Upp í vindinn - 01.05.2017, Qupperneq 22

Upp í vindinn
• •
Orplast í
fráveituvatni
Ég útskrifaðist úr grunnáminu í umhverfis- og byggingarverkfræði síðastliðið vor
og starfa nú á umhverfissviði EFLU. Þar hefur ekki verið lát á áhugaverðum og
gefandi verkefnum, en sem dæmi má nefna að ég hef komið að úttekt á fráveitu-
málum við Mývain, vistferilsgreiningum samgöngumannvirkja, hönnun vatns-
og fráveitna fyrir ferðamannastaði auk þess sem ég er nú að hefja vinnu við
verkefni tengt almenningssamgöngum. Sum þessara verkefna tengjast málefn-
um sem hafa farið nokkuð hátt í almennri umræðu hér á landi, en ég ætla að
segja frá einu þeirra, en það er könnun á leiðum til að draga úr því magni örplasts
sem við íslendingar losum í hafið umhverfis landið.
Það var skömmu eftir að ég hóf störf síðastliðið haust sem upp spratt um-
ræða hér á landi um fráveitur sem farveg örplasts í hafið. Kveikjan að þeirri
umræðu var útgáfa samnorrænnar skýrslu um niðurstöður rannsókna á mag-
ni örplastsagna í skólpi sem fer um nokkrar skólphreinsistöðvar á íslandi,
í Svíþjóð og í Finnlandi og á áhrifum þeirra á viðtaka skólpsins á hverjum
stað (Magnusson o.fl., 2016a). Sá samanburður var okkur íslendingum ekki
í hag, en sem dæmi má nefna að niðurstöður rannsóknarinnar benda til
þess að margfalt fleiri örplastsagnir sleppi í hafið frá fráveitum á höfuðbor-
garsvæðinu en frá fráveitum Gautaborgar og Helsinki, þrátt fyrir að íbúafjöl-
di höfuðborgarsvæðisins sé aðeins brot af íbúafjölda þessara norrænu borga.
Hvað er örplasf?
Örplast, eða örrusl, eru smáar agnir úr plasti eða öðrum gerviefnum sem brotna
hægt niður í náttúrunni. Oft er miðað við agnir á bilinu frá 20 míkrómetrum upp
í 5 millimetra. Mati sænsku umhverfisstofnunarinnar á umfangi örplastsvand-
ans (Magnusson o.fl., 2016b) bendir til þess að slit á hjólbörðum sé langstærsta
uppspretta örplasts. Tölurnar miðast við Svíþjóð, en þar er hjólbarðaslitið talið
skila 13.520 tonnum örplasts á ári, en til samanburðar er þvottur fatnaðar úr
gerviefnum metin stærsta uppsprettan frá heimilum með um 180 - 2.000 tonn
og snyrtivörur eru taldar skila 60 tonnum á ári. Þessar uppsprettur eru ekki al-
lar tengdar skólphreinsistöðvum, en afrennsli gatna ratar í ofanvatnskerfi sem
aðeins eru tengd skólphreinsistöðum í eldri hverfum þéttbýlis hér á landi.
Innan umhverfisverkfræðinnar er lögð mikil áhersla á forgangsröðun í úr-
gangsstjórnun. Örplast er ekki annað en úrgangur frá samfélaginu. í úrgangsst-
jórnun er mikil áhersla lögð á að lágmarka magn þess úrgangs sem verður til.
Hér að framan var tekið dæmi um nokkrar uppsprettur örplasts. Út frá þeir-
ri stuttu upptalningu má álykta að almenningur gæti dregið úr myndun ör-
plasts með því að draga úr akstri og fatakaupum, eða jafnvel með því að velja
föt úr náttúrulegum efnum á borð við ull eða bómull í stað fata úr gerviefnum.
EFTIR
Hlöðver Stefdn
Þorgeirsson
Starfsmadur ó
umhverfissviði Eflu
.•%FLA
22