Helgarpósturinn - 07.03.1980, Side 2

Föstudagur 7. mars iwo hojjafprtdi irinn
Sffelltfer fram umræöa um þaft
i þjóftfélaginu hvafta aftilar þaft
séu, sem raunverulega hafa völd-
in i stjórnkerfi okkar. Eru þaft
hinir þjóftkjörnu þingmenn okkar
og ríkisstjórnin i þeirra umbofti,
sem ráfta ferftinni, efta eru þaft
embættismennimir okkar meft
alla sfna sérfræftiþekkingu, sem
raunveruiega halda um stjórnar-
taumana? Inn I þessa mynd koma
svo hagsmunasamtök, sem f
seinni tfft hafa komift inn á þessi
bæfti svift, þ.e. komift sér upp sér-
fræftiþekkingu og jafnframt haft
aft baki fjölda kjósenda til aukins
þrýstings á þing og fram-
kvæmdavald.
Hér er ætlunin aft lita örlitift á
þessi mál og þær valdatogstreitur
sem fram fara innan stjórnkerfis-
ins. Nokkrir aftilar innan kerfis-
ins verfta m.a. teknir tali I þvl
sambandi.
Ljóst er aft Islenska þjóftfélagiö
hefur tekift örum breytingum á
undanförnum áratugum. öll gerö
þess er oröinn flóknari og marg-
breytilegri og sllkt kallar
óhjákvæmilega á aukna sérfræöi-
og tækniþekkingu. Þetta hefur
oröiö til þess aö sérfræöingum á
óllkustu sviöum hefur fjölgaö
verulega, jafnframt þvl, aö þjóö-
kjörnir fulltrúar — alþingismenn
og ráöherrar — hafa átt erfiöara
með aö set ja sig nákvæmlega inn
I öll þau mál, sem upp koma. Sú
skoöun hefur heyrst aö málum sé
nú svo komiö, aö þaö séu I raun
sérfræöingarnir og embættis-
mennirnir sem stýri ráöherrum
og þingmönnum fremur en öfugt,
eins og ráö er fyrir gert I upp-
byggingu stjórnkerfisins.
„öðru hverju blossa upp
deilur”
1 margra augum eru efnahags-
mál ekkert annaö en frumskógur
talna og flókinna útreikninga,
sem þeir hinir sömu botna hvorki
upp né niöur I. Ýmsir benda og á,
að þaö sé aöeins fámennur hópur
þingmanna, sem ræöi efnahags-
málin i viöasta samhengi og
stjórnmálaflokkarnir sérhæfi
jafnan nokkra aöila til aö fjalla
um þau mál. Aörir þing-
menn flokkanna, sjái um aöra
málaflokka og komi hvergi
nálægt ákvöröunartöku um
margflókin efnahagsúrræöi. I
þessu sambandi er oftsinnis bent
á, aö þaö séu efnahagssér-
fræöingarnir innan embættis-
mannastéttar, sem raunverulega
ráöi feröinni. Jón Sigurösson for-
stjóri Þjóöhagsstofnunar hefur
æöi oft veriö nefndur I þeirri um-
ræöu og er það hald sumra, aö
hann ekki aöeins vinni úr tillögum
stjórnmálamannanna heldur
móti þær aö verulegu leyti.
Helgarpósturinn spuröi Jón
Sigurösson hvort þjóöfélagiö
Islenska væri á leiö út I sér-
fræðinga- og embættismanna-
veldi.
„Þaö held ég ekki”, svaraöi
Jón. „Þaö er meira gert úr þessu
en ástæöa er til.”
1 sama streng tók Jakob
Jakobssons fiskifræðingur en á
sviöi fiskverndunarmála hafa viö
og við komiö upp ágreiningsefni
milli fiskifræöinga og aftur ráö-
herra og stjórnmálamanna.
Jakob sagöi I þvl sambandi. „Þvl
er ekki aö neita, aö ööru hverju
blossa upp deilur milli þessara
aöila, en þess á milli er sam-
vinna.”
Jakob sagöist ekki telja aö aöil-
ar frakvæmdavaldsins óttuöust
áhrifavald sérfræöinganna, en
þaö kæmi fyrir aö ágreiningur
yröi vegna þess aö stjórnmála-
mennirnir yröu oft aö taka tillit til
skammtimasjónarmiöa hvaö
fiskverndunarmál varöaöi.
Jakob Jakobsson segir þekkingu
stjórnmálamanna oft yfirborös-
kennda.
..Stjórnmálamenn eru oft undir
þrýstingi hagsmunahópa og ein-
staklinga og þurfa aö sýna
skjótan árangur I starfi. Skamm-
tiniaráöstafanir geta oft sýnt
áranguren þær duga ekki vel. Þvi
tel ég stundum aö við sér-
fræöingamir séum betur I stakk
búnir til aö taka skynsemis-
ákvaröanir byggöar á raunhæf-
um grundvelli, enda erum viö
ekki undir þrýstingi eöa I hags-
munatengslum viö einn né
neinn.”
