Helgarpósturinn - 07.03.1980, Blaðsíða 17

—neigarposfurinrL. Föstudagur 7. mars 1980
17
Samtrygging
Nautakjöts-
klíkunnar
Leikfélag M.A.:
Týnda teskeiöin
Höfundur: Kjartan Ragnarsson.
Leikstjóri: Steinunn Jóhannes-
dóttir.
Leikmynd: Þorvaldur Þorsteins-
son og Sverrir Páll Erlendsson.
Lýsing: Hermann Arason.
Um meira en fjörutiu ára skeiö
hafa leiksýningar menntaskóla-
nema veriö fastur punktur i hinu
þvi miöur allt of fáskriiöuga
menningarlifi Akureyrar, en nú i
ár er minnst þess aö fjörutiu ár
eru liöin frá stofnun Leikfélags
M.A. þótt almennar sýningar á
vegum menntaskólanema eigi sér
nokkuö lengri sögu. Aö sjálfsögöu
hafa „kassastykkjahöfundar” á
borö viö Arnold & Bach eöa Hol-
berg veriö tiöastir gesta á verk-
efnaskrá L.M.A. en þar má einnig
finna úrvalshöfunda á borö viö
Gogol, Wilder og Max Frisch aö
ógleymdum sjálfum Shake-
speare, og hin allra siöustu ár
hafa verið sýnd verk eftir is-
lenska nútimahöfunda og er ekk-
ert nema gott um þaö aö segja.
Þaö er vel til valiö aö taka verk
eftir einn okkar vinsælustu leik-
ritahöfunda I dag, Kjartan
Ragnarsson, til sýningar á þessu
afmælisári félagsins. Höfundur
kallar verk sitt sjálfur „grálynd-
an gamanleik” og sagöi einhvers-
staöar i blaöaviötali aö hann hefði
samiö verkiö undir einhverjum
„austantjaldsáhrifum”. Sann-
leíkurinn er þó sá aö Týnda te-
skeiöin myndi tæpast hljóta náö
fyrir augum austantjaldsritskoö-
ara. Þar er aö sönnu skopast
óspart aö stétt broddborgara, en
ekki er blessaðri alþýöunni held-
ur hlift.
Þaö má kraftaverk heita
hversu góöri sýningu Steinunn
Jóhannesdóttir hefur tekist aö
koma á fjalirnar miöaö viö þann
litla tima sem til stefnu var, en
vart munu hafa liöiö tveir mánuö-
ir frá vali verkefnis til frumsýn-
ingar. Smávægilegir tæknigallar,
eins og til dæmis þaö aö láta sim-
hringingu koma Ur allt annarri
átt en simatækiö stendur, spilla
ekki heildarsvip sýningarinnar
svo orö sé á gerandi. Leikur hinna
ungu áhugaleikara er yfirleitt
meö hinum mestu ágætum og
framsögnin er sérstaklega góö.
Þegar á heildina er litiö er ekki
annaö hægt að segja en aö þessi
afmælissýning L.M.A. sé aö-
standendum sinum til hins mesta
sóma. Þó sýningin sé ef til vill
ekki eins hnckralaus og i at-
vinnuleikhúsi væri, situr leik-
gleöin og ánægjan i fyrirrúmi og
sú spurning hlýtur aö vakna
hvort einmitt þetta atriöi ætti
ekki aö vera aöalsmerki hvers
góðs leikhúss.
Jasskvöld á Sögu
Jassvakning gengst fyrir jass-
kvöldi á Hótel Sögu á mánudags-
kvöldið. Þar koma fram m.a.
Mezzoforte, Big Band Gunnars
Ormslev og tveir félagar úr Sin-
fóniunni, Richard Corn og Gra-
ham Smith.
Hátiðahöldin hefjast klukkan 9
og standa til eitt eftir miönætti.
Eftir föstu dagskrána veröur
„jam session” og eru jassieikar-
ar hvattir til aö taka hljóöfæri sfn
meö sér.
meö þvi aö sýna hundafangara
troða flækingshundi inn i rimla-
bil. Þá er einnig sýnt hvernig
brúnstakkarnir ganga um götur
og ráöast á verslun gyöinga-
kaupmanns. 1 tengslum viö þaö
atriöi, sjáum við tvo gyðinga
sitja aö tafli á útiveitingahúsi,
en síöar I myndinni eru tveir
Þjóöverjar komnir i þeirra staö.
