Mímir - 01.06.1967, Side 11

ið eftir hinu fyrra.28 Virðist engin ástæða til að
rengja það. En þegar kemur að líkingunni við
Laxdælu, hlaupa meiri snurður á þráðinn. Hef-
ur Andersson véfengt þessi tengsl mjög á þeim
forsendum, að áþekka frýju sé að finna víða í
Islendingasögunum.29 Kersbergen nefnir all-
mörg dæmi, m. a. Vopnfirðinga sögu, Hávarð-
ar sögu Isfirðings, Harðar sögu, Heiðarvíga
sögu og Eyrbyggja sögu.30 E. Ó. S. bendir á, að
vel gætu Laxdæla og Njála átt sér sameiginlega
fyrirmynd í einni áðurnefndra sagna, þ. e.
Vopnfirðinga sögu.31 Verður ekki annað séð, en
þetta fái vel staðizt. Ættartala hefndarhvatar-
innar yrði þá þessi (ef gert er ráð fyrir tengslum
við Laxdælu):
Vopnfirðinga saga
Laxdæla
Njála
Sannarlega er þessi ættartala hugsanleg, en
ekki er þó fyllilega Ijóst, hvernig færa mætti
sönnur á hana, þar sem Laxdæla virðist vera
ættliður, sem öldungis óþarft sé að gera ráð
fyrir. Hafi Njáluhöfundur á annað borð haft
einhverja ritaða heimild eða fyrirmynd að lýs-
ingu sinni á frýju, hví skyldi það þá ekki hafa
getað verið Vopnfirðinga saga sjálf? Hitt má
og ekki gleymast, að svo mörg dæmi, sem til eru
um svipaða hefndarhvöt, hljóta þau að torvelda
mjög, að kleift sé að rekja með nokkurri vissu
ætt þessa kafla.
Þá er lokið þessari upptalningu. Enn er að
vísu ógetið allmargra smáatriða, sem Kersberg-
en taldi í ritgerð sinni, en þau atriði álítur E. Ó.
S. svo léttvæg, að þau auki lítt sem ekki á sönn-
ur fyrir rittengslum Laxdælu og Njálu, þótt
hann telji þau að sjálfsögðu geta verið frá Lax-
dælu komin í Njálu.
Verður nú vikið að annars konar tengslum
en hér hafa verið tekin til athugunar.
B. Orðatengsl
I þessum kafla verður fjallað um nokkur þeirra
atriða úr Laxdælu og Njálu, sem E. Ó. S. nefnir
til „frekari sannindamerkja um það, að höfund-
ur Njálu hafi þekkt Laxdælu."32 Skulu þessi at-
riði að vísu ekki rakin öll, en látið nægja að
ræða hin helztu.
Fyrsta dæmi E. Ó. S. í þessum kafla er ann-
ars vegar lýsing Laxdæiu á Jórunni Bjarna-
dóttur, en hins vegar lýsing Njálu á Unni Marð-
ardótmr. Vekur athygli, ef að er gáð, að E. Ó. S.
tekur ekki lýsingar kvennanna í heild til sam-
anburðar, heldur fellir niður hluta hvorrar um
sig. Til frekari glöggvunar skulu þær ritaðar
upp hér, en sett innan sviga það, sem E. Ó. S.
sleppir.
Laxdœla, ísl. fornr. V, 16
-17.
(... þeira dóttir var Jór-
unn;) hon var væn
kona (ok ofláti xnikill;
hon var ok skörungr
mikill í vitsmunum.) Sá
þótti þá kostr beztr í
öllum Vestfjörðum.
Hér sýnist athyglisvert, að það, sem innan
sviganna stendur, er raunverulega sama eðlis
um báðar konurnar: það lýsir skapgerð þeirra.
Hefur þetta nokkra þýðingu vegna þess, sem
hér fer á eftir.
Eins og áður hefur verið bent á, rýrir mjög
sönnunargildi efnisatriða og orðalíkinga, ef
sama atriði eða mjög svipað er að finna annars
staðar. Með lauslegu yfirliti yfir kvenlýsingar í
Islendingasögum má sannfærast um, að tíðni
orðanna „væn (kona)" og „kostr (beztr)" er
slík, að þau virðast nánast hafa verið föst tízku-
orð í lysingum fagurra kvenna eða kvenskör-
unga. Skulu hér nefnd nokkur dæmi þessu til
sönnunar.
a) vcen
I. Egils saga Skalla-Grímssonar, Isl. fornr. II.
1. ... hét Salbjörg; hon var kvenna vænst ok skör-
ungr mikill... Bls. 4.
2. ... Gunnhildr var allra kvenna vænst ok vitrust
ok fjölkunnig mjök. Bls. 94.
Njála, ísl. fornr. XII, 5.
(Hann átti dóttur eina,
er Unnr hét;) hon var
væn kona (ok kurteis ok
vel at sér) ok þótti sá
beztr kostr á Rangár-
völlum.
11