Helgarpósturinn - 27.04.1979, Blaðsíða 22

Helgarpósturinn - 27.04.1979, Blaðsíða 22
22 Föstudagur 27. apríl 1979 i—he/garpósturinrL. Þessi mynd er úr sænska þættinum sem hefst I sjónvarpinu á sunnudaginn. Á íslandi hafa á öllum öldum veriö uppi menn og konur/ sem hafa skoriö sig frá öðrum með ýmsu móti, verið hamhleypur til verka, sterkari en aðrir, latari, gáf- aðri o.s.f rv. eöa einfa Idlega verið skrýíið fóJk. Um þetta fólk hafa myndast sögur, ýmist eftir dauða þess eða þegar í lifanda líf i. Þessar þjóðsagnapersónur eru vita- skuld ekkert sérislenskt fyrirbrigði. Á sunnudag hefst í sjónvarpi myndaflokkur um konu sem hét Anna og var bæði falleg og góð en hlaut hið óviðkunnanlega upp- nefni Svarti-Björn. • •• NYR SJONVARPSMYNDAFLOKKUR UM FALLEGA OG GREIDVIKNA KONU SEM VARÐ ÞJÓÐSAGA MEÐAL JÍRNBRAUTARLAGNINGARMANNA í SVÍÞJÓÐ UM ALDAMÓTIN HEFUR GÖNGU SÍNA UM HELGINA ná&ist. Foreldrar hennar vildu aö hún giftist ungum presti, en slik frelsisskeröing átti sist viö hana. Hún strauk aftur aö heim- an og kom þangaö aldrei aftur. Hún frétti brátt aö næga at- vinnu var aö hafa i Noröur- Sviþjóö og þangaö hélt hún i fylgd meö vinkonu sinni. Þær fengu strax vinnu. Þarna féll önnu vistin vel. Aö lokum vinnudegi fékk hún sér oft i glas meö körlunum. En upphæfusi slagsmál og hávaöi henti hún þeim út. Þegar allt lék i lyndi dansaöi hún viö þá. Hún var kattliöug og'gat spyrnt i þaksperrurnar. Anna lék á gitar og söng mætavel. Hún hélt veislur þegar tilefni gáfust. Hún varö vinur allra karlanna og ástkona margra þeirra, en engum vildi hún bindast. Lengst var hún meö ungum manni sem var kallaöur Vermlendingurinn, en Þangaö fór Anna, búin sinu fin- asta skarti. Hún ætlaöi sér aö ná Kalla aftur. Maja þvoði þvott á lækjar- bakka. Báöar voru Anna og Maja stórar og sterkar, og nú hófust hörkuáflog. Anna var vopnuö birkilurki, en Maja hélt á þvottabrettinu. Hún hæföi önnu i höfuöiö og höfuökúpu- braut hana. Anna missti þegar meövitund. Hún var flutt á sjúkrahúsiö I Þyrnihöfn þar sem hún lést nokkrum dögum siðar. Þetta var talin sjálfsvörn og Maja hlaut ekki refsingu. Þetta er önnur útgáfa: Siöasti elskhugi önnu, Sivert hefur svikiö hana. Hún heldur yfir i Stóradal og ætlar aö kála vini sinum fyrrverandi. Þar hittir hún tviburasysturnar tsaksen. önnur slær hana meö þvotta- bretti og hin skýtur hana meö byssu sinni. Anna er flutt á sjúkrahús og deyr eftir tveggja Ein af afleiöingum iön- byltingar, hvar sem hún verður er sú aö samgöngur batna. Þegar fariö var aö reisa sögunarmyllur og vinna málma i stórum stil i Noröur-Sviþjóö eftir miöja nitjándu öld, varð að finna leið til aö koma þessum náttúruauðæfum sem skjótast i beinharöa peninga. Lögö var járnbraut frá Kirunahéraöi til Narvikur i Noröur-Noregi. Verkiö hófst áriö 1885 og þvi lauk 1903. Að ýmsu leyti var lagning járnbrautarinnar einhver mesta blessun sem Skandinöv- um gat hlotnast. Bæöi i Noregi og Sviþjóö liföu flestir á land- búnaöi. Jaröir voru smáar og ofskipaöar. Fólksflutningar til Vesturheims stóðu sem hæst. Geysilegur fjöldi manna fékk vinnu viö brautarlögnina og að henni lokinni var unnt aö hefja stóriönað i Noröur-Sviþjóö. A skömmum tima fjölgaði Norð- lendingum úr 400.000 i eina milljón. Gullæði Brautarlögnin var mikiö þrekvirki og sóttist vel þótt hún varaði i 18 ár. Mikill fjöldi manna lagöi hönd á plóginn. Aðbúnaöur var illur og vinnan erfiö. Menn entust aömeöaltali aöeins hálft ár. Vinnutimi var langur en meö sparnaði og ior- sjálni gátu þeir sem lengi entust haft rifandi tekjur i járn- brautarvinnunni. En þaö voru fleiri en heiöarlegir verkamenn sem streymdu noröureftir, er þetta „gullæöi” Skandinaviu hófst. Svindlarar, sprúttsalar, fjárhættuspilarar, hórur og hvers kyns misyndismenn runnu á peningalyktina, og þegar upp var staðiö haföi margur erfiöismaöurinn ekkert upp úr krafsinu annaö en bilaöa heilsu. Noröurfrá fengu margir berkla eöa taugaveiki. Hvervar