Þarna sýnir Fassbinder á mjög
áhrifamikinn hátt hvaö varö af
gyöingum þessa tima.
Þó myndin skirskoti til sinnar
samtiöar, fjallar hún fyrst og
fremst um andlegt ástand sögu-
persónunnar, Hermanns Her-
manns, og til aö lýsa þvi notar
Fassbinder mikiö eitt af eftir-
lætissymbólum sinum, sem er
spegillinn. Spegillinn er notaöur
til aö undirstrika hinn tvöfalda
persónuleika, en I lok myndar-
innar, þegar Hermann hefur
gjörsamlega brotnaö niöur and-
lega, er spegillinn allur marg-
brotinn og sprunginn. Þá er
einnig aö finna i þessari mynd,
leikstjórnartrikk, sem Fass-
binder notaði mikiö i myndinni
Óttinn étur sálina, en þaö er aö
mynda gegnum opna hurö,
þannig aö huröin myndi eins
konar ramma innan hins eigin-
lega myndramma. Þetta er gert
til aö undirstrika einangrun
persónanna, loka þær inni I sin-
um eigin heimi.
Að ööru leyti á myndin ekki
mikiö skylt viö fyrri myndir
höfundar, hvaö tæknilega hliö
varöar. Þessar statisku upp-
stillingar, sem Fassbinder not-
aöi svo mikiö áöur fyrr, eru aö
mestu eða öllu horfnar. Þess i
stað er myndavélin á stööugri
hreyfingu i kringum persónurn-
ar, eins og til aö undirstrika óró-
leika þeirra og andlega vanliö-
an.
örvæntingin, sem er fyrsta
myndin sem Fassbinder gerir á
ensku, verður vart talin til
meiriháttar mynda hans. Engu
aö siöur er hér á feröinni mjög
athyglisverö mynd, sem enginn
kvikmyndaunnandi má láta
fram hjá sér fara.öll vinna viö
myndina er óaöfinnanleg og
leikararsleppa alla jafna vel út
úr hlutverkum sinum, einkum
þó Dirk Bogarde, sem enn sann-
ar þaö aö hann er meö betri
kvikmyndaleikurum I dag.
Er bara aö vona, aö kvik-
myndaáhugamenn viröi fram-
tak Laugarásblós og flykkist á
myndina, en þaö er kannski
vissara aö draga þaö ekki til
morguns. Þá væri einnig mjög
gaman ef eitthvert af kvik-
myndahúsunum sæi sér fært um
að fá eitthvaö af eldri myndum
þessa besta kvikmyndaleik-
stjóra Þjóöverja i dag.
Nýja bló sýnir um þessar mundir kvik-
myndina „Butch og Sundance — yngri ár-
in”, sem f jallar um þá frægu útlaga Butch
Cassidy og the Sundance Kid og er eins
konar framhald hinnar vinsælu myndar
sem viö þá er kennd. Þar voru þeir leiknir
af Paul Newman og Robert Redford. A
stóru myndinni hér aö ofan eru hins vegar
leiötogar Wild Bunch flokksins eins og
þeir litu út I raun og veru um siöustu alda-
mót. Harry Longbough eöa Sundance Kid
er lengst til vinstri en Butch Cassidy
lengst til hægri, báöir sitjandi. Til saman-
buröar höfum viö svo hetjurnar eins og
þær llta ut I bló, — Newman og Redford
t.v. og Tom Berenger og William Katt t.h.
— Sjá umsögn Þráins Bertelssonar á bls.
18.
Hermann Hermann (Dirk Bogarde) hittir „tvlfara” sinn (Klaus
Löwitsch).
