Heimili og skóli - 01.08.1968, Síða 28

Ég fer enn að hugsa um konurnar tvær
í dagstofunni minni. Jú, þær áttu svo sem
núgu annríkt með öll sín einkamál....
Dóttir mín hélt áfram, nálega í reiði-
legum tón:
„Það versta er, að þessar mæður eru
blátt áfram áhyggj ufullar, ef strákarnir eru
ekki alltaf á hælunum á dætrum þeirra. Ég
þekkti einu sinni móður í nágrenninu,
sem fékk lækni til að gefa dóttur sinni p-
pillur aif því að hún ætlaði í útilegu með
nokkrum öðrum unglingum. Stúlkan er
ekki lagleg, og það hefur enginn drengur
viljað „vera með henni“. En nú þótti móð-
ur hennar tími til kominn að hún skvetti
sér dálítið upp.
Hvað eiga unglingarnir að gera þegar
foreldrarnir bregðast þannig við? Ef hinir
fullorðnu hafa hvorki vit né vilja til að
taka á þessum málum, þá hafa hinir ungu
það heldur ekki.“
Ég minni hana hæversklega á marga at-
burði frá því, að hún sjálf var táningur og
mjög lagleg. „Manstu hinar áköfu sam-
ræður okkar frá þeim tímum?“
Hún hló. „-Auðvitað man ég eftir þeim,
og ég er nógu skynsöm til að viðurkenna,
að þú hafðir rétt fyrir þér. Raunar vissi
ég þetta þá. Ég held, að ég hafi verið
hreykin yfir því hvað þú hugsaðir mikið
um mig þá. Þú vildir alltáf vita hvers kon-
ar náungi það var, sem ég ætlaði að vera
með um kvöldið, hvert við ætluðum og
hvenær ég kæmi heim.“
Hvað er svo hið nýja siðgæði? Einfald-
lega það, að þá má breyta siðum og hátt-
um, en hin eilífu grundvallaratriði eru sí-
gild. Einhverju sinni var hinn gamli spek-
ingur Lao tse spurður um það af einum
lærisveini sínum hvort eitt ákveðið lífs-
form væri góður siður að lifa eftir. Hann
svaraði: „Það er að vísu siður, en ekki
hinn eilífi siður.“ Hin eilífa venja er að
halda fast við tvær einfaldar og djúpstæð-
ar grundvallarreglur: Persónuleg heilindi
mannsins og virðing fyrir öðrum.
Persónuleg heilindi einstaklingsins, ef
maður vill halda áfram að vera heilsteypt-
ur maður, er komið undir sjálfsaga. Maður
þarf að hafa yfirlit yfir líf sitt og að þar
sé jafnan jafnvægi á milli andiegra og
líkamlegra hvata og afla. Ef þetta jafnvægi
er ekki fyrir hendi, ef við látum annað fá
yfirhöndina yfir hinu, glatar maður per-
sónuleika sínum.
Virðing fyrir öðrurn mönnum? Það
þýðir kannski einfaldlega, að maður tek-
ur ekki að sér hlutvrk, sem getur raskað
jafnvæginu hjá einhverjum meðbróður.
Hljómar það tvírætt? Það get ég ekki
séð. Við vitum það vel með sjálfum okk-
ur hvernio; okkar innri maður ætti að
vera. Og siðaboð a'llra tíma er það sama.
En það er þetta: „Vertu sjálfum þér trúr.“
Hvað meðbræður annarra manna varðar,
hefur þýzki heimspekingurinn Immanuel
Kant þjappað þessu saman í eina stutta
setningu: „Hið skilyrðislausa valdboð“.
Það, sem Kant á við er það, að hvað sem
við annars gjörum, verðum við fyrst að
taka afstöðu til þess hvort við viljum að
allir aðrir geri það sama.
Það, sem hér er um að ræða má segja
með einu orði: ábyrgðartilfinningu. Við
verðum að bera ábyrgð gagnvart sjálfum
okkur, fyrir hverja einustu athöfn, sem við
framkvæmum, mikilvægi hennar fyrir okk-
ur sjálfa og aðra. Þetta er „hinn eilífi
72 HEIMILI OG SKOLI