Heimili og skóli - 01.08.1968, Side 24

námi í einstöku greinum, en upp tekið
frjálst starf. Það þarf að gefa nemendum
meiri kost á að vinna á eigin ábyrgð. Það
tvöfaldar áhugann. Og erum við ekki alltaf
að Ieita að áhuga og lýsa eftir honum.
Þetta hefur oft verið gert í íslenzkum
barnaskólum, og alltaf með góðum ár-
angri. En hvers vegna verður aldrei neitt
framhald á þessu? Hvers vegna er þetta
ekki tekið upp í öllum skólum? En einn
dragbítur héfur verið á þetta frjálsa starf,
en það eru vorprófin, sem allt nám er í raun
og veru sniðið eftir. Frjálst starf og rann-
sóknarstarf lofar kannski ekki eins hárri
prófeinkunn, sem byggist á 30—40 spurn-
ingum, sem farið héfur verið margsinnis
yfir. Spumingarnar, hver úr sinni áttinni
lofa hærri einkunn, en minni þroska. Og
hvaða foreldrar og hvaða kennari vilja
hætta á lægri einkunn?!
Það þarf enga löggjöf til að þurrka próf-
in nálega út úr barnaskólanum. Það er að-
eins framkvæmdaatriði. En það þarf dá-
lítið hugrekki og sjiálfstæði. Það þarf allt-
af hugrekki til að slíta gamla hlékki. En á
meðan prófsvipan hangir yfir höfði nem-
endanna... og kennaranna, gerist fátt
nýtt í íslenzkum barnaskólum, þótt ein-
stakir kennarar hafi á því fullan vilja.
Það hefur jafnan ríkt nokkur íhaldssemi
í skólamálum. Kannski er það nauðsyn-
legt að vissu marki. Ég held, að hún hafi
sínu hlutverki að gegna. Það tekur jafn-
an nokkurn tíma, að sannprófa nýjar
kennsluaðferðir og nýjar skólabækur, nýja
kennsluhætti. Það má ékki hrapa að neinu
fyrr en eftir rannsó'kn. Menn þurfa því
jafnan að hafa nokkra biðlund með skól-
unum. Þeir þurfa að þreifa sig áfram. Þeir
aðhyllst alltaf þróun í stað byltingar, enda
er hún nálega ósamrýmanleg starfi skól-
anna.
Svipað má einnig segja með uppeldið
nema 'hvað það er enn íhaldssamara. Hver
kynslóð tekur við af annarri og elur börn
sín upp á svipaðan faátt og sú síðasta gerði,
ef ekkert sérstakt kemur fyrir. Sagan endur-
tekur sig því kynslóð eftir kynslóð.
Nokkru öðru máli gegnir þó með síð-
ustu áratugi. Þar hefur átt sér stað stór-
kostleg bylting í uppeldinu. Ekki þó mark-
viss eða vísvitandi heldur handahófskennd.
Hún hefur mótazt af duttlungum atburð-
anna, einkum flutningi fjöldans úr sveit í
þéttbýli. Þessi bylting hefur verið svo rót-
tæk, að segja má, að börnin í dag hafi
fengið annað og gjörólíkt uppeldi, en þau
börn, sem voru að alast hér upp fyrir 30—
40 árum, eða jafnvel enn síðar.
Það er ekki hægt að segja hvort þessi
bylting hefur verið jákvæð eða neikvæð.
Jákvæð hefur hún orðið varðandi betri
menntun og menntunarskilyrði, betri húsa-
kynni. En neikvæð í félagslegum efnum.
Þar hefur jafnvel jaðrað við upplausn.
Sálfræðingum okkar og uppeldisfræð-
ingum hafa ekki verið fengin nægileg
verkefni. þótt þau hafi hlaðizt upp, svo að
áhrifa þeirra í þjóðfélaginu hefur ekki
gætt sem skyldi. Nægir að benda á það, að
enginn sálfræðingur starfar utan höfuð-
borgarsvæðisins. Aðrir landshlutar hafa þó
áreiðanlega sín vandamál. Þau eru bara
látin óleyst að mestu. Lágmarkið er einn
sálfræðingur í hverjum landsfjórðungi,
sem hafa svo nána samvinnu sín á milli.
Annað heróp tímans hefur verið: Meiri
tæknimenntun og aftur tæknimenntun.
Auðvitað þurfum við tæknimenntað fólk
til að lifa í tækniþróuðu þjóðfélagi.
Og við þurfum alltaf að hafa menn, sem
kunna að stjórna vélunum. En þegar far-
ið er að ræða um það í alvöru, að sníða
68 HEIMILI OG SKÓLI