TVÍFARA ÖRVÆNT/NG
að kvikmyndahúsagestum hér á
landi gefst kostur aö sjá myndir
eftir helsta kvikmyndagerðar-
mann yngri kynslóöarinnar I
Þýskalandi, Rainer Werner
Fassbinder. Af þeim rúmlega
þrjátiu myndum sem hann hef-
ur gert frá 1969, má telja á
fingrum annarrar handar þær,
sem sýndar hafa veriö hér.og slö-
ast var þaö Vlxlspor, frá 1972,
sem sýnd var sem mánudags-
mynd áriö 1978. Þaö má telja
undarlegt, aö Fassbinder skuli
ekki hafa veriö kynntur meir
hér á landi en raun ber vitni, þvi
myndir hans gefa aö minum
dómi mun betri lýsingu á
Þýskalandi samtimans, en
myndir flestra starfsbræöra
hans I landi hins mikla efna-
hagsundun.
örvæntingin hefur nokkra
sérstööu meöal mynda Fass-
binders. Hún er gerö eftir skáld-
sögu, og var þaö i annað skipti,
sem hann geröi slikt. Fyrsta
myndin, var Effi Briest, gerö
eftir samnefndi sögu Theodore
Fontana (siðan 1977 hefur Fass-
binder a.m.k. gert eina mynd i
viöbót eftir skáldsögu, Hjóna-
band Mariu Braun).Og eins og
rekst á flæking nokkurn, Felix
Weber, sem honum finnst likj-
ast sér eins og tveir vatnsdrop-
ar. Hermann ákveöur þvi aö
setja á sviö hiö fullkomna morö,
þar sem fórnarlambiö var
moröinginn. Þetta gerir hann
meö þvi aö skipta um hlutverk
viö flækinginn. Þaö skal tekiö
fram, aö þessir tveir menn cru
alls endis ólikir.
Inn I söguna fléttast einnig
hjúskaparmál Hermanns og
ástamál konu hans/hinnar tvi-
breiöu og dúnmjúku Lydiu,viö
ruglaöan frænda hennar, sem
telur sig vera listamann og
bóhem, en er ekkert annaö en
„Ukrainskur bóndi” aö áliti
Hermanns.
Persónuleiki Hermanns er
klofinn og er orsakirnar aö
finna hiö innra meö honum, en
einnig eru þær þjóðfélagsleg-
ár. Hann flúöi undan kommún-
istum eftir rússnesku bylting-
una, til aö lenda i gininu á naz-
ismanum. Þaö eru ekki margar
senur, sem minna okkur beint á
þaö sem var aö gerast I Þýska-
landi I kringum 1930. Þó gefur
Fassbinder okkur visbendingu
um þaö sem koma átti, m.a.
Laugarásbfó:
örvæntingin (Despair). Þýsk,
árgerö 1977. Handrit: Tom
Stoppard, eftir skáldsögu
Vladimirs Nabokovs. Leikend-
ur: Dirk Bogarde, Andrea
Ferréol, Klaus Löwitsch, Volker
Spengler, Peter Kern, Bernhard
Wicki, Armin Meier, Lilo
Pempei. Leikstjóri: Rainer
Werner Fassbinder.
Laugarásbió ætlar ekki aö
gera þaö endasleppt. Sýningum
á stórmynd Skolimowskys
öskriö er ekki fyrr lokiö, en
meistari Fassbinder birtist þar,
og á næstunni fáum við væntan-
lega aö sjá Haustsónötu
Ingimars hins sænska.
Þaö er ekki á hverjum degi,
Effi Briest, gerist örvæntingin
ekki (og reyndar ekki heldur
Hjónabandiö) á okkar dögum,
heldur I kringum 1930, þegar
kreppan var aö skella á heimin-
um og nazisminn var i miklum
uppgangi.
