Mímir - 01.03.1968, Qupperneq 46

Mímir - 01.03.1968, Qupperneq 46
ir aS hafa þaS í huga vegna nokkurra tímatalsatriSa, sem koma spánskt fyrir sjónir, eftir aS komiS er fram á áriS 1968. Allar bækur eru í vissum skilningi nýjar, þegar þær koma út í fyrsta sinn. Það á því væntan- lega að merkja eitthvað sérstakt, þegar Heims- kringla sendir frá sér bók undir heitinu Ný Is- landssaga. Lesandi hlýtur að eiga von á, að bókin sé á einhvern hátt nýstárleg, þar sé tekið á efninu á annan hátt en venja hefur verið til þessa. Hið sama má ráða af eftirmáli höfundar. Hann segist hafa „einkum leitazt við að greiða úr ýmsum þeim atriðum, sem ekki hefur verið sinnt sem skyldi til þessa" (bls. 294). Einnig lýsir hann bókinni svo, að þar sé „lögð ríkari áherzla á að greina frá því, hvað t. a. m. Sturl- ungaöld var en rekja atburðarás tímabilsins, fremur fengizt um að skýra stöðu og störf kennimanna en segja sögur af biskupum" (bls. 293). Má það hvort tveggja kallast nýstárlegt í íslenzkri sagnfræði. Þetta varð til þess að vekja hjá mér þá von, að hér væri loksins á ferðinni merk nýlunda í söguritun okkar, og ég tók við bókinni til um- sagnar í trausti þess, að ég fengi tækifæri til að láta í Ijós fögnuð minn. Það eru fáar bækur, sem þola, að lesandi hafi gert sér miklar vonir um ágæti þeirra fyrirfram, og svo mun einnig vera um Nýja íslandssögu. Bókin hefði sennilega fallið mér og ýmsum öðrum betur í geð og hlotið mildari dóm, ef minna hefði verið gert úr því af hálfu höfundar og útgefanda, hversu splunkuný hún væri. Því er ekki að neita, að bókin er um margt ólík þeim ritum, er áður hafa komið út um þetta efni, og sumt horfir vafalaust í framfara- átt. A hinn bóginn er þar margt með býsna hefðbundnum svip. Má þar nefna frásagnir á bls. 78—81 af þeim landnámsmönnum, sem mest rúm eiga í Landnámu. Einnig er bókin með köflum ekki annað en breytt (og víðast bætt) endurútgáfa af Islenzka þjóðveldinu, 13 ára gamalli bók sama höfundar. Ein nýbreytnin er inngangskaflinn Sagan og heimildirnar. Vel fer á að hefja yfirlitsrit um 46 sögu á slíkum inngangi, og sjálfsagt verður þessi til þess að auka skilning einhvers á sagn- fræði. Þó hefði að ósekju mátt gera þessu efni miklu betri skil. Hér hefur jafnan verið baga- legur ruglingur á hugtökunum saga og sagn- frœði, og bætir höfundur þar sízt um. Hann nefnir að vísu tvær aðalmerkingar orðsins saga, en spillir fyrir með því að rugla inn í málið merkingum, sem ekki koma þessari fræðigrein við. Þá gerir hann enn ruglingslegri en efni standa til merkingamörk orðanna saga og sagn- fræði. Til dæmis segir hann (bls. 11): „Hug- tökin saga og sagnfræði merkja bæði frásagnir af því, sem gerzt hefur, þekkingu á því og sjálfa atburðarásina". Eg hygg, að það sé útilokað, að orðið sagnfræði geti merkt „atburðarás". Höfundur skiptir heimildum í tvo aðalflokka, samtímaheimildir og sagnir og greinir þær í sundur á þennan hátt (bls. 12): „Samtímaheim- ildir greina frá atburðum eða lýsa siðum og venjum, sem höfundar eða heimildarmenn þeirra sáu og þekktu, en sagnir eru munnmæli, fornar frásagnir, sem verða ekki raktar til upp- taka." Þessi skipting er næsta óskýr, og vantar t. d. algjörlega í kerfið stað fyrir heimildir, þar sem heimiidarmenn heimildarmanna höfunda þekktu til af eigin raun. Og hvar ætti að flokka sögur, sem berast frá manni til manns á nokkr- um dögum og enginn veit uppruna að, þegar þær birtast í blöðunum einhvern daginn? Ef slíkar heimildir teljast til sagna, er heitið sam- tímaheimildir ekki vel valið. Vel hefði mátt velja einhverja heppilegri flokkun heimilda. Eg hygg til dæmis, að hin gamla og góða skipting í leifar (levninger) og frásagnir (beretninger) væri gagnleg í riti um íslenzka sögu. Hún myndi t. d. auðvelda mönn- um skilning á tvenns konar heimildargildi Is- lendingasagna, annars vegar sem frásagna frá söguöld, hins vegar sem leifa frá 13. öld. Bókinni fylgir alllangur eftirmáli, sem raunar hefði fremur átt að vera formáli. Og sumt af efni hans á fullt eins vel heima í kaflanum um söguna og heimildirnar, ef það á annað borð á nokkurs staðar heima. Undarleg þykir mér sú

x

Mímir

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Mímir
https://timarit.is/publication/1937

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.