ákveðna prinsessu en í uppsetningu
Borgarleikhússins velur leikstjórinn
Una Þorleifsdóttir að setja upp þrjá
þætti og einblína á prinsessurnar
Mjallhvíti (Birgitta Birgisdóttir),
Þyrnirós (Vala Kristín Eiríksdóttir)
og Jacqueline Kennedy (Sólveig
Arnarsdóttir).
Verkið hefst á klassískri mynd
úr ævintýrunum þegar Mjallhvít
vaknar úr dái í glerkistu en í stað
þess að hún sé kysst af prinsinum
eru það tveir sviðsmenn sem lyfta
lokinu af gríðarstórri skel sem hýsir
glerkistu prinsessunnar. Birgitta er
frábær sem hin hrekklausa Mjall­
hvít og upphafssenan þar sem hún
ráfar um sviðið og tekur andköf af
undrun er hún uppgötvar töfra­
skóginn í kringum sig er bráðfyndin
og íronísk nálgun á uppmálað sak­
leysi hinna gömlu Disney­teikni­
mynda.
Mjallhvít er þó ekki lengi ein í
paradís því brátt valsar veiðimaður­
inn inn á sviðið í túlkun Bergs Þórs
Ingólfssonar, klæddur í magnaða
múnderingu sem minnir á tölvu­
leikjahetju; skærrauðar veiðibuxur,
síðan frakka með tölvuleikjagrafík
og gyllta vöðvabrynju. Í stað byssu
er hann vopnaður laufblásara sem
hann pússar ítrekað með rauðri
og grænni húfu til skiptis. Samspil
þeirra Birgittu og Bergs er spennu­
þrungið og Bergi tekst að skapa
ógnvekjandi karakter sem endar á
að draga prinsessuna um sviðið eins
og gólftusku.
Óborganlegur Jörundur
Vala Kristín túlkar Þyrnirós fanta­
vel enda mætti segja að hún sé fædd
til að leika prinsessur, svo líf leg og
glæsileg er hún á sviði. Þáttur Þyrni­
rósar er mun kómískari heldur en
hinir tveir þættirnir og er það að
stóru leyti vegna innkomu Jörundar
Ragnarssonar sem draumaprinsins.
Jörundur er alveg óborganlegur
í hlutverki hins kynóða og sjálf­
hverfa prins sem þjáist af mikil­
mennskubrjálæði á háu stigi og
lýsir sjálfum sér sem guði almátt­
ugum. Atriðið þar sem prinsinn
reynir að tæla Þyrnirós með því að
gyrða sig með risagöndli og fara í
trekant með tveimur tröllvöxnum
brúðum er eitt af því fyndnasta
sem undirritaður hefur séð á sviði
Borgarleikhússins.
Goðsögnin og manneskjan
Í þriðja og síðasta þætti verksins
kveður við annan tón en þá stígur
Sólveig Arnarsdóttir á svið sem
forsetafrúin Jackie Kennedy og
Jörundur bregður sér í hlutverk
eiginmanns hennar sáluga John F.
Kennedy. Sólveig er algjörlega frá­
Úti er ævintýri
tsh@frettabladid.is
Listakonan Anna Margrét Ólafsdóttir
fjallar um ólíkar birtingarmyndir
rómantíkur í verkinu Rómantík sem
hún frumsýnir í Borgarleikhúsinu á
vegum verkefnisins Umbúðalaust
næsta föstudag.
„Ég er að reyna að hafna öllu því
sem neyslusamfélagið og dægur­
menning hafa sagt okkur að sé róm­
antískt. Reyna að byrja upp á nýtt,
hugsa fyrir mig sjálfa og gera tilraun
til þess að fá áhorfendur til að hugsa
fyrir sig sjálfa hvað þeim þykir í raun
og veru rómantískt. Mín kenning er
sú að samfélagið sé búið að setja upp
einhverja mynd af rómantík. Þau
sem tengja við þessa mynd eru þá
rómantísk og gera þessa hluti en þau
sem tengja ekki við það skilgreina sig
þá kannski sem órómantísk. En ég vil
meina að við séum öll rómantísk,“
segir Anna Margrét.
Finnst þér rómantík þá hafa verið
niðurnjörfuð af kapítalismanum og
neyslusamfélaginu?
„Já, heldur betur. Ég meina, mörg
okkar þegar við heyrum orðið róm­
antík myndum örugglega hugsa fyrst
um ástarsambönd. Hvað gerir maður
í ástarsamböndum, maður kaupir
blóm eða gefur gjafir, fer á stefnumót
og út að borða. En þetta eru svo rosa­
lega staðlaðar og þröngar hugmyndir
um hvað rómantík er. Ég fer líka
aðeins aftur í hvað rómantíska tíma­
bilið var og enda eiginlega á hugtaki
sem ég kalla rómantískt skap.“
Hvernig lýsir það sér að vera í
rómantísku skapi?