Eins og allar myndir Fass-
binders fjallar örvæntingin um
örlög einstaklings I fjandsam-
legu samfélagi. Hermann Her-
mann er rússneskur flóttamað-
ur, sem sest hefur aö i Berlin og
stofnaö þar súkkulaöiverk-
smiöju. Hruniö mikla i Wall
Street gerir þaö aö verkum, aö
erfiöleikar koma upp i rekstrin-
um á verksmiöjunni. Samtimis
tekur hann aö þrá aö losna út úr
áínu vanabundna lifi. Hann eyg-
ir loks tækifæriö, þegar hann
Kvikmyndir
eftir Guðlaug Bergmundsson
Merkilegt efni í
dauflegum
umbúðum
Þaö er ekki oft sem maöur
veröur vitni aö dauflegum sjón-
varpsþáttum, sem hafa þó þann
eiginleika aö halda athygli manns
og áhorfandanum finnst hann
þrátt fyrir allt vera einhverju nær
þegar upp er staðiö. En þannig
var samt um umræöuþátt sjón-
varpsins meö norrænu mennta-
málaráöherrunum á þriöjudags-
kvöld. Stjórn Sigrúnar Stefáns-
dóttur á umræöunum var heldur
óörugg og á köflum næstum
klaufaleg, en maöur veröur aö
viröa henni þaö til vorkunnar aö
vafalaust er allt annaö en auövelt
aöhalda umræöum gangandi meö
svo fjölþjóölegu gengi, eins og
þarna var samankomiö 1 sjón-
varpssal.
Vonbrigöum olli framlag Ing-
vars Gislasonar, menntamála-
ráöherra okkar, sem haföi oftast
ákaflega litiö til málanna aö
leggja og afgreiddi flestar spurn-
ingar meö mjög almennu oröa-
lagi, svo aö maöur varö litlu nær
um skoöanir hans og vilja. Senni-
lega hefur hann þaö sér til máls-
mt*
Sjónvarp
eftir Björn Vlgni Sigurpálsson
|Hr 1
báta, aö hann er nýr I starfi og lik-
lega óvanur þvi aö þurfa aö tjá
hugsanir sinar á framandi tungu.
Rrtöherrar hinna landanna voru
skeleggari en mismunandi þó.
Athyglisveröur var almennur
stuöningur ráöherranna viö
Nordsat-áætlunina, sem ég vil
halda fram aö sé mikilvægasta
tækiö til aö halda Noröurlöndun-
um saman sem menningarlegri
heild. Einangrunarstefna af þvi
tagi sem heyra má I málflutningi
andstæöinga þessarar áætlunar
er út I hött og sýnir einungis aö
þeir eru ekki I takt viö þær stór-
felldu breytingar sem nú eru
framundan. Þaö er rætt um aö
mannkynið standi frammi fyrir
þrenns konar tæknibyltingum — á
sviði lifeölisfræöi, örtölvutækni
og fjölmiölunar, en tvö siöast-
nefndu atriöin haldast aö mörgu
leyti i hendur. Fjölmiölunarbylt-
ingin er sennilega afdrifarikust á
sviöi myndplata og myndbanda
ásamt gervihnattasjónvarpi, og
aö ætla sér aö byggja einhvers-
konar menningarlegt járntjald
kringum Noröurlöndin til aö
hindra þessa þróun, er algjörlega
óraunhæft. Slik viöleitni er viös-
fjarri jcólitiskum veruleika i lýö-
frjálsum rikjum.
Ýmislegt bendir til aö finnski
menntamálaráöherrann hafi rétt
fyrir sér aö Danmörku og tslandi
sé hættast aö rofna úr tengslum
viö hin Noröurlöndin — Danmörk
vegna miöevrópskra áhrifa og Is-
land vegna ensk-ameriskra á-
hrifa. Ég þekki þaö á sjálfum mér
og mörgum af minni kynslóö
hversu uppáþrengjandi þessi
ensku og amerisku áhrif eru og
þess vegna hefur mér alltaf þótt
ómetanlegt aö geta leitaö viss
mótvægis meö þvi aö drekka i
mig dálitinn skammt af skandi-
naviskri menningu, sem hefur aö
mörgu leyti annaö sjónarhorn og
er um margt gagnrýnari á ýmiss
þau menningarlegu gildi, sem
oröin eru aö stóra sannleika i
enskri og ameriskri menningu.
Nordsat er áreiöanlega áhrifarik-
asta tækiö til aö ná menningar-
legum jöfnuði milli skandi-
naviskra og utanaökomandi
menningaráhrifa. En fjölmiöla-
byltingin er I dögun og þess vegna
þýöir ekki aö halda aö sér hönd-
um. Annars getur allt oröiö um
seinan. Og þaö eina sem þarf er
pólitiskur kjarkur, eins og sænski
menntamálaráöherrann sagöi, —
og peninga auövitaö.