AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.08.1999, Page 36

Góð dæmi um bárujárnshús
er að finna í Grjótaþorpi, Rvk.
Ljósm: SAV.
frágangi en fyrir kemur einnig að bárujárn skemm-
ist vegna hnjasks, það rifnar eða dældast. En jafn-
vel þegar frágangur er eins og best verður á kosið
tærist járnið að lokum og eyðist.
Þegar um friðuð hús er að ræða og önnur hús
sem hafa menningarsögulegt gildi skiptir oft miklu
máli að upphaflegt handverk hússins varðveitist
og að efnisnotkun og aðferðum verði ekki raskað
nema í undantekningartilvikum.
Bárujárn tók að berast hingað frá Englandi seint
á 7. tug seinustu aldar. Um þær mundir opnuðust
nýjar verslunarleiðir til Englands vegna sauða-
sölunnar svokölluðu, þegar umtalsverður útflutn-
ingur hófst á lifandi sauðfénaði.
Nýjar verslunarvörur komu með
skipunum sem sóttu sauðféð og
meðal þeirra var bárujárnið. Talið
er að fyrst hafi bárujárn verið sett á
húsþak timburhúss í brennisteins-
námunum í Krýsuvík skömmu fyrir
1870, en þær voru reknar af ensku
félagi. Þá voru þök íslenskra timb-
urhúsa langflest klædd tjörguðu
timbri. Slík þök voru talin endast
illa og erfitt var að halda þeim
regnþéttum. Talið er að Geir Zoéga
útgerðarmaður hafi fyrstur íslensk-
ra manna sett bárujárn á hús sitt árið 1874 og
tveimur árum síðar setti Valgarður Breiðfjörð smið-
ur og kaupmaður bárujárn á þak og veggi á húsi
sínu, Aðalstræti 8 í Reykjavík, og hefur það ef til
vill verið í fyrsta sinn sem bárujárn var notað á
húsveggi hér á landi.
Reykjavík gekk í Brunabótafélag dönsku kaup-
staðanna árið 1874 og var þá gert skylt að leggja
eldtraust þök á öll ný hús. Sú ákvörðun hefur ef-
laust átt drjúgan þátt í því hve mikla útbreiðslu
bárujárnið fékk á skömmum tíma. Um 1874 voru
aðeins bárujárn og steinskífur viðurkennd sem
eldtraust þakefni hér á landi. Bárujárnið var a.m.k.
34