Helgarpósturinn - 13.07.1979, Qupperneq 22

Föstudagur 13. júlí 1979 —helgarpásturínrL.
ibladamadur í einn dag.
„Astæðan fyrir þvi aö ég valdi mér þetta viðfangs efni er sú, aö ég hef fylgst með
söngferli Halldórs Vilheimssonar frá þvi 1959, að ég heyröi til hans í Púlyfónkérn-
um,” sagði Margrét R. Bjarnason, sem gerðist blaðamaöur eina dagstund á vegum
Helgarpóstsins. „Halldór var þá ungur trésmiðanemi og hafði óvenjufallega silki-
mjúka bassarödd. Mér hefur alltaf þótt miður, að hann skyldi ekki fara utan til
náms en hann hefur haldið áfram að læra hér heima og verið i stöðugri framför. Ég
minntist þess ekki að hafa séð blaðaviötal við Halldór enda þótt tilefnin til þess hafi
að minu mati verið ærin að undanförnu. Hann hefur sungið hvert einsöngshlutverkið
öðru stærra siðastliðið ár, svo sem i Arstiöunum og Sköpuninni eftir Haydn og I
Messum eftir Mozart og Schubert, ennfremur ljóðaflokka, t.d. Vier Ernste Gesange
eftir Brahms og Bibliusöngva Dvoraks, — og síöast en ekki sízt eitt vandasamasta
aðaihlutverkið i hinni eftirminnilegu sýningu tslenzku óperunnar i vetur á I Pagli-
acci, en þar kom hann enn á óvart bæöi i leik og söng. Nú er hann að æfa tvær kantöt-
ur eftir Bach og Telemann til flutnings á Skálholtshátið 22. júli. "
Margrét hefur lengi haft mikinn áhuga á vexti og viðgangi tónlistarlifs hér á landi.
Hún á að baki langan fcril i blaða- og fréttamennsku, bæði á Morgunblaðinu og
fréttastofu útvarps en stundar nú nám við Háskóla islands.
Halldór Vilhelmsson er
maður hæglátur og hlédrægur,
litt gefinn fyrir mas eða fjas og
enn minna fyrir að vekja á sér
athygli. En sem góður granni
gat hann ekki neitað mér um aö
koma i heimsókn til viðtals,
varaði mig þó við — kvaðst ekki
málglaður maður — ,,en þú get-
ur reynt”, bætti hann við. Ég
vissi að um nóg yrði að spjalla
og ekki aðeins við hann, heldur
og konu hans og börn, þvi að
fjölskyldan er öll ,,á kafi” i
músik og söng. Áslaug, kona
hans ólafsdóttir, hefur
sungið með honum i Póly-
fónkórnum frá 1959 — Þau
kynntust reyndar þar —
einnig i söngflokknum
Hljómeyki, sem þau stofnuðu
1974 ásamt nokkrum söngfélög-
um sinum. — (sá flokkur er
reyndar nýbúinn að syngja inn á
plötu fyrir félag Esperantista
nokkur islenzk ljóð og tónverkið
„Draumkvæði um brú” eftir
Sigursvein D. Kristinsson við
ljóð Ólafs Jóhanns Sigurðs-
sonar) — og viðar hafa þau
sungið saman hjónin bæði hér
heima og á ferðum erlendis.
Dæturnar tvær, Marta og Hildi-
gunnur, næstum einu söng-
fuglarnir i Furulundinum sem
/
... mi t
mmé*
Halldór lengst til hægri I hlutverki sinu i I Pagliacci.
..Hefði átt að vera dískant...”
kettirnir hafa ekki útrýmt, hafa
báðar sungið einsöng með
barnakór Garðaskóla og komið
viðar fram, auk þess sem þær
eru að læra á hljóðfæri, og loks
er það Sigurður, sem að vísu er
hættur að syngja en leikur á
celló, sigilda músik i stofunni en
beatmúsik i bilskúrnum. Á
heimilinu er þvi oft mikið um að
vera, allir að æfa eitthvaö, hver
i sinu horni, enda leiðist þar
engum.
