Úrval - 01.09.1968, Blaðsíða 23

Í FELUM í KJALLARA í 18 MÁNUÐI
21
sem kveikt var á í byrgi Max Sagin-
urs, um leið og Staszek kom heim.
Hann kom með góðar fréttir, að
vísu óstaðfestar, og nýjar skrýtlur,
sem beint var gegn Þjóðverium.
Hann tefldi og spilaði við þessa
gesti sína. Þeir skulduðu hver öðr-
um milljónir zloty á pappírnum.
Þeir skrúfuðu frá útvarpinu og
hlustuðu á Churchill, Roosevelt og
Stalin. Þeir mvnduðu litlar ..fjöl-
skyldur11 og sérhver fiölskylda eld-
aði máltíðir sínar á sinni eigin
litlu rafsuðuplötu. Staszek aflaði
matvælanna, og Max Saginur, sem
var foringi byrgisbúa, skipti þeim
jafnt á milli allra.
TJm gervalla borgina voru risa-
vaxin auglýsingaspjöld þar sem
boðin voru 500 zlody verðlaun
hverjum þeim, sem gæti gefið upp-
lýsingar um Gyðinga, er leiddu til
þess að þeir fyndust. Þar var
einnig hverjum þeim heitið dauða-
refsingu, sem. yrði sekur fundinn
um að leyna Gyðingi. Staszek og
níu aðrir Pólveriar í Stanislav létu
sem þeir vissu ekki af spjöldum
þessum.
Byrgisbúar virtu þennan, lág-
vaxna, glaða vagnasmið geysilega
mikils. Hann var sáttasemjari lífs
og dauða. Byrgisbúar dæju vissu-
lega allir, jafnvel þótt ekki yrði
önnur breyting á en sú, að hann
hætti að vitja þeirra. Þeir veltu því
fyrir sér, hvað það væri, sem fengi
hann til þess að hegða sér eins og
hann gerði. Hann blekkti ekki að-
eins Gestapo, heldur einnig eigin
móður og systur sínar, er bjuggu
hjá honum í húsinu. Þær höfðu
ekki hugmynd um, að þær gengu
daglega yfir höfðum 32 flóttamanna.
,.Mér datt aldrei í hug, að þeir
yrði svona margir, hvorki meira né
minna en 32,“ sagði Staszek við
Max eitt kvöldið. ,,Ég gerði þetta
upphaflega til þess að bjarga þér.
Ég veit, að hefði hið gagnstæða
verið staðreynd, þ.e. að Gestapo
hefði drepið alla Pólverja, en þyrmt
Gyðingum, hefðir þú gert hið sama
fyrir mig. Ef þeir kæmust að því,
að ég hefði bjargað lífi þínu, dræpu
þeir mig. Ég gat því alveg eins
dáið vegna 32 manna og eins manns.
En þeir ná okkur ekki,“ fullvissaði
hann Max um. ,,Það hvílir blessun
yfir þessu húsi.“
Einangrunarhverfi Gyðinganna
hafði verið vígt dauðanum, en byrgi
Staszeks voru vígð lífinu. Þar var
gnægð matar og hlýju og jafnvel
hláturs, og því hlaut lífsþorstinn,
og lífsfyllingin, sem hafði þurrkazt
út í ghettoinu að segja til sín þrátt
fyrir allt. Þær Gitya og Wanda
mágkona hennar urðu báðar þung-
aðar.
Úkranískur veiðimaður, sem hafði
komið auga á Gyðinga í felum í
skóginum, kom dag einn á fund
Staszeks. ,,Þú felur Gyðinga ein-
hvers staðar," sagði hann. „Þeir
hafa gull og úr. Afhentu mér eitt-
hvað af því. Annars segi ég Gesta-
po frá öllu saman.“
Staszek svaraði: „Þú ert heimsk-
ingi. Hvernig gæti ég falið Gyðinga?
En það getur verið, að ég viti, hvar
Gyðingar eru í felum. Ég skal reyna
að fá þá til þess að leggja eitthvað
af mörkum. Komdu aftur í næstu
viku.“