Hljóðabunga - 01.03.1975, Síða 19

einhverskonar andlegan menningartarzan,
sem sveiflar sér í reipi listfræðinnar hátt
yfir rotnandi jarðvegi hversdagsleikans og
meðalmennskunnar, og öskrar menningar-
öskur sitt út í myrkan frumskóg heimsk-
unnar og skilningsleysisins.
Nú er samt ekki við listamennina að
sakast, þó að einhverjir þeirra kunni að
vera svona, því að þeir eru nefnilega
fórnarlömb kerfisins. Fyrir utan það, að
markaðsþjóðfélagið hefur gert listina og
menninguna að söluvarningi, þá hefur þetta
þjóðfélag eitrað meðlimi sína af einstakl-
ingshyggju og samkeppnisanda, svo að fólk
getur varla talað saman lengur, án þess að
fara að metast á um það, hver eigi flottari
bíl og sterkari pabba. Menningin verður þá
lika að samkeppni, þar sem hver og einn
reynir að gera betri menningu en hinir,
og reyna að krækja sér í verðlaun, eða
listamannalaun. Þessi keppni byrjar þegar
í barnaskólanum, þar sem einkunnakerfið
elur upp samkeppnisandann í börnunum,
og heldur síðan áfram á fullorðinsaldri.
Þeir, sem fara út í listnám, umgangast
aðallega fólk, sem er á sama báti. 1 lista-
skólanum gildir það auðvitað líka að reyna
að vera betri en hinir. Margir fara að miða
list sína við aðra listamenn, nota táknmál
sem maður þarf að fara á listaskóla til að
skilja, og fylgja eftir tískustefnum, sem
ná ekki út fyrir veggi listaskólanna.
Þeir sem hafa hlotið þá menntun, sem
þarf til þess að þykjast tala af viti um
þessa menningu, mynda svo með sér sitt
eigið litla samfélag og miða allt sitt vit
hver við annan. Þeir geta síðan setið í
sínum filabeinsturni og skeggrætt um
menningu og listir hátt fyrir ofan höfuð
almennings.
Áhrif markaðsþjóðfélagsins á menning-
una eru ekki tæmd með því að tala um
íþróttamennsku í listum. Það er einnig
eitt af sérkennum markaðsþjóðfélagsins,
að það matar almenning á einföldu menn-
ingarrusli, sem er til þess gert að
seljast vel. Þar er dregið fram allt, sem
orðið getur til þess að styrkja fólk í trúnni
á núverandi þjóðskipulag, og telja því trú
um, að tilgangslaust sé að reyna að breyta
því. Á meðan menningarvitarnir sitja í
fílabeinsturninum og tala tungum, þá er
alþýðan svæfð með ódýru minkafóðri
kapítalismans, og gerð menningarlega
óvirk. Þannig hefur menningunni verið
stolið frá alþýðunni.
Til þess að alþýðan geti farið að leggja
stund á listsköpun, verður hún fyrst og
fremst að fá tima til þess. Og það segir sig
sjálft, að fólk sem vinnur tíu tima á dag,
hefur ekki mikla orku aflögu til menn-
ingarsköpunar. Stytting vinnutímans er
algjör forsenda þess að alþýðan geti náð
valdi á menningunni á ný. Stór hluti vinnu-
tímans hjá verkafólki fer í það að ala önn
fyrir forstjórum, embættismönnum,
prestum, heildsölum, hinum og þessum
„stjóriun”, að ógleymdum öllum atvinnu-
listamönnunum. Ef þessir menn færu að
vinna fyrir sér, þá mætti kannski stytta
vinnutímann niður í t.d. sex tíma á dag
fyrir alla. Það sem eftir er dagsins mætti
þá nota til sameiginlegrar menningarsköp-
unar.
Menningin ætti fyrst og fremst að vera
eitthvað, sem margir eiga sameiginlegt,
eitthvað sem allir geta tekið þátt í, og skap-
að í sameiningu. Þeir sem eru útilokaðir
frá því að skapa menningu, eru líka firrtir
frá því að neyta hennar. Til þess að vekja
áhuga almennings á menningunni er ekki
nóg að senda menningartrúboða út á lands-
byggðina, eða gefa fólki kost á ódýrum
menningarferðum til höfuðborgarinnar.
(Ég hef þá sem fara í slíkar reisur grunaða
um það að eiga meira erindi á bari höfuð-
borgarinnar en á óperur og myndlistar-
s>Tningar). Það, sem þarf fyrst og fremst
að gera, er að brjóta niður það einræði
sem rikir í listsköpun á Islandi. Það er best
að gera með skæruhernaði. Eftirfarandi
aðferðir mætti reyna:
a) 1 hvert skipti, sem einhver bók-
menntaeinræðisherra semur ljóð, eða skáld-
sögu, sem er óskilj anlegt, þá skal almenn-
ingur taka strembnustu partana úr verkinu,
og raula þá við einhvern vel valinn lagstúf,
t.d. „Kátir voru karlar”, á almannafæri.
b) Þegar einhver tónlistareinræðisherra
ætlar að stilla sér sjálfum upp á senu, og
HLJÓÐABUNGA
19