Helgarpósturinn - 08.06.1979, Blaðsíða 4

Föstudagur 8. júní, 1979 he/garpósturinn.
NAFN: Önundur Ásgeirsson STAÐA: Forstjóri Oliuversiunar ísiands FÆDDUR: 14. ágúst 1920 HEIMILI: Kieifarvegur 12 FJÖLSKYLDUHAGIR:
Fjögurra barna faðir, eiginkona Eva Ragnarsdóttir BIFREIÐ: Citroen Cx-24 árg. 1978, bensmeyðsla 9,1 I. ÁHUGAMAL: Engin
AÐALHAGRÆÐINGIN VÆRI
KANNSKI AÐ LATA MIG FARA
Ollumálin eru nú i brennidepli. Sföustu oliuverbshækkanir eru þær mestu sem orftih hafa. Er
þessi orkukreppa mun verri þeirrisem skall á 1973— '74 og þótti þá flestum nóg um. Ekki er enn
fullljóst hvaöa áhrif þessar hækkanir koma til meö að hafa á þjóðarbúiö, en það er ljóst aö ai-
menningur mun finna verulega fyrir þeim og þurfa aö heröa sultarólina enn frekar.
Olfufélögin á tslandi eru þrjú talsins. Ýmsir hafa taliö aö auka mætti hagræöingu oifusölunnar
meö þvf aö sameina þau, eöa láta olfudreifinguna I hendur rikisvaldsins.
Olfumálin hér heima og úti I heimi eru I kastljósi yfirheyrslunnar I dag. Þaö er önundur
Ásgeirsson forstjóri OIIuverslunar tslands (OLtS) sem er tekinn til yfirheyrslu.
Hvernig er þessi nýja olíuverös-
holskefia til komin?
„Astæöan fyrir þessu háa
verölagi á oliu er sú aö eftir-
spurn á olíu er talin vera um
5-7% meiri en framboöið. Þetta
þýðir að með hverjum degi
eykst bilið milli framboðs og
eftirspurnar og þá myndast sú
aöstaða að veröin hljóta að
hækka. Þaö einkennilega við
þessa þróun: að þrátt fyrir
þetta verðlag, þá sýnist eftir-
spurn ekki minnka og það er
ástæöan fyrir þvi að verðiö helst
áfram hátt og fer hækkandi.”
Er skýringin á minnkandi
framboöi einfaldlega orku-
kreppa?
„Þetta er versta orkukreppa
sem nokkurn tlma hefur komið.
Þessi kreppa nú er margfalt
verri en sú sem varð 1973 og
1974. Þá var hækkun I dollurum
um 60 dollarar, nú er hækkunin
þrisvar til fjórum sinnum
meiri”.
Koma tslendingar verr út úr
þessum oliuveröhækkunum en
ýmsar nágrannaþjóöir okkar?
„Við komum að vissu leyti
verr út úr þessu. Við höfum eng-
ar hreinsunarstöövar. Hráolía
hefur hækkað mjög verulega, úr
12 dollurum upp i 18.50 dollara
við Persaflóa. Eöa um 50%.
Verö hins vegar á fullunnum
oliutegundum hefur hækkað
miklu meira. Það er að segja
eftirspurnin ræður söluverðinu.
Sá sem býður best, hann fær
kaupin.”
Þýöa þessar olluveröshækk-
anir auknar tekjur fyrir rlkis-
valdiö?
„I þeim tegundum sem eru
verðtollaðar. Það er eingöngu i
bensini.”
Þýöir þetta aukinn hagnaö
fyrir oiiufélögin?
„Nei. Olfufélögin hafa
magnálagningu. Ákveönar
krónur á tonnið. Og það breytist
einungis vegna visitölurekstr-
arkostnaðar olíufélaganna, sem
fer einungis eftir kostnaöar-
verðlagi innanlands.”
Hverjir græöa á þessum
hækkunum?
„Þaö eru þeir sem hafa oliu til
sölu. Þaö eru hreinsunarstööv-
ar, þaö eru stór oliufélög sem
hafa umframframleiöslu, en
þau eru örfá. Flest ollufélög
hafa orðiö að takmarka fram-
leiöslu sína verulega og tak-
marka sina sölu um leið. Þannig
t.d. er niðurskurður hjá BP
núna um 45% og áþekkt hjá
Shell frá þeim samningum, sem
voru á siðastliönu ári. Sem þýð-
ir að þau afgreiða ekki út á
samninga nema 55% af um-
sömdu magni.”
Það er þá almenningur sem
borgar brúsann og tekur alfariö
á sig þessar olluveröshækkanir?
„Já, neytendur oliunnar
borga brúsann og veröið sýnist
alls ekki nógu hátt til að tak-
marka eftirspurnina meira.”
