Mímir - 01.03.1968, Blaðsíða 50

Einn kaflinn ber heitið Fólkið í landinu og
fjallar um þjóðfélagsstéttir. Eins og annars stað-
ar er skipt í undirkafla með skáletruðum upp-
hafsorðum. A fyrstu blaðsíðu kaflans er þetta
(bls. 126);
„Frjálst verkafólk varð til í landinu þegar á
10. öld og bjó við misjöfn kjör út miðaldir.
Hjáleigubœndur og búðsetumenn voru í
rauninni verkamenn, ráðnir með sérstökum
samningi."
Að því búnu er tekið að ræða um þræla. Sá
sem rækist á þetta myndi væntanlega ekki leita
að frekari fræðslu um þessar stéttir sérstaklega
í bókinni. Enginn myndi ætla, að skömmu aftar
eru langir og einkar þarfir undirkaflar bæði um
hjáleigubændur (bls. 131—35) og búðsetu-
menn (bls. 135—38). Auk þess er miklu meiri
fræðsla um frjálst verkafólk í köflunum um
þræla (bls. 128), hjáleigubændur (bls. 132—
33) og lausamenn (bls. 138).
Um kornyrkju er rætt á bls. 114, en ekki
nefnt, hvenær hún hafi lagzt niður. Það er í
sjálfu sér engin goðgá, því að það gerist ekki
fyrr en löngu eftir lok þjóðveldis. Hins vegar er
það nefnt á fjórum stöðum öðrum í bókinni, í
klausu um svínarækt í landafræðikaflanum
(bls. 40), í kafla um mannfjölda (bls. 51), þar
sem rætt er um svínarækt að fornu (bls. 118)
og í upphafi kaflans Verzlun og siglingar (bls.
141). Að mestu ber þessum upplýsingum sam-
an, þó ekki fyllilega. Á síðastnefnda staðnum
er þess líka getið, að línrækt hafi verið hér
talsverð út miðaldir, en hún er ekki nefnd með
öðrum greinum jarðyrkju á bls. 114.
Endurtekningar eru mýmargar, en að vísu
fáar eins slæmar og þessi:
„Egils saga telst samin af Snorra Sturlusyni
um 1220; um líkt leyti eiga Vopnfirðinga
saga og Víga-Glúms saga að vera ritaðar, sú
fyrri í nágrenni Snorra, en hin norður í Eyja-
firði, e. t. v. að Munkaþverá, en þá höfðu Sturl-
ungar brotizt til valda í héraðinu" (bls. 224).
„Egils saga er talin rituð um 1220 af Snorra
Sturlusyni eða undir handarjaðri hans, en um
líkt leyti eiga Vopnfirðinga saga og Víga-
Glúms saga að vera samdar, sú fyrri í nágrenni
Snorra, en hin norður í Eyjafirði, e. t. v. á
Munkaþverá, en þá höfðu Smrlungar brotizt
til valda í héraðinu" (bls. 243).
A sama hátt og höfundi veitist erfitt að halda
sig við ákveðið efni á þjóðveldistímabilinu,
hættir honum mjög til að fara langt út fyrir
takmörk sín í tíma. Þess verður auðvitað ekki
krafizt, að höfundur sögurits geti einskis utan
þess tímabils, er ritið fjallar um, en öll frávik
í þessu efni verða að eiga sér skynsamlegan til-
gang og takmörk. Einkum er mikið um þetta í
kaflanum um húsakost, þar sem sífellt er hlaup-
ið fram á 19. og 20. öld með hvaðeina, og
niðurstaðan verður sú, að lesandinn hefur ekki
hugmynd um, hvað af því, sem sagt er frá, er
frá þjóðveldisöld og hvað yngra. Jafnvel hlut-
um, sem ekki eru kunnir fyrr en eftir lok þjóð-
veldis, eins og hlóðum, er fylgt fram til 1930
(bls. 109). Sama er upp á teningnum, þar sem
ræðir um kirkjur í kaflanum Kennimenn og
kirkjuskipan. Jafnvel dómkirkjan í Reykjavík
kemur þar við sögu (bls. 200).
Það er fleira en húsagerð, sem höfundur eltir
út fyrir tímatakmörk bókarinnar. Hann kemur
því að, að biskup hafi afhent konungi Vest-
mannaeyjar á 15. öld (bls. 136). Getið er um,
að Islendingar hafi dýrkað ömmu Krists og Jón
biskup Gerreksson á 15. öld (bls. 264—65).
Þar sem ræðir um ritstörf Sæmundar fróða (bls.
232) er rækilega tekinn upp titill, útgáfustaður
og útgáfuár Kirkjusögu Finns biskups Jónsson-
ar.
Séu athuguð smærri frágangsatriði, kemur
þar einnig í ljós mikil hroðvirkni. Engin regla
virðist vera um, hvort kaflar, sem teknir eru
upp orðréttir úr ritum, eru afmarkaðir með
gæsalöppum. Sumir þeirra eru heldur ekki svo
nákvæmlega orðréttir. Víða kemur fyrir, að tek-
ið er upp orðrétt innan gæsalappa, án þess að
getið sé heimildar. Annars staðar eru tilvitnanir
næsta óljósar og yfirleitt mjög illa greint frá
heimildum. Það mun eiga að vera alþýðlegt, en
ég er alls ekki viss um, að það falli ósérmennt-
uðum lesendum sérlega vel í geð. Þessa bók
50