Fréttir - Eyjafréttir - 02.02.2023, Síða 9

2. febrúar 2023 | | 9
Var/er gosið mikið rætt á þínu
æskuheimili eða í kringum þig?
Já ég myndi segja að umræður um
gosið hafi svolítið fylgt mínum
uppvaxtarárum. Það var kannski
ekki rætt mikið en þó alltaf verið
að vitna í það annað slagið og
atburði tengda gosinu.
Hvað varð til þess að þetta var
rætt eða ekki?
Ef til vill var oft vitnað í það
þar sem að fjölskyldan varð að
flytja upp á land eins og allir
aðrir í Vestmannaeyjum. Mamma
kasólétt og fæddist ég í Reykja-
vík í mars 1973. Ég man þegar
ég var yngri hvað ég var lengi
vel sár og svekkt að hafa fæðst í
Reykjavík en ekki Vestmannaeyj-
um. Mér fannst ég því ekki 100
prósent hreinræktuð eins og restin
af fjölskyldunni sem var mikil
vonbrigði. Eins hefur gosið og
atburðir tengdir því verið ræddir
í kringum gosbyrjun og goslok. Í
minni fjölskyldu eins og hjá flest-
um Eyjamönnum er gjarnan rætt
um fyrir gos og eftir gos þannig
að þetta er einskonar tímatal.
Hvernig var/er sú umræða?
Sem betur fer að þá komust
allir nokkuð heilir út úr þessu
öllu saman og enginn í minni
fjölskyldu missti húsið sitt. Þess
vegna er e.t.v hægt að rifja frekar
upp jákvæðar og skemmtilegar
sögur. Eins held ég að með því
að setja sögurnar í eins fallegan
búning og hægt var í þessum
aðstæðum sem voru langt frá því
að vera fallegar, hafi verið viss
áfallahjálp fyrir fólk.
Var þetta hluti af þínu uppeldi?
já ég myndi segja það. Mín
upplifun er svolítið sú að ég hafi
hreinlega verið til í gosinu og
upplifað það á eigin skinni þó
svo að það sé nú ekki raunin.
Bæði umræður/sögur og myndir
í gegnum árin hafa gert þetta svo
raunverulegt.
Hvaða áhrif heldur þú að þessir
atburðir hafi haft á þær kynslóðir
sem á eftir komu?
Þetta er auðvitað partur af
sögunni hjá okkur öllum. Þau
allra yngstu telja þennan atburð
með Tyrkjaráninu og finnst ekkert
styttra síðan að eldgosið var.
Þessi atburður er hluti af kennslu
í skólunum í Vestmannaeyjum og
nemendur hér hafa lært meira um
gosið en almennt þekkist. Við
höfum eignast nýtt tímatal sem er
fyrir og eftir gos og svo fyrir og
eftir þjóðhátíð.
Við höfum eignast nýja nátt-
úruperlu og forréttindi að geta
gengið upp á Eldfell þegar maður
vill og jafnvel enn fundið ylinn úr
því. Við höfum þetta glæsilega
safn sem Eldheimar eru og nýtist
á marga vegu.
Eru einhverjir atburðir eða hlutir
tengdir þessum atburðum sem þú
hefur öðlast nýja sýn á í seinni
tíð? Hvað var til þess að þú varðst
fyrir þessari uppljómun?
Maður sér það alltaf betur og
betur hvað það þurfti mikið bjart-
sýnisfólk til að snúa hingað aftur.
Jafnvel búin að missa allt sitt og
svartur vikur yfir öllu. Þetta hefur
ekki verið björt aðkoma. Ég skil
alveg það fólk sem snéri ekki til
baka heim til Eyja.
Er einhver áhugaverð saga af þér
eða þínu fólki tengt gosinu sem
þú vildir deila með okkur?
Þar sem að ég verð 50 ára í mars
á þessu ári að þá er svolítið skrítið
að hugsa til þess að föðurafi minn
var einmitt að halda upp á 50 ára
afmælið sitt þessa örlagaríku nótt
23. janúar fyrir 50 árum síð-
an. Hann var með veislu heima
á Hólagötunni og bauð upp á
allskyns kræsingar. Það er hringt í
ömmu (Lóu) og henni sagt að far-
ið sé að gjósa austur á eyju. Hún
tilkynnir þetta mjög varfærnislega
yfir mannskapinn og auðvitað
var enginn sem trúði henni. Það
endaði nú svo með því að partýið
leystist upp eftir nokkrar tilraunir
til að sannfæra fólkið og allir fóru
heim til sín til að undirbúa brott-
för af eyjunni eins langt og það
náði. Mörgum vikum seinna var
snúið aftur heim á Hólagötuna og
það var ekki girnilegt veisluborðið
sem tók á móti heimilisfólkinu.
En búið var að gera fljótandi
afmælisgjöfunum góð skil.
Hvað er það merkilegasta við
gosið og eftirmála þess í þínum
huga?
Það að allir skyldu bjargast og
hversu margir fluttu aftur heim á
ný. Öll þessi uppbygging á eyj-
unni sem gerðist hratt og örugg-
lega. Samtakamátturinn í fólkinu
og þrautseigjan. Svo held ég að
allur þessi kraftur og orka sem
kom úr iðrum jarðar hafi leitt af
sér alveg einstakan og kröftugan
árgang. Kraftmesti, skemmtileg-
asti og besti árgangur sem sögur
fara af. Allir bara eitthvað svo
magnaðir einstaklingar eins og í
raun eldgosið var. Ég held að “73
árgangurinn geti staðfest það.
Þau eru ótal viðtölin og
sögurnar sem sagðar hafa
verið af fólkinu sem upp-
lifði náttúruhamfarirnar á
Heimaey. Þessir atburðir hafa
markað djúp spor í sögu Vest-
mannaeyja og áhrifa þeirra
gætir mun víðar en hjá þeim
sem stóðu í stafni árið 1973.
Okkur langaði því að taka
saman upplifun kynslóðanna
sem á eftir fylgdu af gosinu á
Heimaey. Við ræddum við
aðila fædda 1973, 1983,
1993, 2003 og 2013 og feng-
um að skyggnast inn í þeirra
upplifun og hugrenningar-
tengsl þeirra við gosið.
Kynslóðirnar eftir gos // Hvað finnst þeim?
Íris Pálsdóttir, 1973:
Mér fannst ég ekki 100% Eyjamaður
Kynslóðirnar eftir gos // Hvað finnst þeim?
SINDRI ÓLAFSSON
sindri@eyjafrett ir. is
Íris ásamt Heklu, barnabarni sínu.