Hljóðabunga - 01.03.1975, Síða 50

eða samvinnufélög með sama markmiði
taka til starfa á félagssvæðinu. Fær
það félag eða félög þá umráð sjóðeign-
arinnar, að áskildu samþykki sýslu-
nefndar, eða bæjarstjórnar, og atvinnu-
málaráðherra.
öll eru þessi atriði sérstaklega einkenn-
andi fyrir samvinnufélög'. Þetta form býður
upp á fullkomnasta ljrðræði sem þekkt er
í hliðstæðum rekstri, en jafnframt krefst
það ábyrgðar af hverjum einstökum félags-
manni.
9. atriðið hefur verið sérstaklega mikil-
vægt í þróun íslenskra byggðamála. Ákvæði
sem bindvir fé sem félaginu safnast innan
staðarmarkanna, hefur orðið liftaug margra
smærri staða úti á landsbyggðinni. Það
hefur lengi viljað loða við einkarekstur
að hann flytji fjármagn sitt á milli til
þeirra staða þar sem mest gróðavon er.
Þetta hefur leikið ýmsa smærri staði grátt,
sem orðið hafa fyrir samdrætti eftir upp-
gangsskeið. Þá flýr einkafjármagnið með
þann gróða sem uppgangstíminn gaf, í
stað þess að leggja það í nýja uppbyggingu
í plássinu, eins og samvinnufélagi er skyll
að gera.
ÞJÖÐFÉLAGSLEG STAÐA
I þvi lilandaða hagkerfi sem við Islend-
ingar höfum valið okkur, eru þrjú rekstr-
arform á fyrirtækjum algengust: einka-
rekstur, samvinnurekstur og ríkisrekstur.
Samvinnuformið stendur á milli hinna
tveggja en er þó skyldara ríkisrekstri því
í báðum tilfellum er miðað við eignaraðild
f jöldans.
Staða samvinnunnar er mjög sérstök.
Hún er eina formið sem byggir á beinni
þátttöku fólksins, þar sem allir félagsmenn
hafa jafngild atkvæði án tillits til við-
skipta eða eigna. Þar rikir manngildi yfir
fjármagni, lýðræði einstaklinga yfir lýð-
ræði peninga.
A bak við þetta fyrirkomulag felst afstaða
til byggingar þjóðfélagsins, — hugsjón um
hvernig hún eigi að vera. Hún lýsir því
sjónarmiði að eðlilegra og réttara sé að
fjöldinn eigi og reki í sameiningu þau
framleiðslutæki sem þjóðfélaginu eru nauð-
synleg. Samvinna hefur þann augljósa kost
fram yfir rikisrekstur að grundvallast á
beinni þátttöku félagsmanna, hinna raun-
verulegu hagsmunaaðila, og að þeir séu
virkir stjórnaraðilar. Þetta atriði á bæði að
tryggja sem besta þjónustu fyrirtækj anna
og einnig að gefa þeim óbilandi styrk sem
felst í samábyrgð allra félagsmanna.
1 þjóðfélaginu fer fram stöðug barátta
um þau verðmæti sem þjóðarbúskapurinn
myndar. Virkt lýðræði gerir ráð fyrir að
liver einasti þjóðfélagsþegn sé þátttakandi
í þessari baráttu, að með afstöðu sinni
eigi hann sinn þátt í hver útkoman verður.
M.a. verður hver og einn að gera upp við
sig hvort hann telji hagkvæmara og rétt-
látara að tekjur þjóðfélagsins jafnist niður
á þegnana eða að einstakir aðilar beri svo
og svo mikið meira úr býtum en aðrir. — 1
50
HLJÓÐABUNGA