„Rómantískt skap er ástand þar
sem við erum í ró og horfum á hlut­
ina í kringum okkur með róman­
tískum augum og lærum að meta þá
á nýjan hátt. Það er eins konar hugar­
ástand þar sem fegurð og hlýja í garð
heimsins og annarra er ráðandi.“
Anna Margrét er gjörninga­ og
myndlistarkona og segir hún verkið
eiga rætur sínar í gjörningnum.
„Mig langar að segja að þetta sé
upplifunargjörningur þar sem áhorf­
endur ferðast með sviðsmyndinni
um rýmið. Þetta er verk sem kemur
með tilboð um að bjóða fólki í róm­
antískt skap,“ segir hún.
Þá ítrekar Anna Margrét að róm­
antík þurfi alls ekki bara að vera á
milli tveggja elskenda heldur geti
fólk upplifað rómantík í alls konar
aðstæðum.
„Þetta getur verið á milli vina eða
ókunnugra, stað eða stund, hefðum
eða einhverju svoleiðis. Pælingin er
sú að ég er hér í rómantísku skapi
búin að búa mér til minn rómantíska
heim uppi í leikhúsi og býð fólki inn
í það hugarástand,“ segir Anna Mar­
grét. n
Nánar á frettabladid.is
Skapar sinn eigin rómantíska heim
Anna Margrét vill hafna hugmyndum neyslusamfélagsins og dægurmenn-
ingar um rómantík og skapa sitt eigið rómantíska skap. FréTTABLAðið/ANToN
Sólveig Arnars-
dóttir er algjör-
lega frábær sem
forsetafrúin
Jackie Kennedy
í Prinsessuleik-
unum.
MyNd/GríMur
BjArNASoN
bær sem Jackie og nær nánast dul­
rænu valdi á texta Jelinek sem er
svo sannarlega ekkert léttmeti.
Leiktextinn sjálfur samanstend­
ur nánast alfarið af ljóðrænum
einræðum sem f læða eins og foss
af munni leikaranna og sem áhorf­
andi er mjög krefjandi að halda
þræði í verkinu. Enda hafði leik­
hússtjórinn Brynhildur Guðjóns­
dóttir orð á því eftir frumsýningu
að í upprunalegu handriti Jelinek
væri tekið fram að textinn sé ekki
ætlaður til sviðsetningar.
Í þriðja þættinum rofar til í fram­
vindunni sem verður raunsæislegri
þegar fjallað er um manneskjur af
holdi og blóði. Í mögnuðum mónó­
log þar sem Jackie lýsir því hvernig
hún reyndi í örvæntingu að bjarga
eiginmanni sínum JFK eftir að hann
var skotinn í höfuðið í Dallas í nóv­
ember 1963, sameinast goðsögnin,
prinsessan og manneskjan Jacque­
line Kennedy.
Lifandi og dýnamískt samspil
Prinsessuleikarnir eru erfitt og
krefjandi verk en leikstjórinn Una
Þorleifsdóttir heldur vel á spöð­
unum og skapar sviðsetningu sem
er einstaklega vönduð í alla staði.
Samspil leikaranna er lifandi og
dýnamískt og ítrekað eru dregnar
upp sterkar senur. Þá verður að
segjast að stjarna sýningarinnar er
pólski listamaðurinn Mirek Kaczm­
arek sem gerði sér lítið fyrir og sá í
senn um leikmynd, búninga, leik­
gervi og lýsingu verksins.
Sviðsmynd og búningar Mireks
eru listaverk út af fyrir sig, neongul­
ir og ­grænir prinsessukjólar Mjall­
hvítar og Þyrnirósar myndu sæma
sér vel á hvaða tískupalli sem er og
munir eins og glerkista Mjallhvítar
og kynlífsbrúðurnar tröllvöxnu eru
eins og myndlistarverk. Prinsessu­
leikarnir eru þess virði að sjá bara
fyrir handbragð Mireks. Þá stendur
tónlist Gísla Galdurs Þorgeirssonar
vel fyrir sínu enda er hann eitt af
reyndustu leikhústónskáldum
þjóðarinnar. n
Niðurstaða: Prinsessuleikarnir
eru erfitt verk en veisla fyrir unn-
endur framúrstefnuleikhúss.
Fréttablaðið menning 1923. marS 2023
FimmTUDAgUR