Helgarpósturinn - 27.04.1979, Blaðsíða 9

UM LAMBAKET
OG KVIKMYNDIR
Það er mikil tiska um þessar
mundir að abbast upp á
islenskan landbúnað eins og ein-
hverja niðursetu i kotinu hjá
rikisféhirði. Með fullan gúlinn
af lambaketi hryllir fólk sig yfir
þeim niðurgreiðslum sem gera
Jóni Jónssyni og fjölskyldu
kleift að troða sig út af þessari
ljúffengustu villibráð heimsins.
Það er að verða viðtekin skoðun
að niðurgreiðslur séu af hinu
illa; ætli það sé ekki lúöusælker-
inn á Dagblaðinu sem manna
mest hefur agiterað fyrir þeirri
speki?
Nú er það ekki meiningin að
setja hér fram endanleg rök
fyrirarðsemi islensks iandbún-
og niðurgreiðslna er hætt við að
ýmsar þjóðhagslega mikilvæg-
ar atvinnugreinar leggist niður.
Kvikmyndagerð er tiltölulega
ung atvinnugrein hér á landi og
hefur svo sannarlega ekki verið
mulið undir hana. Þó gerðust
þau tiðindi hérna á dögunum að
úthlutað var styrkjum til kvik-
myndagerðar úr nýjum kvik-
myndasjóði, samtals um 30
millj. kr.
Þvi miður er ekki hægt að
framleiða mikið af kvikmynd-
um fyrir 30 milljónir króna, svo
að þau verkefni sem styrki hlutu
munu að mestu leyti vera fjár-
mögnuð eftir öðrum leiðum,
hins vegar geta styrkir af þessu
Helgi Sæmundsson — Hrafn Gunnlaugsson — Jónas Jónasson
Páll Heiðar Jónsson — Pétur Gunnarsson — Steinunn
Sigurðardóttir — Þráinn Bertelsson
hringbordid_____________
1 dag skrifar Þráinn Bertelsson
aðar yfirleitt og sauðfjárræktar
sérstaklega.En kannski manni
leyfist að setja fram þá skoðun
að þjóðfélagslegir hagsmunir
eigi að ganga fyrir hagsmunum
einkagróðans, þvi oft er það svo
að það sem er arðvænlegt fyrir
einstaklinginn getur skaðað
heildina og sömuleiðis kann
heildin að hagnast á þvi sem
einstaklingur rekur með bull-
andi tapi, þannig að án styrkja
tagi ráðið úrslitum þegar menn
ákveða hvort hættandi sé á að
gera kvikmynd.
Þrátt fyrir að ekki sé til þess
ætlast að kvikmyndagerðar-
menn endurgreiði þessa styrki
er ekki óliklegt að þessir
peningar skili sér aftur i rikis-
sjóð eftir ýmsum krókaleiðum
opinberrar skattheimtu. Við
kvikmyndagerðina skapast at-
vinna fyrir allstóran hóp fólks
sem bætir við sig verkkunnáttu
og reynslu. Við þetta vex inn-
lendri kvikmyndagerð fiskur
um hrygg, en það hlýtur einmitt
að vera tilgangurinn með styrk-
veitingu.
Það er afskaplega mismun-
andi hversu mikla peninga kost-
ar að gera kvikmynd. Yfirleitt
má segja að leiknar myndir
kosti meira en heimildarmynd-
ir, en kostnaðurinn er mjög
breytilegur: leikendafjöldi,
sögusvið, búningar, ótal atriði
eru þung á metunum: tækja-
leiga, filma og framköllun.
Allavega er það milljónafyrir-
tæki að gera kvikmynd, en þann
kostnað er tiltölulega auðvelt að
reikna út eftir að handrit er full-
unnið. Hitt er aftur á móti úti-
lokað, aö reikna út fyrirfram
hversu mikla peninga kvik-
mynd gefi af sér.
Það er þó augljóst mál að það
er litill gróðavegur að gera
kvikmyndir fyrir islenskan
markað, þótt dæmi séu til um
þótt dæmi séu til um kvik-
myndagerðarmenn sem tek-
ist hefur að komast hjá tapi
og jafnvel fengið laun fyrir
vinnu sina. Það er þvi skiljan-
legt, að ekki skuli i svipinn vera
ráð fyrir þvi gert, að kvik-
myndagerðarmenn endurgreiöi
kvikmyndasjóði styrkinn. En
annað mál er hvort er athugandi
að endurskoða þær reglur i
framtiðinni.
