Helgarpósturinn - 13.07.1979, Blaðsíða 10

10
SÍGAUNARNIR HAFA LIFAÐ í ÞJÓÐFÉLðGUM
VESTURLANDA ÖLDUM SAMAN ÁN ÞESS AÐ
BREYTA NOKKUÐ LÍFSVENJUM SÍNUM
Sonja er lltil flnleg dökkhærö stúlka. Fjórtán ára var hún seld I
hjónaband gegn vilja slnum, fyrir sem svarar tveimur milljónum
króna. Sautján ára haföi hún reynt aö svipta sig llfi, eftir aö hafa veriö
misþyrmt af fööur sinum andlega og likamlega. Þá var hún móöir
tvcggja ára barns, og gekk með annað.
Þetta gerðist ekki i Afriku eöa Nýju-Guíneu fyrir árhundruöum,
heldur I New York I Bandarikjunum árið 1974. Sonja er sigauni. Og á
meðan aliur aimenningur horfir á atburöi hinum megin á hnettinum I
litasjónvarpi, göturnar eru fuliar af bilum, og tölvur sjá um út-
reikninga, stendur timinn i staö hjá sigaunum.
Þaö sem kom fyrir Sonju heföi alveg eins getað gerst fyrir þúsund ár-
um, og bróöir hennar, sem var á ieiöinni frá Los Angeles með þotu til að
hjálpa henni, heföi alveg eins getaö veriö á þeysireið i gegnum ein-
hvern skóginn I Mið-Evrópu I sömu erindagjöröum.
Fostudagur i3. júií 1979_he/garpástúrihnu
Rithöfundurinn og
blaöamaðurinn
Peter Maas, sem
m.a. skrifaði bók-
ina um Serpico tók
fyrir llf sigauna i
Bandarikjum nú-
timans i nýlegri
bóksinni „King of the Gypsies”. í
bókinni birtist heimur sem flestir,
hvar i heimi sem er, þekkja nán-
ast ekkert til, enda hafa sigaunar
i gegnum aldirnar haft ótrúlega
hæfni til að halda sér utanvið þau
nútímaþjóðfélög sem þeir lifa i.
Þeir hafa aldrei svo vitað sé verið
þjóð i eiginlegum skilningi, með
sitt land, sina rikisstjórn eða
landamæri. Þeir eru hinsvegar
til i flestum löndum, misjafnlega
fjölmennir, og allsstaðar er jafn
litið um þá vitað, og allsstaðar
eru þjóðareinkenni þeirra jafn
sterk.
I bók sinni sem byggir á viðtöl-
um og áralöngum rannsóknum,
segir Peter Maas frá ævi bróður
Sonju, Steve Tene Bimbo. Hann
fæddist árið 1949. Sjálfur heldur
hann þaö hafa verið i New York,
en hann veit þaö ekki, enda hiröa
sigaunar ekki um fæðingarvott-
orð eöa aðra sllka pappira.
fyrsta skipti á ævinni venjulegri
bandariskri fjölskyldu, sem
hjálpaði honum að koma undir sig
fótunum. Hann setti upp hús-
vagnaviðgerðarverkstæði, giftist
bandariskri stúlku. Hún var
ófrisk þegar systir hans, Sonja,
hringdi og bað um hjálp.
F
Steve Tene, eins og hann Htur út i
dag.
teve hafði reyndar
sjálfur verið giftur
sigaunastúlku.
Þegar hann var 17
ára hafði hann sæst
við föður sinn i
stuttan Tíma, og þá hafði hann
keypt handa honum fjórtán ára
stúlku úr öðrum ættflokki. Þau
kunnu ekkert illa hvort við annaö,
en eitt sinn þegar hún bar föður
hans brotið egg sauö uppúr. Fað-
irinn hrækti á eggið og skipaði
yrsta æsku-
minningin er,
þegar hann var
fjögurra ára að
hjálpa móður sinni
að stela. Þau voru
inni i demantaverslun, og móðir
hans sló hann bylmingshögg á
bakið, þannig að hann fékk
hóstakast. Meöan afgreiðslumað-
urinn náði i vatnsglas krækti hún i
einn demantinn, og áður en Steve
vissi af haföi hún komið honum
uppi hann, og skolaði honum
niður i maga með vatninu. Lög-
reglan kom, en ekkert fannst, og
það sem eftir var dagsins lá Steve
allsnakinn á útbreiddum dagblöð-
um og át rúgbrauð. Um kvöldið
kom svo demanturinn i ljós.
Eins og öðrum sigaunabörnum
var honum bannað að fara i skóla.
