Bókasafnið - 01.01.2000, Blaðsíða 43

mínna fjármagn en hinar stofnanirnar. Það virtist þó ekki koma
fram í slakara aðgengi að ritakosti, Sérfræðingar OS virtust
þurfa á færri ritum að halda en félagar þeirra á hinum
stofnununum,
Tengsl voru á milli útgáfuforms ritverka og heimilda þannig
að þeir vísindamenn sem skrifuðu tímaritsgreinar eða kafla í
erlendar þækur vitnuðu mest í tímaritsgreinar og þeir sem
skrifuðu skýrslur vítnuðu mest í aðrar skýrslur,
Mest var vitnað í fagtímarit og meirihluti greina var aðgengi-
legur á söfnunum eða í millisafnaláni. Þessi þáttur rannsóknar-
ínnar leiddi hins vegar ekki í Ijós hvort vísindamenn viðkomandi
stofnana notuðu heimildirnar á söfnunum og millisafnalána-
þjónustuna. Það var skoðað í könnun sem skýrt er frá í
næ^ta kafla.
3 Heimildaöflun
vísindamanna
3.1 Aðferð
Leitað var svara við því
hvernig og hvar sérfræðingar
stofnananna fimm, RALA,
OS, Nst, Hafró og Rf, öfluðu
heimilda sem þeir höfðu vitn-
að til árin 1994 og 1995. Var
það gert með könnun meðal
þeirra. Könnunin var spurningalisti á einu blaði sem sent var í
pósti ásamt bréfi til viðkomandi sérfræðings og heimildaskrá úr
ritverki eftir hann. Notuð var aðferð Cavallins og Nilssons
(Cavallin og Nilsson, 1994) varðandi framK/æmd en við mótun
og val spurninga var farið eftir Hallmark (Hallmark, 1994) en
hugmyndin að könnuninni var upphaflega fengin frá henni.
Þátttakendur voru frá áðurnefndum fimm stofnunum. Könn-
unin var send til 85 manns, 21 konu og 64 karla, og var
svörun 94% sem telst mjög góð þátttaka. Aðeins var spurt
um erlendar heimildir þar sem niðurstöður úr tilvitnanagrein-
ingunni sýndu að aðgangur að íslenskum heimildum var
vísindamönnunum nokkuð greiður, Hver þátttakandi var
spurður um svipaðan fjölda heimilda en alls voru þær um það
bil 500 eða um 11 % þeirra erlendu heimilda sem unnið var
með í tilvitnanagreiningunní,
Könnunin var send út 20. til 22. janúar 1998. Hún fólst í
svarblaði, stöðluðu bréfi til vísindamannanna og Ijósriti af titil-
sfðu og heimildaskrá eins ritverks eftir viðkomandi vísinda-
mann, Heimildirnar voru númeraðar og sömu númer listuð á
svarblaðinu. Voru þátttakendur beðnir að fylla það út og
senda til baka ásamt heimildaskránni í merktu og frímerktu
umslagi sem fylgdi.
Svarblaðinu var skipt í tvo meginhluta, Annars vegar var
spurt um hvernig menn hefðu fengið vitneskju um númeruðu
heimildirnar og hins vegar hvernig þeir hefðu aflað þeirra.
Þátttakendur gátu valið milli 8-9 svarmöguleika.
3.2 Niðurstöður
3.2.1 Hvernig fólk frétti af heimildum
Svör fengust um 496 heimildir og samanburður við heildar-
fjölda tilvitnana sýndi að hlutfall hvers flokks (tímaritsgrein, bók
... ) í könnuninni var svipað og í tilvitnanagreiningunni,
Á 3. mynd sést hvernig sérfræðingarnir fengu fyrst vitneskju
um þau rit sem þeir vitnuðu til.
Flestar heimildir, 38%, fundust í heimildalistum (tilvitnun í
grein eða riti) og af næstflestum (25%) frétti fólk hjá félaga og
var þetta tvennt mikilvæg-
ustu upplýsingalindirnar,
í þriðja sæti hvað varðar
mikilvægi kom það að fletta
í tímaritum. Vísindamennirnir
töldu sig finna tæplega 15%
heimildanna með því móti.
Töluverður munur var á
stofnunum, og töldu sér-
fræðingar OS sig aðeins
finna 7% heimilda á þennan
hátt en RALA-menn 26%. Líkleg skýring er sú að fagsvið
RALA er breitt og nýlega hafnar rannsóknir á mörgum sviðum,
Menn leita þá sennilega víðar en á stofnunum þar sem
nokkuð löng hefð er á rannsóknarsviðunum.
Á ráðstefnum og/eða fundum fengu menn fyrst vitneskju
um aðeins 6,3% heimilda. Sá vettvangur virtist nýtast mönn-
um aðallega til þess að byggja upp persónuleg sambönd en
ekki til að afla efnis.
Vísindamennirnir fundu aðeins tæp 6% heimilda við leit í
gagnasöfnum. Skiptingin milli stofnana var þó misjöfn og
endurspeglaði rannsóknarsviðið og aðgengið að tölvutækum
gagnasöfnum. Enginn sérfræðinganna á OS fann neitt rit sem
hann vitnaði í á þennan hátt og aðeins einn á Nst. Á söfnum
þessara stofnana hefur ekki verið boðið upp á beinlínuleitir í
erlendum gagnasöfnum enda rannsóknir á OS mikið bundnar
við íslenskar aðstæður en á Nst eru fáir sérfræðingar. Á
Sjávarútvegsbókasafninu og safni RALA, sem þjóna nokkuð
stórum hópi vísindamanna, voru starfsmenn hins vegar með
frumherjunum sem buðu upp á beinlínuleitir hérlendis, um og
upp úr 1980. Sérfræðingar RALA og Rf fundu 10% og 11%
tilvitnaðra greina í gagnasöfnum.
Aðrar upplýsingalindir (10%) skiptu þátttakendur tiitölulega
□ RALA DOS □ Nst tt Hafrc ■ Rf
3. mynd. Hvernig fólk frétti af erlendum heimildum sem það vitnaði til 1994-95.
Bökasafnið 24. árg. 2000
41