Takist kvikmyndagerðar-
manni að gera mynd sem skilar
hagnaði og fær til þess fyrir-
greiðslu hjá kvikmyndasjóði er
ekki ósanngjarnt að ákveðinn
hluti hagnaðarins renni til þess
að endurgreiða styrkinn uns
hann er að fullu goldinn. Sjóöur-
inn þarf á fjármunum að halda
til að geta styrkt sem flestar
myndir,.enda hlýtur tilgangur
hans að vera að gera mönnum
kleift að framleiða kvikmyndir
án þess að missa aleigu sina
undir hamarinn. Viða erlendis
er þessi háttur haföur á: öll
kvikmyndagerð nýtur opinberr-
ar fyrirgreiðslu sem siðan er
endurgreidd, ef kvikmynd skil-
ar hagnaöi.
Slikar reglur um endur-
greiðslu ættu þó ekki að vera
efstar á blaði varðandi fram-
tiðarskipulag kvikmyndasjóös.
Miklu mikilvægara er að finna
sjóðnum ákveðna tekjustofna,
þannig að framtiðarþróun
islenskrar kvikmyndagerðar
mótist af stefnufestu og hygg-
indum, en ekki af geðþóttaá-
kvörðunum misviturra stjórn-
valda.
Woody hefur hamskipti i Interiors:
Dæmisagan snerist upp í sálfræði
Woody AUen, bandariski gamanmyndahöfunðurinn fer á kostum i
kvikmyndaheiminum um þessar mundir. Tónabió sýnir nú eina af
nýjustu myndum hans, Annie Hall, sem skipaði Allen á bekk
fremstu kvikmyndahöfunda Bandarlkjanna þessa stundina, mynd
sem var i raun rökrétt framhald af fyrri myndum hans en þroskaðri
og yfirvegaðri. Nú hefur hann rétt lokið við nýja mynd Manhattan,
sem er ibland gamansöm og alvarieg og með heimspekilegu ivafi,
og hefurhún hlotið ákaflega lofsamlega dóma þeirra, sem hafa séð
en myndin er ekki komin á almennan markað. ókomin er hingað til
lands mynd sú sem hann geröi þar á undan interiors, en I henni
hefur Woody algjör hamskipti — myndin er háalvarieg og I anda
dramatiskra leikrita — og kvikmyndahöfunda á borö við O’NeiIl,
Ibsen og Bergman. i nýlegu blaðaviðtali I Le Monde gerði hann
nokkra grein fyrir Interiors:
Ég byrjaði á smáatriðunum,
þegar ég fór að hugsa um
Interiors, segir Woody Allen. Ég
hafði hugmynd að persónu, ári
seinna haföi ég aðra og smátt og
smátt varð sagan til. Áður en ég
gerði gamanmyndirnar, hafði
mig langað til að gera alvarleg-
ar myndir, án þess að vera viss
um að geta það. Ég vissi að ég
gæti skemmt fólki, en það var |
ekki fyrr en eftir sex eða sjö |
gamanmyndir, að ég þorði að
takast á við nýja tegund kvik-
mynda. Þessi tegund mynda á
sér enga hefö að baki i Banda-
rikjunum. Fyrir kvikmynda-
höfund þýðir engin hefð engir
peningar.
I minum augum eru Eugene
O’Neill, Ingmar Bergman,
August Strindberg, Ibsen og
Tchekov fulltrúar fyrir það sem
ég kalla alvarlegt. 1 Bandarikj-
unum eru það melódrömu á
borð við A Dog Day Afternoon
eftir Sidney Lumet, Gauks-
hreiörið, eftir Milos Forman,
eða Guðfaðirinn, eftir Francis
Coppola, sem eru taldar alvar-
legar myndir. En hinar einu al-
varlegu myndir sem hafa verið
geröar hér eru geröar eftir
leikhúsverkum, Long Day’s
Journey into Night og Spor-
vagninn girnd. Þrátt fyrir
gæðin, hafa þessar myndir ekki
notiö vinsælda. Ef ekki væri
fyrir gamanmyndir minar fengi
ég ekki fjármagn til að gera
slikar myndir. Ég heföi hvorki
haft nógu mikið sjálfstraust né
reynslu til að byrja á Interiors,
og vinna i svo óvanalegu and-
rúmslofti. Ég þekki inn á
gamanmyndaformið, en hið al-
varlega krefst mikils af mér.