Við setjumst með kaffibolla
og pönnukökur og röbbum
saman um eitt og annað. þær
skemmtilegu breytingar, sem
orðið hafi i islenzku tónlistarlifi
siðustu áratugina, að ekki fari á
milli mála, að Islendingar séu
söngvin þjóð, og raunar á góðri
leið með að verða regluleg
músikþjóð, að aukinnar tón-
menntar sjáist hvarvetna
merki, söngkórum hafi fjölgað
og með tilkomu fleiri lærðra
söngstjóra kveði þar við æ
ánægjulegri tón. Við ræðum
aukið hljómleikahald, fjölg-
un fyrsta flokks hljóðfæra-
leikara og að með tilkomu
Söngskólans i Reykja-
vik megi vænta æ fleiri góðra
einsöngvara fram á sjónarsvið-
iði með þeirri undirstöðumennt-
un, sem þar sé verið að byggja
upp, eigi smám saman að vins-
ast úr þeir, sem liklegir séu til
að ná verulegum árangri.
— Það verður aðeins að gæta
þess,segir Halldór, að slita ekki
söngnámiðúrtengslum viðaðra
tónlistarmenntun. Þess vegna
vildi ég sjá aukna áherzlu lagða
á alhliða tónlistarmenntun, þar
á meðal söngmenntun, á öllum
stigum grunnskólakerfisins —
og að söngskólinn fái i framtiö-
inni stöðu við hlið Tónlistar-
skólans i Reykjavik sem fram-
haldsskóli. Kannski verður
þróunin þessi þegar fram i sæk-
ir þegar fleiri söng- og tón-
menntakennara fara til starfa
úti á landsbyggðinni.
Við rifjum upp, að til þess að
leggja út i söngnám erlendis
hér áður fyrr, þegar námslán-
um var ekki fyrir að fara eins og
nú, þurfti ekki einasta mikið
sjálfstraust og trú söngnemans
á að til einhvers væri að vinna,
heldur og stuðning ein-
hverra,sem voru sömu trúar.
Hvorugt hygg ég að Halldór hafi
haft, þegar hann varað byrja að
syngja fyrir tuttugu árum.
— Nei, hvatningin var svo
sem ekki mikil, segir hann, en
til þess lágu lika ýmsar
ástæður. Arin 1950-1960 voru
blómaskeið i sönglifi hér, sér-
stakleg i óperusöng. en úr þvi
fór að halla undan fæti
og var ekki annað að sjá
en markaðurinn væri og
yrði lengi enn full-
mettaður söngvurum. Atvinnu-
horfurnar voru ekki vænlegar
og það hvarflaði aldrei að mér
að starfa erlendis. Möguleik-
arnir i þeim efnum voru auk
þess mun meiri fyrir tenóra en
djúpar raddir, enda nutu
tenórar almennt meiri virð-
ingar. Ég man að afi minn sagði
stundum: ,,jú, hann syngur’fal-
lega strákurinn, en hann hefðí
bara átt aö vera diskant eins og
ég”, en svo bætti hann gjarnan
við ,,en þú syngur nú yfir mér
samt”, — og það gerði ég.
Ég hugsaði mér sönginn
aldrei sem annað en tómstunda-
gaman heldur Halldór áfram, —
ákvað að lifa að trésmiðinni en
aefa söngnum þá orku, sem af-
gangs yrði, — með hjálp
söngkennára hér heima
(fyrst Kristins Halls
sonar, siðan Göggu
Lund, Ruthar Magnús-
son og Guðmundar
.. Jónssonar) og Pólý
; fonkórsins. Það var
mikils virði að lenda
3| I slikri menningar
uppsprettu og fá aö
kynnast þvi bezta
úr tónbókmenntum
ásamt þeirri ögun I
vinnubrögðum og
virðingu fyrir við
fangsefnunum, sem
Ingólfur Guðbrands
son jafnan sýndi.