Hann hafði heldur ekkert sam-
band víð annað fólk en sigauna
þar til hann var tólf ára og flúði
að heiman i fyrsta skipti. Faöir
hans, sem var skapofsamaður, á-
kvað i einhverju bræðiskasti að
HJA ÞEIM STENDU
Susan Sarandon, Sheiley Winters og Annie Potts i einu atriðanna I
myndinni „King of the Gypsies”, sem Frank Pierson leikstýrir. Mynd-
in er leikin, en byggir á raunveru
legum atburðum sem lýst er i bók
Peter Maas.
lagi. Ef sígauni er spurður hvar
hann hafi alið manninn á siðasta
ári, er svarið eins og tilkynningar
um brottfarir og komur iflug-
höfn.
Takmörkun barneigna, getn-
aðarvarnir og fóstureyðingar eru
lika óþekkt fyrirbæri. AfiSteves
átti fjórtán börn. Þau áttu 76
börn. Og þau börn, sem flest eru
ennþá milli 10 og 30 ára, eiga orð-
ið 183 börn. Og eru rétt að byrja.
Steve er ólæs og óskrifandi eins
og flestir sigaunar. Hann getur þó
þekkt tölur, mannanöfn, hótela-
nöfn og klárað sig frammúr flest-
um auglýsingaskiltum. Hann
getur lika skrifaö nöfnin sin, en að
öðru leyti notar hann ekkert
nema talmálið.
Jafnvel þó hann kynni að lesa
gæti hann ekki skoðað sögu
þjóðar sinnar. Engar skrifaðar
heimildir eru til um uppruna si-
gauna. Flestir fræðimenn hallast
að þvi að þeir séu komnir frá
Norður-Indlandi, og byggja þá á
máli þeirra rómanisku, sem likist
mállýskum á þeim slóöum.
þegar fórnarlambiið kemst að
hinu sanna og hyggst leita réttar
sins, eru allir á bak og burt.
Sonja litla, sem sagt var frá i
byrjun, er snillingur i þessu.
Þessvegna var hún seld fyrir háa
upphæð. En nýja fólkið fór illa
með hana, hún varð að elda, þvo
af, og halda heimili, ekki aðeins
bónda sinum, heldur einnig
bræðrum hans tveimur, foreldr-
um og mágkonum, auk þess að
stunda spámennskuna, vegna
þess að hún var nýjasti kvenkyns
meðlimur fjölskyldunnar.
Að lokum þoldi hún ekki við
lengur, stakk af með öðrum karl-
manni úr flokknum, og byrjaði
búskap meö honum. Fyrri eigin-
maðurinn og fjölskylda hans
krafðist snarlega endurgreiðslu
af föður hennar, og hann fann
þau, misþyrmdi nýja sambýlis-
manninum og tók barnið. Sonja
elti hann grátandi heim og þar bjó
hún við stöðugar misþyrmingar
þar til hún reyndi að fyrirfara
sér.
sigaunanna snýst i endalausa
hringi. Þeir velta ekki fyrir sér
hlutum eins og framför eða aftur-
för, heldur láta hverjum degi
nægja sina þjáningu. Lifsgæða-
kapphlaupið er þeim óþekkt. Þó
hafa þeir náð ótrúlegri leikni I að
koma sér upp þægindum.
1 Bandarikjunum t.d. hefur
þeim tekist að læra svo vel á kerf-
iö að þeir aka um á Lincolnum og
Kadilökkum, ferðast á fyrsta far-
rými i flugvélum og lestum, hafa
sima, nánast hvar sem þeir eru,
og annað i þeim dúr. Þeir hafa
lika oftast mikla peninga milli
handanna.
Anna Tene, og Carranza,
foreldrar Steves.
Þá var það sem
Steve, eldri bróðir-
inn frétti hvernig
komið var, og kom
fljúgandi frá Kali-
forniu.
Hann skildi ófriska konu sina
eftir. Hann Var giftur henni I fjóra
mánuði án þess að vita eftirnafn
hennar, og hann fann hana aldrei
aftur.
Steve tók Sonju með sér og
þegar Peter Maas lauk bók sinni
voru þau á flótta undan föður
þeirra. Hann hafði einu sinni sent
menn sina á Steve og hálfdrepið
hann, en það er engin leiö fyrir
þau út. Einu sinni sigauni, alltaf
sigauni.
Þetta hljómar óneitanlega eins
og reifari, en er það sannarlega
ekki. I bókmenntum, og Holly-
woodkvikmyndum er sigaunum
lýst á rómantiskan hátt. Konun-
um sem ástriðufullum þokka-
gyðjum og mönnunum sem gull-
falilegum fiðluleikurum með yfir-
skegg. Raunveruleikinn er allt
annar og naprari.
— GA.
ÍSTAÐ
gera mann úr drengnum og skip-
aði honum að hafa kynferðismök
viö móður sina. Hún virtist ekki
hafa á móti þvi, en Steve stökk
útum glugga á annarri hæð og
hljóp.