Nú hefur veriö talað mikiö um
slaka afkomu ollufélaganna
hérna heima, en nú viröast fé-
lögin slfellt færa út kviarnar og
ekkertlát er á byggingu glæstra
benslnstööva. Hvaö vilt þú segja
um þetta?
„Þetta er langt frá þvi að
vera rétt. Bensinsölustööum
hefur stórlega fækkað á Islandi
á undanförnum árum. Það eru
breytt viöhorf I sambandi viö
staösetningu og skipulagningu á
bensinafgreiðslum sem veldur
þvi aö nú er hægt aö byggja til
frambúðar.
Nú eru þetta yfirleitt mjög
glæstar byggingar og miklar.
Má ekki einfalda þær og draga
þannig úr kostnaöi?
„Jú, ég get t.d. sagt að óþarf-
lega mikiö er boriö i benslnsöl-
una á Nesveginum. En hjá okk-
ur i Olis eru þetta einfaldar
byggingar.”
Hvaö viltu segja um hina
margumtöluöu Rotterdamviö-
miöun. Er hún fráleit aö þinu
mati?
„Rotterdamviömiöunin er að-
eins skráning á þeim veröum
sem selt er á. Ef einhver kaupir
oliu einhvers staöar þá leitast
þeir viö, sem sjá um hina svo-
kölluðu Rotterdamskráningu að
taka það inn i sina dagsskrán-
ingu. Og Rotterdamskráningin,
sem er skráö upp á hvern dag,
er meðaltal af þeim sölum, sem
hafa átt sér stað þann dag.
Þetta er ekki uppboð eða mark-
aður, heldur eingöngu skráning
á þvi hvaö gerst hefur þennan
dag. Það eru allir með, bæöi
stór og smá oliufélög. Við höfum
engan annan markaö en Rotter-
dammarkaðinn. Og hann er
ekki bara i Rotterdam, hann er i
New York, I Moskvu, I Skandi-
naviu, Hamborg og London.
Þetta eru staöirnir þar sem
mest er verslað með oliu. Þeir
sem hafa möguleika á að
hreinsa oliu sjálfir geta fengið
betra verö, en þegar þeir selja,
þá selja þeir á Rotterdammark-
aöi.”
Svo viö tslendingar eigum
enga valkosti I þessu sam-
bandi?
„Við eigum engra kosta völ.
Viö eigum aö kappkosta hér að
viðhalda okkar viöskiptasamn-
ingum,sérstaklega við Sovétrlk-
in, sem hafa staðiö sig mjög vel
I sambandi við afgreiöslu til
okkar. Þau hafa ekki skorið
okkur niöur heldur afgreitt það
magn, sem þeim ber, sam-
kvæmt samningum.”
Eru Islensku ollufélögin rekin
meö tapi? •
„Já, i raunverulegum verð-
mætum talið þá eru þau rekin
meö stórtapi. Þau safna árlega
stórum fjárhæðum I skuldum
bæöi i bönkum innanlands og
einnig erlendis.”
Eru oliufélögin hér alislensk
fyrirtæki eöa aö einhverju leyti
eign stóru oliufélagsauöhring-
snna erlendis?
„Olíuverslun Islands er 100
prósent islenskt félag. Það var
'•lengi i sambandi viö BP og BP
átti hlut I innflutningsbirgöastöö
og dreifingarbirgöastöövum, en
viö keyptum þeirra hlut 1974 af
þvl hlutafélagi, sem heitir BP á
tslandi h/f og er nú 100% undir-
félag Olíuverslunar Islands.
Shell Petrolium á 23% held ég i
Skeljungi h/f.”
Hvernig stendur á þessum
áhuga margra fjármálamanna
að eiga hlut I oliufélögunum
þegar þau eru rekin meö þessu
tapi?
„Mér er ókunnugt um að
nokkrir menn hafi áhuga á að
kaupa hlutabréf I oliufélögun-
um. En þú getur spurt sömu
spurningar um öll fyrirtæki á
Islandi. Þau eru öll rekin á helj-
arþröm.”
Hver er ástæöan fyrir þvf aö
hér eru rekin þrjú oliufélög?
„Astæðan er fyrst og fremst
söguleg. Þau voru tvö. Það var
einkasala hér á oliu fram til 1928
og þá voru sett á stofn tvö oliu-
félög. Shell sem nú heitir Skelj-
ungur og Olfuverslun Islands.
Þá voru byggðar oliuinnflutn-
ingsstöðvarnar I Skerjafirði og
á Skúlagötu. Oliufélagið h/f
kom siðan inn eftir striðiö, þeg-
ar það yfirtók oliuinnflutnings-
stöðina i Hvalfirði. Að baki þess
félags liggja hagsmunir sam-
vinnufélaganna. Svo þaö er
söguleg þróun þarna á ferðinni.
