Heima er bezt - 01.10.2002, Síða 14

Æskuar min í
Önundarfirði
Fjörðurinn okkar með sín tignar-
legu fjöll og gróðursæla víð-
feðma Undirlendi, gleymist
okkur seint sem erum barnfædd og
uppalin þar.
Þetta er raunar eini ijörður Vest-
ijarða með sléttar eyrar meðfram ið-
andi ám dalanna, mikið og grasgott
undirlendi kringum prestssetrið Holt
og jafnvel flæðiengjar.
Allt var þetta góða slægjuland til-
búið fyrir hestasláttuvél bóndans, dá-
lítið rakt í rót sums staðar og ekki
máttu nú blessaðir hestarnir sökkva í.
Sem sagt búsældarlegt þó bústofninn
væri nú yfirleitt ekki stór.
Á Mosvöllum
Ég er borinn og barnfæddur á
Mosvöllum í Bjarnardal í Mosvalla-
hreppi. Þar var sýslumannssetur
forðum og því bar hreppurinn þetta
nafn, enda staðsettur í miðri sveit við
þjóðveginn milli Dýrafjarðar og ísa-
fjarðarkaupstaðar.
Á Mosvöllum bjó eitt sinn sýslu-
maðurinn Sigurður skuggi. Um hann
var ort, „Sigga stakkur, Sigga hnakk-
ur, Sigga Blakkur, skreið og sprakk
af lúsum“.
Ekki er nú lýsingin fögur en sagan
segir að fátæk kona hafi orðið hon-
um svo reið vegna rangláts dóms fyr-
ir eitthvað lítilræði, að hún lagði
þetta lúsafár á sýsla í hefndarskyni.
Það kom sem sé fram og gekk svo
nærri honum að hann hrökklaðist úr
embætti og af staðnum.
Rústir þinghússins á Mosvöllum
stóðu enn í æsku minni en voru jafn-
aðar við jörðu er túnið var stækkað á
fjórða tug tuttugustu aldar. Lítt var
hugsað um gildi fornminja á þessum
árum og mig minnir að búnaðar-
styrkur hafi verið veittur fyrir jarða-
bætur og magn grjóts sem hlaðið var
saman úr sléttunum.
Það var tvíbýli á Mosvöllum og
átti ég afa og ömmu á báðum bæjun-
um. Hann Guðmundur Bjarnason
móðurfaðir minn byggði ytri bæinn í
upphafi tuttugustu aldarinnar, járn-
frá Mosvöllum:
klætt timburþil á tvo vegu en torf og
grjótveggir á hina tvo, með við-
byggðu búri og skemmu. Gengið var
inn í smíðaverkstæði afa með steyptu
gólfi og þaðan inn í stórt eldhús þar
sem allt að 16 manns mataðist á
sumrin en innan við 10 um vetur eða
inn í gang sem lá til stofunnar og að
stiga sem lá upp í tviskipta baðstofu,
þar sem vefstóll afa míns var næst
uppganginum.
í stofunni var bókasafn sveitarinn-
ar í fáein ár og mjög gestkvæmt
vegna safnsins. Mér fannst mikill
fengur að því að geta valið úr þess-
um bókakosti eftir að ég varð læs.
Nýjar bækur gegnu á milli bæja í
sveitinni til aflestrar. Fundir ung-
mennafélagsins Bifrastar voru líka
stundum haldnir þar, mikið sungið
og dansaðir vikivakar í tíð mömmu
og systkina hennar. Mér og mínum
jafnöldrum voru raunar einnig
kenndir vikivakar í ungmennafélag-
inu og vert er að minnast þeirra
ágætu uppeldisáhrifa sem við urðum
fyrir í þeim merka félagskap sem við
gátum gengið í 12 ára gömul, en
Kirkjubólssystkinin, Guðmundur
Ingi, Jóhanna og Halldór leiddu
starfið á uppvaxtarárum mínum og
handskrifað frétta og greinablað Bif-
rastar gekk á milli bæja.
Bændafélagið Vonin hélt einnig
fundi sína í stofunni heima og rak
sparisjóð og ég man að Guðmundur
afi var gjaldkerinn og annaðist lán-
veitingar.
Það var oft sunnudagsverk afa að
járna hesta sveitarinnar og stundum
þurftum við systkinin að halda í
beisli óþægra hesta á meðan. Skáldið
Guðmundur Ingi Kristjánsson orkti
kvæðið „Járningamaður“ um afa.
Föðurafinn Hjálmar og Guðbjörg
amma fluttu á hinn bæinn á Mosvöll-
um, því þar var tvíbýli, þegar for-
eldrar mínir voru um 12 ára aldur.
Hjálmar vann reyndar öllu meira við
skipasmíðar en búskapinn svo Björn,
elsti sonurinn, tók fljótlega við bú-
skapnum.
Það var gaman en óvenjulegt að
eiga þarna afa og ömmur á báðum
bæjunum, sem stóðu næstum hlið við
hið. Reyndar man ég sáralítið eftir
Hjálmari afa, sem dó ungur.
Hún mamma mín Ragnheiður, sent
var fædd árið 1902, sagði mér að svo
lengi sem hún myndi hefði alltaf ver-
ið gnægð matar þar um slóðir, auk
búskaparins stunduðu menn líka sjó-
430 Heima er bezt