Fyrstu næturnar svaf hann i
húsaskotum, en seldi blöö á dag-
inn. Kvöld eitt hitti hann ungan
mann, sem tók hann tali og bauð
honum heim. Þar voru fleiri fyrir,
og honum voru boðnar sigarettur
og áfengi. Hann varð rænulaus en
rétt áöur en hann lognaðist útaf,
sá hann að konurnar I húsinu
fækkuöu fötum og voru þá ekki
konur, heldur karimenn. Hann
var siöan notaður af kynvilling-
unum i viku áður en honum tókst
að sleppa.
Frá þeim fór hann með vitn-
eskju um að hann hefði eitthvað
til að selja. Næsta eina og hálfa
árið liföi hann á þessu: aö selja
sig kynvillingum. A fjórtánda ár-
inu flutti hann inn með lesbiu, og
hjá henni kynntist hann eiturlyfj-
um. Hann flæktist um. Annað
slagið heyrði hann frá fjölskyldu
sinni, en yfirleitt voru það morö-
hótanir frá föður hans.
Hann færði sig yfir á vestur-
ströndina, hitti þar og kynntist i
henni siðan að éta það. Hún átti
ekki annarra kosta völ, en um leið
var hún orðin óhrein.
Sigaunarnir hafa ákaflega
strangar siðvenjur og ættarhöfð-
ingi eins og faðir Steve getur sett
álög og útskúfaö fólki sem honum
ekki likar við. Stúlkan hvarf af
heimilinu og útúr llfi Steve, sem
ekki gat hugsað sér að snerta
hana eftir atvikiö.
Talið er að um 60 sigaunaættir
fari um I Bandarfkjunum i dag.
Það undarlega er, að á opinber-
um plöggum eru þeir ekki til.
Þjóðskrár og innflytjendaskýrsl-
ur hafa engar upplýsingar um si-
gauna. Þó er talið að nú séu milli
250 þúsund og ein milijón sigauna
i Bandarikjunum.
Þeir leggja lika litil
uppúr nöfnum, o{
Steve skiptir jafi
oft um nafn, og föt
Hann heitir ban
þetta hérna o{
þetta þarna. Stundum verður
hann að staldra viö og hugsa sij
um, tii að átta sig á hvað hani
heiti I augnablikinu.
Til að flækja málin ennfremu:
eru sigaunarnir stöðugt á feröa
að sem vitað er um
sigauna er að þeir
eru alls staöar i
heiminum, , nema
kannski i Austur-
löndum fjær. Hvar
sem þeir hafa farið hafa þeir
haldið einangrun sinni, og þeir
geta virt fyrir sér fólkið I kringum
sig, án þess að hleypa þvi
nokkurn tima nálægt sér. Til er
spakmæli sem segir: Ef þú spyrö
20 sigauna sömu spurningarinnar
færðu 20 mismunandi svör.
Spyrjirðu hinsvegar sama
sigaunann 20 sinnum sömu
spurningarinnar færðu samt sem
áður 20 mismunandi svör.
Sannleikur og heiðarleiki, i
þeim skilningi sem Vesturlanda-
búar leggja i þau orö, er óþekkt
fyrirbæri meöal sigauna. Verð á
kvenfólki fer t.d., mikið eftir þvi
hve lagnar þær eru við að stela.
Flestar eru þær snillingar.
Hjá sigaununum stendur tim-
inn i stað. Sömu venjur eiga við i
dag og fyrir þúsundum ára. Sömu
viöhorf, sömu tabú, og nokkurn-
veginn sami lífsmátinn. 1 staöinn
fyrir hestinn og vagnlestirnar eru
nú komnir bilar og húsvagnar. Llf
Karlmennirnir vinna
undantekninga-
laust svotil ekkert.
Börnin og konurn-
ar sjá um að afla
tekna, með þjófn-
aði, betli og svikum.
Spákonutjöldin, sem allir kann-
ast viö, eru þekktustu og bestu
fjárölfunarstaðirnir. Sigauna-
kona hefur náð að plata méira en
100 þúsund dollara, eða 34
milljónir króna, útúr einum við-
skiptavini. Aðferðin heitir
„Boojo” á sigaunamálinu, og er
næsta einföld.
Fyrst er spáð fyrir viðkom
andi og honum spáð mik
iili óhamingju. Siöan er
reynt að komast að af
óhamingjan stafi, og viti
menn: peningar viðkom
andi eiga eftir aö koma
um á kaldan klaka. Eina ráðið
er að láta spákonuna blessa pen
ingana, og i mörgum tilfellum fer
fórnarlambið og nær i alla sina
peninga. Sigaunaspákonan bless-
ar siðan peningana, setur þá i
hvitan poka, og áður en fórnar-
lambið fær þá aftur, hefur hún af
mikilli leikni skipt um poka. Svo
Susan Sarandon ieikur eitt af að-
aihlutverkunum i kvikmyndinni.