Skipulagsmál höfuðborgarsvæðisins - 01.04.1986, Page 5

SKIPULAGSSKRIFSTOFA HÖFUÐBORGARSVÆÐISINS 1 1986
5
Jón Snædál læknir
ALDRAÐIROG
HEILBRIGÐIS-
KERFIÐ
ram til ársins 1975 hafði öldruð-
um á íslandi ekki verið sinnt sérstak-
lega í hinu íslenska heilbrigðiskerfi.
Heilsugæsla aldraðra var í höndum
heimilislækna, sem unnu flestir ein-
ir með hefðbundnum hætti. Auk
þess höfðu flestir sérfræðingar borg-
arinnar ákveðinn fjölda einstaklinga
í sjúkrasamlagi. Bráðaþjónustu
hlutu aldraðir á bráðadeildum
sjúkrahúsa. En langtímavistun, sem
er að miklu leyti sérstakt vandamál
aldraðra, var með fáum undantekn-
ingum í höndum sjálfseignastofna í
Reykjavík og í hinum minni sjúkra-
húsum úti á landi. íbúðir sérstaklega
ætlaðar öldruðum voru ekki til og
deildir, sem sinntu endurhæfingu
aldraðra, ekki heldur. Dagvistun var
óþekkt hér á landi.
Arið 1975 urðu hér viss tímamót,
því að þá tók til starfa fyrsta öldrun-
arlækningadeild landsins. Deildin
tilheyrði Landspítalanum þótt hún
væri ekki á lóð hans. Gerður var
leigusamningur til 13 ára við Ör-
yrkjabandalagið um afnot af fimm
hæðum í háhýsi þess við Hátún
10B. Deildin tók til starfa í október
1975 og árið 1981 var hún í stórum
dráttum komin í það horf, sem hún
er nú. Árið 1983 tók önnur öldrun-
arlækningadeild til starfa við Borgar-
spítalann. Að vísu tilheyrði hún
skipulagslega lyfjadeildinni en hún
hefur starfað býsna sjálfstætt. Hún
er í svokallaðri B-álmu. Fyrst tók til
starfa einn gangur en ári síðar
bættist annar við. B-álman, þar sem
gert var ráð fyrir fimm legudeildum,
hafi upphaflega verið ætluð fyrir
aldraða en nú er séð að svo verður
ekki að öllu leyti.
Ég ætla ekki að rekja þróunina eins
og hún hefur orðið, heldur gera í
stórum dráttum grein fyrir þeirri
þjónustu, sem aldraðir njóta nú
innan heilbrigðiskerfisins. Einnig
verður minnst á félagslega aðstoð,
enda er þetta samofið. Geta verður
þess að bráðaþjónustu fá aldraðir nú
sem áður að langmestu leyti á
bráðadeildum sjúkrahúsanna.
Forvarnarstarf
A
■ ■thygli manna hefur á síðustu
tveimur áratugum beinst æ meir að
gildi forvarnarstarfs. Áherslan hefur
fyrst og fremst verið á afmarkaða
sjúkdóma, sem leggjast einkum á
miðaldra fólk, og hefur talsverður
árangur náðst, t.d. í baráttu gegn
leghálskrabbameini hjá konum.
Forvarnarstarf hjá öldruðum hlýtur
eðli málsins samkvæmt að fara fram
með öðrum hætti. Vandamál aldr-
aðra eru margvísleg og samtvinnuð.
í forvarnarstarfi fyrir aldraða er fyrst
og fremst um fernt að ræða:
í fyrsta lagi menntun þeirra starf-
stétta, sem sinna öldruðum, lækna,
hjúkrunarfræðinga, sjúkraliða. fé-
lagsráðgjafa, iðjuþjálfa, sjúkraþjálfa
o.fl. Það eru ekki mörg ár síðan farið
var að minnast á það í þeim skólum
og námsbrautum, þar sem menntun
þessara starfstétta fer fram, að aldr-
aðir stríða við sérstök vandamál.
Þessi menntun er enn lítil, einkum í
læknadeild, en hefur farið vaxandi.
Reynslan hefur sýnt að bætt
menntun starfsfólks á þessu sviði
eykur áhuga þess og auknum áhuga
fylgir betri árangur.
í öðru lagi er um að ræða hið félags-
lega starf sem unnið er af ýmsum
aðilum. Nefna má þar fyrst og
fremst lausn húsnæðisvanda, en
aldraðir eru í miklum meirihluta
þeirra sem búa í lélegu húsnæði .
Talsvert átak hefur verið gert til þess
að byggja íbúðir fyrir aldraða þar
sem hægt er að fá ýmsa þjónustu.
Með þessu móti vinnst ýmislegt.
Með betra öryggi og minna álagi svo
sem af kulda, þröngum og erfiðum
stigum og lélegum möguleikum til
þrifa, minnkar hættan sem þeim
stafar af slysum og sjúkdómum.
Enn fremur má ætla að kvillar, sem
annars gætu leynst um lengri eða
skemmri tíma, komi fyrrtil meðferð-
ar. Á hinn bóginn má benda á að
vandamál, sem upp koma við það
að fylkja öldruðum saman í íbúðar-
blokkir, eru óleyst, þegar til lengri
tíma er litið. Þjónustan miðast við
það að íbúarnir séu sjálfbjarga. Þeg-
ar svo er ekki lengur, eru úrræðin
þau sömu og fyrir þá sem búa úti í
bæ. Heimilishjálp opinberra aðila
vinnur ómetanlegt forvarnarstarf.
Aldraðir, sem njóta þess í Reykjavík
einni, nema hundruðum og vegna
tengsla heimilishjálpar við heil-
brigðiskerfið má ætla að vandamál
af líkamlegum eða sálrænum toga
komi fljótt til kasta viðeigandi aðila.
I þriðja lagi vil ég nefna ráðgjöf um
heilsurækt. Um er að ræða ráðgjöf
um matarræði en slík ráðgjöf fer
fram allvíða og með ýmsum hætti,