Svarti-Bjöm? Dag nokkurn áriö 1899 er ung kona tekin aö fást viö matseld i einum eldhússkúrnum. Þegar hún var innt eftir nafni svaraði hún: „Ég heiti Anna og er norsk.” Hún dvaldist meöal járn- brautarverkamannanna til dauöadags eöa i tvö ár. A þessum stutta tima uröu til margar sögur um hana og eftir dauöa hennar mögnuöust þær svo, aö erfitt er aö greina satt frá lognu i þeim efnum. Þótt næstum 80 ár séu liðin frá dauöa hennar lifa enn góöu lifi sögur og kvæöi um hana. MargirSviar og Norömenn hafa reynt aö skrá sögu hennar. Þar sem ekkert er vitað um uppruna hennar eru margar sögur á kreiki. Þetta er ein hin liklegasta: 1 kirkjubók Gellivare-járn- brautarinnar stendur þessi klausa: „1900 sept Anna Rebecka Hofstad matselja, norskur borgari. Dánarorsök: Berklar. Dó á sjúkrahúsinu i Þyrnihöfn. Fædd 7. april 1878. Jarðsett 23/9 1900.” Meöal þeirra sem hafa skrifaö um Svarta-Björn er blaöamaöur I Narvik. Einhvern timann birti hann ofannefndan texta úr kirkjubókinni. Þá gaf sig fram maöur aö nafni Arne Hofstad. Hann kvaöst hafa átt frænku, sem hvarf um aldamótin. Hún hét Anna Rebecka og var fædd 7. april 1878 á Efferseyju á Þjótti. Hún fór aö heiman þegar hún var 18 ára. Hofstad sendi mynd af frænku sinni. Ljósmyndarinn Borg Mesch tók fræga mynd, sem hann nefndi „Laugardagskvöld hjá járnbrautarverkamönn- um.” Samanburöur leiddi i ljós aö sama kona var á báöum myndunum. Hvernig var Svarti-Björn? A þvi leikur enginn vafi aö Svarti-Björn var bráöfögur kona meö hrafnsvart hár og rjóöar kinnar. Það sem gaf sögunum um hana ekki hvaö sist undir báöa vængi var þaö aö hún virtist gersamlega óseöjandi kyn- feröislega. Hún var meö þrem- ur-fjórum mönnum á hverri nóttu. Hún var glaðlynd og góö- hjörtuö og hló oft. Hún var bráö- vel gefin, stór og sterkbyggö. Margir uröu ástfangnir af henni. Karlarnir voru afbrýöis- samir hver i annars garö og Svona leit Svarti Björn (i dyragættinni) raunverulega út. Myndin er tekin um aidamótin. hinar matseljurnar öfunduðu j hana af fegurö hennar. Hún annaöist vinnuflokk sinn j af móöurlegri umhyggju, þvoöi | og stagaöi i föt manna, var katt- ! þrifin og eldaði lystagóöan mat. I Hún kraföist góörar umgengni í og fleygði þeim út, sem óhlýðnuöust henni. En næturnar átti hún sjálf. Hvaðan kom Svarti-Björn? Ef Svarti-Björn og Anna Rebecka Hofstad eru ein og sama konan, er margt vitaö um fortlð hennar. Hún ólst upp meö fjórum bræörum flaugst á og fór á skiöum. Hún var svo sterk aö hún gat borið 100 kilóa mjöi- tunnu mörg hundruð metra leiö. Ung strauk hún aö heiman, en hann lenti I heiftarlegum slags- málum og var rekinn. Eftir aö Vermlendingurinn fór átti Anna i mörgum ástar- ævintýrum en öll stóöu þau stutt. Loks varö hún hrifin af náunga nokkrum sem gekk und- ir nafninu Ardals-Kalli. Hann skipti oft um ástmeyjar. Anna reyndi aö halda i hann og vildi ekki sleppa honum til annarrar. Þaö varö ógæfa hennar. Hvernig dó Svarti-Björn? Til eru ótal sögur um þaö, hvernig dauða önnu bar aö höndum. Ein er svona: Árdals-Kalli fór frá önnu og fór aö búa meö Maju nokkurri Well. Kalli vann i Stóradal. mánaöa legu. Ein sagan er á þessa leið: Eitt sinn var efnt til mikillar veislu og drukkið sleitulaust. Allir uröu ölvaðir, ekki sist mat- seljurnar. önnu og annarri lenti saman og sú lamdi önnu hvaö eftir annaö i höfuöiö meö steikarpönnu. Anna var flutt á sjúkrahús. Averkarnir á höföi hennar voru ekki mjög slæmir, en Anna var aö dauöa komin af óreglu, vist- inni i köldum, rökum vinnuskál- um og langvarandi lungnatær- ingu. En hvaö sem satt kann aö vera i sögum þessum er vist aö Anna norska, Svarta-Björn eöa hver sem hún var þessi kona, hefur faliiö frá I blóma lifsins, og eins vist er aö þar hefur mikil hæfileikakona fariö fyrir litiö.

x

Helgarpósturinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Helgarpósturinn
https://timarit.is/publication/47

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.