Hagsmunahópurinn inn
i stjórnkerfið
Jakob Jakobsson benti hér aö
ofan á þrýsting sem fram-
kvæmdavaldiö yröi fyrir frá
hagsmunaaöilum i þjóöfélaginu,
einatt nefndir þrýstihóþar. Hags-
munasamtök eru I eöli slnu
fjöldasamtök sem þrýsta á sin
mál i krafti fjöldans, sem aö baki
samtökunum stendur. Þó hefur
nokkur breyting oröiö á eöli bags-
munasamtakanna. Þau hafa sum
Alexander Stefánsson: „Hags-
munahóparnir minna oft hressi-
lega á sig.”
hver byggt sig inn I stjórnkerfiö
og hafa I ákveðnum tilvikum
sjálfkrafa umsagnarrétt, þegar
stjórnvöld hyggja á ákvaröanir
sem tengjast þessum samtökum.
Agnar Guönason blaðafulltrúi
bændasamtakanna sagöi viö
Helgarpóstinn aö hann væri
þeirrar skoöunar, aö ýmsir hags-
munahópar væru orönir óeölilega
sterkir innan stjórnkerfisins og
áhrif þeirra of mikil. „Þaö er
nánast þannig aö fulltrúar hags-
munahópanna hafa kjaftaö hina
þjóökjörnu fulltrúa I kaf,” sagöi
Agnar, en btetti þvi jafnframt viö,
aö á stundum væri þó rétt aö lita
gaumgæfilega á tillögur hags-
munasamtaka, þvi þau þekktu
hvaö best til sinna mála, enda
heföu þau mörg hver sérfræöi-
þjónustu innan sinna vébanda.
Agnar var þá spuröur hvort
hann væri ekki einmitt fulltrúi
fyrir hagsmunahóp, sem væri
mjög svo öflugur og áhrifamikill,
b.e. bændasamtökin. „Þaö vil ég
ekki segja.
Pálmi Jónsson segist leita til em-
bættismanna um margt, en
éndanlega ákvörftunartaka sé I
slnum höndum.
Bændasamtökin höföu i öllu
falli meiri áhrif á sin mál hér á
árum áður og var þá meira tillit
tekiö til ályktana búnaöarþings,
en nú er gert. Þá voru kannski
lika fleiri þingmenn, sem þrýstu á
um framgang þeirra mála. Hins
vegár er, jú, búnaöarþingiö um-
sagnaraöili um flest þau lög sem
Alþingi setur og snerta landbúnaö
hér á landi. E«i bein áhrif bænda-
samtakanna á slikar ákvöröunar-
tökur hafa ekki aukist, þvert á
móti”.
Alexander Stefánsson alþingis-
maöur og nefndarmaöur I fjár-
veitinganefnd sagöist ekki geta
neitaö því, aö ýmsir hagsmuna-
hópar minntu hressilega á sig,
þegar fjárlagagerö stæöi yfir.
„Hagsmunaaöilar reyna aö
pressa sin mál I gegn, en þaö er
mismunandi hve fast hinir ýmsu
hópar ýta á, Þaö er ekkert óeöli-
legt aö slikt gerist i þjóöfélagi
okkar,” sagöi Alexander Stefáns-
son.
Höskuldur Jónsson telur em-
bættismenn vera skrifstofumenn
framkvæmdavaldsins.
Það viröast velflestir sammála
um þaö, aö völd hagsmuna-
samtaka almennt hafi færst I auk
ana siöustu ár. Margir telja slikt
ekki óeölilegt, þvl þar sé um vald-
dreifingu aö ræöa og slíkt þjóni
lýöræöishugsjóninni margróm-
uöu. En þaö er ekki aöeins I krafti
samtakamáttarins, aö þessir
hópar hafa náö ákveönum styrk
innan stjórnkerfisins, heldur og
vegna þeirrar þekkingarmiölun-
ar sem þeir láta af hendi til
stjórnvalda. Margir þessara hópa
hafa komiö sér upp sérfræöingum
I sinum málum og I krafti glöggra
og nákvæmra upplýsinga, hafa
þeir náö eyrum ráöherra og þing-
manna — m.o.ö, náö inn i kerfiö.
„Sérfræðingar vissulega
fleiri en áður”
En þaö er líka hópur sér-
fræöinga sem starfar innan
kerfisins, þ.e.a.s. embættismenn-
irnir. 1 margflóknu og deilda-
skiptu þjóðskipulagi hefur æ
brýnni nauösyn veriö á sérmennt-
uöu starfsfólki á hinum ýmsu
sviðum þjóölifs. Jón Sigurösson