Verzlunartíðindi - 01.06.1964, Síða 8

halda heildarfjárfestingunni innan þeirra marka,
sem samrýmast greiðslujcifnuði í utanríkisvið-
skiptunum á næstu árum samtímis því, að kaup-
máttur launþega á nú að haldast óbreyttur, en
verður að sjálísögðu að vaxa á næstu árum í
réttu hlutfalli við aukna framleiðni þjóðarbúsins.
Einmitt í sambandi við þetta atriði og í fram-
haldi af miklum umræðum, sem fram hafa farið
um útfán bankakerfisins á undanförnum árum,
tel ég rétt að skýra hér frá nokkrum atriðum, sem
lúta að skiptingu lánsfjár bankanna á atvinnu-
vegi. Um s.l. áramót námu heildarútlán banka
og sparisjóða, sem skýrslur um lánaflokkun ná
til, 5494 millj. kr. Af þessari fjárhæð voru Í246
millj. kr. bundnar í verzlun, einkaverzlun og sam-
vinnuverzlun. y\uk þessa námu stuttar vörukaupa-
skuldir verzlunarinnar og annarra aðila erfendis
491 miilj. kr. um s.i. áramót. Það er að sjálf-
sögðu jafnan mjög erfitt að dæma um það, hvort
heildarlánsfénu sé skipt milli höfuð-atvinnu-
greina eins og hagkvæmast væri frá þjóðhagslegu
sjónarmiði, jafnvel fyrir þá, sem hafa lieildar-
yfirsýn yfir ráðstöfun lánsfjárins, hvað þá fyrir
hina, sem geta aðeins dæmt um málið út frá tak-
mörkuðum sjónarhói. Þó hygg ég að segja megi
með fullum sanni, að engin ástæða sé til að van-
treysta stjórnendum íslenzkra banka hvað það
snertir, að þeir skipti ekki því sparifé, sem þeim
er fengið til ráðstöfunar í þágu atvinnuveganna,
út frá þeim sjónarmiðum, sem jteir telja skyn-
samlegust og bezt í samræmi við þjóðathag. Yms-
ii hafa fundið að því, að lán til verzlunar hafi
aukizt mjög á undanförnum árum. í ársbyrjun
f960 námu þau 650 millj. kr., í ársbyrjun 1962
869 millj. kr. og eins og ég sagði áðan 1246 millj.
kr. í byrjun þessa árs. Hér er um mikla aukn-
ingu að ræða og hlutfallslega meiri en á útlána-
aukningu til ýmissa annarra atvinnugreina, en
þess ber jrá að geta, að í kjölfar batnandi lífs-
kjara og frjálsari viðskiptahátta hefur siglt mikit
aukning verzlunar og viðskipta. Þessi aukning
verzlunar og viðskipta er einmitt eitt form batn-
andi lífskjara. Hlutfallslega mikil aukning út-
lána til verzlunar hefur því verið eðlileg og rétt-
iætanleg. Einnig er þess að geta, að mikill hluti
útlána til verzlunar er óbeint lán til annarra
atvinnuvega, sem verzlunin þjónar. Hitt er svo
annað mál, að verzlunarstéttin hefði eflaust kos-
ið, að hún væri enn meiri. En aukning sparifjár-
myndunarinnar hlýtur þó að setja hér ákveðin
takmörk. Meira fé verður ekki lánað út en sparn-
aðinum nemur. í þessu sambandi vildi ég þó
minnast á verkefni, sem óleyst er í þessu sam-
bandi. Gagnlegt væri að koma á fót stofnlána-
deild, sem veitti verzlunarfyrirtækjum stofnlán,
líkt og nú á sér stað varðandi liina þrjá höfuð-
40
atvinnuvegi landsmanna, sjávarútveg, iðnað og
landbúnað. Um þetta ætti verzlunarstéttin sjálf
að hafa forustu, en ætti þá að geta vænzt stuðn-
ings frá hinu opinbera, með líkum hætti og stofn-
lánadeildir hinna atvinnuveganna hafa verið
studdar.
Þá skal ég fara nokkrum orðum um viðhorfið
í innflutningsmálunum. Óskir hafa komið fram
um að gera enn nokkrar breytingar á frílistanum
svo nefnda, og eru þær í athugun í viðskiptamála-
ráðuneytinu. Samkvæmt síðustu tölum, sem til
eru, er 70% heildarinnflutningsins á frílista. Inn-
flutningur samkvæmt glóbalkvótum nemur 10%
heildarinnflutningsins. Innflutningur frá Austur-
Evrópulöndum nemur 18% heildarinnflutnings-
ins. Nokkuð hefur verið rætt um það undanfarið,
hvort leita ætti fastar eftir því, að viðskiptin við
Austur-Evrópulöndin verði í auknum mæli á
frjálsgjaldeyrisgrundvelli. Er enginn efi á því,
að það myndi færa verðlagið í þessum viðskipt-
um nær heimsmarkaðsverði. Hins vegar óttast
ýmsir, að slíkt myndi stofna útflutningsmörkuð-
um okkar í þessum löndum í nokkra hættu, þar
eð Austur-Evrópulöndin yrði ekki fáanleg til þess
að halda viðskiptunum í þeim mæli, sem nú á
sér stað, nema því aðeins, að jiau séu áfram gerð
á tvíhliða grundvelli. Er þetta mál allt til áfram-
haldandi athugunar hjá stjórnarvöldum.
Að síðustu skal ég fara nokkrum orðum um
verðlagsmálin. Ég geri mér ljóst, að hér eins og
í öðrum nálægum löndum, muni verðlagseftirlit
í því förmi, sem því hefur verið beitt hér undan-
farna áratugi, efiaust smám saman verða afnum-
ið. Hins vegar tel ég mikilvægt að allir geri sér
þess grein, hvers vegna við höfum hér haldið
verðlagseftirliti lengur en nokkur önnur nálæg
þjóð. Það stendur í beinu sambandi við hið óeðli-
lega ástand, sem hér hefur ríkt í verðlags- og
kaupgjaldsmálum, lengur en hjá nokkurri ann-
arri nálægri þjóð. Verðlagseftirlitið, í því formi,
sem það hefur verið hér, hefur verið óhjákvæmi-
legur fylgifiskur hins óstöðuga verðlags, sem fylgt
hefur í kjölfar síbreytilegs kaupgjalds. Þegar gíf-
urlegar breytingar hafa orðið á öllu verðlagi svo
að segja á hverju ári, þá er ekki óeðlilegt, að
neytendur hafi óskað þess, að hið opinbera hefði
hönd í bagga með því, að verðlagsbreytingarnar
yrðu þó ekki meiri en óhjákvæmilegt væri. Nógu
miklar hafa þær orðið samt. Það er staðreynd,
sem hefur orðið að taka tillit til, að ekki aðeins
forystumenn launþegasamtaka, heldur einnig
iaunþegar yfirleitt hafa haft trú á verðlagseftir-
liti til þess að hamla gegn ónauðsynlegum verð-
hækkunum. Það er kunnara en frá þurfi að segja,
að hagfræðingar hafa yfirleitt takmarkaða trú
á almennu verðlagseftirliti, nema undir vissum
VERZLUNARTÍÐINDIN