Mímir - 01.06.1967, Blaðsíða 22

Samt glatast þetta stíleinkenni, ef menn lag-
færa textann. (Lengst í þá átt gengur Finnur
Jónsson,4 sem heldur að skáldið geti ekki látið
Atla gera ráð fyrir bardaga, þegar hann hefur
(sem virðist) vinsamlega boðið mágum sínum í
heimsókn. Með þessari röksemd sleppir þá Finn-
ur 4 vísuorðum, 1413-10. En hér gerir hann
Atla allt of grunnhygginn. Þegar við athugum
fálætið milli Húna og Burgunda, sem kemur
greinilega fram í fyrri hluta kvæðisins, er skilj-
anlegt, að Atli býst við ófriði af hálfu Burgunda.
Eðlilegast er að hugsa sér 1412_1° sem eins kon-
ar vísbendingu um þá hættu, sem vofir yfir.)
Skilyrði þess, að hér sé um orðaleik að ræða,
er auðvitað yfirsýn skáldsins yfir atburðarásina.
Hann veit, hvað gerzt hefur og hvað á eftir að
gerast. Dæmi um þessa yfirsýn gefur einnig 23.
er. Hvernig getur Gunnar vitað, að það er
hjarta Hjalla, sem verður fyrir hann borið? Það
veit aðeins skáldið, sem virðist láta stuðlasetn-
inguna ráða orðavali Gunnars hér.
Bugge hafnar án umræðu þeirri skoðun, sem
hér er haldið fram, að í 18. er. sé um stílein-
kenni að ræða: „Atles Mænd skal efter Fortolk-
erne kaldes Borgundernes Venner enten ironisk
eller fordi Atle var besvogret med Gjukung-
erne" (útg. bls. 286 nmgr.). Bugge gerir eins
og sumir aðrir ágætir edduskýrendur. Þeir ein-
blína á varðveizluna og lagfæra textann á
grundvelli samanburðar við annan kveðskap, án
þess að taka nógu mikið tillit til listrænna sér-
kenna þess kvæðis, sem verið er að athuga. Þeg-
ar þeir geta ekki skýrt tiltekið atriði öðruvísi,
nota þeir hugtakið „slæma varðveizlu" sem
eins konar deus ex machina. (Einar Ol. Sveins-
son'’ viðurkennir þó, að „vinir Borgunda" geti
átt við menn Atla: „í Atlakviðu (18. v.) standa
orðin „vinir Borgunda", og gæti það átt við
menn Atla, en almennt er þetta þó leiðrétt af
útgefendum í „vin Borgunda" og skilið svo, að
átt sé við Gunnar Gjúkason." En hann snýst
eiginlega ekki við málinu.) Er það ekki að lítils-
virða skáldið að hreyfa við verki hans á þann
hátt, að rífa niður það sem hann reynir að
byggja upp, að nema burt þau brögð, sem, þó að
þau séu ómerkileg, sýna tilraun hans til að móta
verk sitt listrænt út í hörgul?
Hér er beitt þeirri aðferð að útskýra textann
út frá textanum sjálfum, eins og hann stendur
í handritinu. Sú aðferð getur auðvitað orðið ein-
hliða, og sumir lesendur munu telja þessa grein
gott dæmi um það. Samt sem áður virðist hún
betri a priori. Við treysmm okkur ekki til þess
að hafna með öllu tilgámm Bugges og Jóns
Helgasonar, þar sem hér er um fornt hetjukvæði
að ræða, með augljós tengsl, a. m. k. efnislega,
við annan forngermanskan kveðskap. En við
vildum benda á aðra möguleika til skýringar og
sýna, að hægt sé að skilja hinn varðveitta texta
án lagfæringa á þeim stöðum, sem rætt var um.
Hvort við höfum haft árangur sem erfiði, hljóta
aðrir að dæma um.
TILVITNANIR
1 Die Atli-Lieder, Halle a. S. 1907, bls. 20.
2 I greininni „heim".
3 Vollst. Wörterb. zu den Liedern der Edda, Halle
a. S. 1903, greinarnar „séa" og „heimr".
4 Atlakviða. Særtryk af Oversigt over det kgl. danske
Vidensk. Selsk. Forhandl. 1912 Nr. 1, bls. 89.
5 Islenzkar bókmenntir í fornöld I, bls. 366.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
22