Pólýfónkórinn
hefur i starfstið
sinni gegnt
| mikilvægu hlut
verki sem
songmennta
stofnun fyrir
ungt fólk —
auk annars
gildis
hans — og hann á það sameigin-
legt með öðrum góðum kórum i
landinu að hafa byggt upp
stóran hóp fólks, sem bæði iðkar ,
söng og sækir tónleika. Þegar
hugsað er um þann aragrúa,
þær þúsundir manna, sem hafa
tekið þátt i kórstarfi á undan-
förnum árum má sjá hve geysi-
mikilvægt það er að hafa hæfa
menn við stjórn þeirrar starf-
semi.
— Þessu starfi hefur lika
fleygt áfram, bætir Aslaug við
glöggt dæmi um það er siðasta
helgi i Skálholti þar sem við
komum saman 46 manns viðs-
vegar að af landinu og æfðum
heilt 45-minútna tónverk á
tveimur dögum
Og á tónleikunum á
sunnudeginum sungum við öll
saman i lokin eitt sálmalag,
alveg óæft og óundirbúið.
Mér varð næst fyrir að spyr
ja Halldór hvort trésmiðir væru
öðrum mönnum söngelskari.
minnug Guðmundar Guðjóns-
sonar, Erlings Vigfússonar og
fleiri syngjandi smiöa.
Ekki hélt hann það nú, — ,,en
vafalaust freistar það margra
að syngja viðsmiðarnar rétt eins
og menn kváðu rimurnar við
vinnu sina hér áður fyrr: maður
er mikið einn i þessu starfi og
það þess eðlis að þaö útheimt-
ir einhverja félagsstarfsemi.
Flestir hafa liklega þörf
fyrir að tjá tilfinningar sinar á
einhvern hátt og þeir, sem eiga
erfitt með að koma þeim i orð,
velja þá væntanlega tjáningar-
form án orða, myndlist, hljóð-
færaleik eða söng — þvi að söng-
ur þarf ekki að vera bundinn
texta. Til þess hefur maðurinn
þetta hljóðfæri, röddina, að
veita útrás geðhrifum, rétt eins
og þegar hann hlær og grætur.
En til þess að unnt sé að beita
röddinni i listrænni túlkun verð-
ur að aga hana og þroska, búa
til úr henni hljóðfæri, sem hægt
er að leika á.”
Talið barst að flutningi óper-
unnar „I Pagliacci” i vetur sem
var óskaplegt átak fyrir alla
sem að stóðu, unnið langt
fram á nætur. Ég spurði Hall-
dór, hvort hann mundi tilbúinn
i aðra slika sýningu. Hann hik-
aði nokkuð en svaraði svo:
Það held ég ekki, ekki með
þessum hætti. Mér finnst
heldur ekki að við söngvar-
ar eigum að þurfa að leggja
slikt á okkur aftur og aftur. Við
höfum sýnt að þetta er hægt og
nú finnst mér ekki til of mikils
mælst að komið sé til móts við
okkur.
— En hvernig? Með aðstoö
við kaup á húsi og ráöningu hóps
söngvara?
— Já, þvi ekki það. Það er
engin framtið að byggja á Þjóð-
leikhúsinu — enginn er bættari
með þvi að ýta leikurunum út.
Og ráðning nokkurra söngvara
er ekkert stórmál ef vilji er fyrir
hendi. Annað mál er að ég tel
ekki rétt aðbinda slika ráðningu
við óperusöng einvörðungu,
heldur að þessi hópur syngi alls-
konar músik úti um allt land og
hafi jafnvel einhverja kennslu-
skyldu. Og hvað óperuflutning-
innn varðar þarf ekki endilega
að ráðast i skrautsýningu við
hverja uppfærslu.
— Ertu sammála Garðari
Cortes um að lausn þessa máls
liggi nú hjá Alþingi. Hann sagði
mér á dögunum að hann biði
bara eftir þvi að sjá hvaða Al-
þingismaður vildi verða faðir
(eða móðir) islenzkrar óperu.
— Já, ég tek undir það, svar-
ar Halldór ákveöið.
Aslaug, Halldór og börn þeirra, Marta, Sigurður og Hildigunnur.
Margrét R. Bjarnason ræðir við Halldór Vilhelmsson, bassasöngvara og trésmið