Hins vegar má geta þess að
önnur oliufélög hafa sent hingaö
fulltrúa sina og athugaö meö
það aö setja hér upp dreifingu.
Þessi félög hafa falliö frá, þvi
þetta þykir litiö áhugaveröur
markaður.”
Geta allir og öll olíufyrirtæki
sett upp dreifingu hér á landi?
Er þetta opiö öllum?
„Ég mundi segja það. Það
gæti enginn stoppað þaö ef ein-
hver vildi koma inn hér og setja
fé i það að koma upp birgöastöö
og dreifingakerfi. Hann gæti
gert það, en hann væri öruggur
um að tapa sinu fé.”
Er þaö hagstætt fyrirkomulag
aö hafa þrjú félög fyrir þennan
litla markaö hérlendis?
„Ég tel aö það sé hagstætt, já.
Þaö verður að vera einhver
samkeppni. Þaö er mikið aö-
hald, sem þessi félög hafa og fé-
lögin hafa sýnt, aö þau eru rekin
miklu ódýrara hér á landi held-
ur en gerist i nokkru öðru
landi.”
Er hér ekki um að ræöa sýnd-
arsamkeppni?
„Þegar talað er um sam-
keppni þá er hún ekki bara i út-
söluverði. Þvi er stjórnað af
yfirvöldum og hefur verið siöan
1938 og við veröákvarðanir er
miöað við að oliufélögin nái sin-
um innlenda dreifingarkostnaði
á sem ódýrastan hátt. Svona
hefurþetta verið framkvæmt og
er mjög hagstætt kerfi fyrir
landiö.”
Fyrir hverja er þetta hag-
stætt? Neytendur? Kemur þessi
svokallaða samkeppni út I lækk-
uöu oliuveröi til neytenda?
„Kemur fram I samkeppni
um lágan dreifingarkostnaö. Og
hann er lægri hér en i nokkru
öðru landi.”
Getur þrefalt dreifingar-
kerfi verið kostnaöarminna en
einfalt?
„Hvaða samanburö hefur þú
þegar þú hefur bara einfaldan.
Þá hefur þú engan samanburö
og það þýðir bara rikiseinkasölu
og þar er enginn samanburö-
ur.”
Nú er ljóst, aö benslnstöövar
hinna óliku félaga eru oft I
næsta nágrenni viö hverja aöra.
Mætti ekki fækka þessum
stöövum og auka hagræöingu
þar?
„Þarna kemur einn misskiln-
ingurinn enn. Bensinstöövar t.d.
hér i Reykjavik eru ákveönar
hverfisstöðvar og aöeins ein
stöð i hverju hverfi. Það er eng-
inn glundroði á ferðinni viö nið-
urröðun bensinstöðva. Það er
farið eftir ákveöinni viðmiöun.
Nú get ég nefnt þér sem
dæmi, aö i Hafnarfirði eru á ein-
um staö um 50 metrar á milli
benslnstööva. Hvaö segiröu um
slikt?
„Já, það eru þar 50 metrar á
milli Shell og ESSO. Ég hef enga
skýringu á sliku. Okkur var boö-
ið pláss á milli þeirra. Við þáð-
um það boð ekki.”
Þú telur sem sé, aö ekki megi
auka hagræöingu I rekstri meö
sameiningu oliufélaganna eöa
rikisreksturs?
„Eftir aö þú ert kominn með
rikisrekstur þá hefur þú engan
samanburð lengur. Þá veist þú
ekki hvort þú ert að gera rétt
eöa rangt. Þá er bara hrúgaö
inn mönnum og kostnaður
greiddur, hvað svo sem hann
kcrstar. Hagræðing viö þetta
væri kannski helst i stjórnun.
Hún er ekki mjög þung á þess-
um fyrirtækjum og ég held að
þaö yrði mjög neikvætt að hafa
færri félög.”
Þyrfti ekki færra starfsfólk
meö sameiningu félaganna?
„Það þarf sama starfslið á
allar bensinstöðvar, á bilana, til
afgreiðslu. Ég held aö þaö sé
ákaflega mikið yfirdrifið að
segja að það sé bruðlað i dreif-
ingu hér, þvi að staðreyndin er
sú að við gerum þetta ódýrara
en nokkurt annað land.”
En yfirbyggingin á skrifstofu-
haldi?
„Hún er nú ekki mikil. Það er
jafnmargt fólk hér núna og þeg-
ar ég byrjaði fyrir 32 árum.”
Nú eru þrir forstjórar. Það
mætti fækka þeim með samein-
ingu.
„Það væri kannski aöalhag-
rasöingin. Það væri einfaldast aö
láta mig fara.”
Vilja ollufélögin frjáisa verö-
myndun á ollu hérlendis?
„Þetta er ákaflega óheppileg-
ur timi til að ræða slikt. Þvi nú
er allt i hátoppi.”
eftir Guðmund Árna Stefánsson