Ég er mikið fyrir alvarlegar
myndir, ég hef alltaf tekiö þær
fram yfir aðrar, ég hef alltaf
ætlað að gera slikar myndir.
Ánægjunnar vegna. t Banda-
rikjunum er það rikjandi
viöhorf að leggja áherslu á
dramatiskar hliðar spaugsins.
Ég er ekki á sama máli.
Hvernig get ég komið þvi alvar-
iega sem býr innra með mér, að
i gamanmynd sem hefur þá
frumskyldu að fá áhorfendur til
aö hlægja hátt og oft? Þegar
vandamál skýtur upp kollinum,
fer spauglistarmaðurinn i
kringum þaö, hæöist að þvi, ger-
ir litið úr þvi, og, með þessum
aðferðum, flýr það. Leikstjóri
sem gerir gamanmynd um ein-
veruna eða dauðann, getur
aldrei þróað eða kafað ofan i
efniviðinn eins og rithöfundur
eða alvarlegur kvikmyndahöf-
undur. Ahorfandi gamanmynda
vill skemmta sér. Ahorfandi al-
varlegra mynda vill taka þátt i
ævintýri sem getur markað
hann ævilangt.
— Hvað viltu segja með
Interiors?
Ég ætlaði aö gera dæmisögu,
en sálfræðin;, náði yfirhöndinni.
Þeir sem sjá Interiors, eru
venjulega hrærðir af þeirri
spennu, sem rikir innan
fjölskyldunnar, af afbrýöi-
seminni, af hinni kynferðislegu
samkeppni. En i stað þess aö
lita á myndina frá sálfræðilegu
sjónarhorni, i stað þess að sjá
þarna ekkert nema systur,
mæður, dætur og feður, vildi ég
að myndin vekti upp spurningar
um samskipti mannsins við um-
heiminn. Spurningar um gildi
i lifsins, um þaö sem maöurinn er
sjálfur, með tilveruótta sinn.
Við höfum ekki neina hefð i
sambandi við heimspeki. Aliir
eru með sálgreiningu i magan-
um, og hafa sálfræðilegt sjónar-
horn. Það verður að varast það,
að þessi sálgreiningarbylgja
| sem dynur á okkur, leiði okkur
i ekki frá þvi sem raunverulega
skiptir máli.
1 framtiðinni ætti ég að hafa
meiri verkkunnáttu til að gera
það sem ég þrái. Ég hefði getað
búið til sögu, sem ekki er jafn
sálfræðileg, til að fjalla um hug-
myndirog tilfinningar sem eru i
Interiors. Þegar Bergman gerir
heimspekilega mynd, t.d.
Sjöunda innsiglið, er háspeki-
legur tilgangur hans mjög
greinilegur. Ef Sófókles skrifaði
ödipus i dag, gæti hann séð eftir
þvi að hafa tjáð hugmyndir
sinar um örlögin i jafn þungu
sálfræðilegu andrúmslofti. Ég
er dálitið sekur um að hafa sett
fram jafn skýra togstreitu, sem
bandariskir áhorfendur eru til-
búnir til að svara, alltaf á sama
hátt.
— Er þessi mynd tengd æsku
þinni?
Ekki nema á þann hátt að eins
og allar minar myndir tjáir hún
þær tilfinningar og þann ótta,
sem fæðast hjá barninu.
Þroskinn hefur staðfest æsku
mina. Ég hef alltaf haldið þvi
fram að það sem gefur tilveru
okkar kraft, eru tilraunir okkar
til að forðast dauðann. Ég hef
alltaf skynjað að minnstu gjörð-
ir okkar, eru viðbrögð gegn
þeirri staðreynd að við munum
deyja. Þegar barnið verður þess
áskynja, að það mun deyja,
verður það reitt ( og á sama
tima vanmáttugt). Þessi reiði
mun hafa áhrif á lif þess það
sem eftir er. Ég fékk þessa til-
finningu i æsku, og þessar hug-
myndir birtast, á einn eða ann-
an hátt, i þvi sem ég geri.”
—GB.