Helgarpósturinn - 21.03.1980, Blaðsíða 22

Föstudagur 21. mars 1980
eftir
Guðjón
Arngrímsson
myndir:
Friðþjófur
■Til er þjóftsaga sem segir aö
eskimóar bræði snjóhús sín einu
sinni á vetri og byggi ný á öörum
staö. Þaö fylgir ekki sögunni
hvers vegna þeir gera þetta, en
aöferðinni við bræösiuna hefur
verið lýst. Fjölskyldan er sögö
safnast saman inni f húsinu, og
öllum opum á því lokaö. Þvinæst
er faöirinn sagöur hrópa: ,,Nú!”
— og þá fara allir úr skónum.
Eftir nokkrar sekúndur er húsiö
sagt bráöna, vegna iofttegund-
anna sem upp rísa.
Þetta er andstyggileg saga, og
eflaust ósönn. Eskimóar kunna
flestum mönnum betur að klæöa
sig eftir veöri, og þaö á viö um
skótau, eins og annað. Þaö er
miklu frekar ástæöa til aö hæöast
aö islendingum fyrir fótabúnaö.
Hérganga menn á blankskóm um
hávetur á hálku og slyddu, en I
kuldaskónum á sumrin. Og ótrú-
lega margir eiga ekki einu sinni
stigvéi, þótt hér sé stígvélaveöur
nánast allt áriö um kring.
„Krummafótur”
Skór hafa fylgt manninum ansi
lengi. Elsti skór sem vitaö er um
er sandali ofinn úr papýrus, frá
þvi áriö 2000 fyrir Krist. Ef-
laust hafa skór þó veriö til
iyrir þann tima. Allt þar til
d iniBoidum voru skór afar
eintaldir aB allri gerB, og
skiptust i þt jár teguiidír: Mokka-
'inur 'sauBskinnskórnir islensku
liokkast undir þann liB), sandalar
og einföld stigvél. Auk þess gekk
mjög fátækt fólk á vissum svæB-
um i treklossum.
Þao*er~ sióhn eKk'i iýrr en um
miBja siBustu öld, aB fjöldafram-
leiösla hefst á skóm, svo ein-
hverju nemi. Fram aö þeim tima
gerBu skogerBarmenn alla skó i
höndunum. þaö er, heldrimanna
skó, þvi fólk geröi áfram óvand-
aöri skó i heimahúsum.
Ariö 1818 varö til hugtakið
„krummatótur", sem siöan hefur
reriB höiii'.mi eilift vandamál.
ÞaB ár vcti i íyrsta sinn búinn til
skór á vmstra fót. og annar á
hægrt. ABur var þetta allt sama
tóhakiB Tuttogu og átta árum
siöar, 1846, uröu önnur timamót i
skogeröinni. þvi þa var sauma-
\eltn tundin upp Þá varö strax
mikil breytinf a skóframlPiBslo
og skór \ oru fi amleiddir i stórum
stil i verksmiBjum. Og nú er svo
komtö aB skósmiöir eru alveg
hættir aö smiöa skó. Aö minnsta
kosti hér á Islandi.
...SkósmiBir fara i skóbúöir og
kaupa á sig skó, eins og aörir”,
sagöi Haiþoi Edmond Byrd, skó-
smiBur I Heykjavik, i samtali viB
Helgarpóstínn ,,ÞaB er orBiö svo
riyrt aö gera sérsmíöaöa skó, aö
þaö borgar sig enganveginn. Ætli
skór hjá skósmiö kosti ekki um
þaö bil 150-200 þúsund”.
Konur kaupa meira
Nú sem fyrr eru flestir skór úr
i leöri, þótt á siöustu árum hafi
I boriöá allskyns gervdefnum innan
um. Skór eru búnir til úr flestum
tegundum leöurs, meöal annars
snákaskinni og krókódilshúB. En
lang mest er unniö úr nautshúö,
eöa um 70 prósent af heildar-
framleiöslunni.
1 fætinum eru 26 bein, sem öll
tengjast saman á hinn marg-
brotnasta máta. Samkvæmt
fræöibók nokkurri hefur fóturinn
; aöallega tvennskonar tilgang. 1
: fyrsta lagi ber fótum að standa
undir þyngd mannsins, og i ööru
I lagiaö flytja hann úr stað, sé þess
óskaö. Þaö er þvi ljóst aö viö skó-
gerö er lögö megináhersla á aö
hafa skó sterka, svo þeir þoli
þyngdina, og lipra og þægilega,
vegna hreyfingarinnar.
Þetta er þó ekki algilt. Þarna
spilar fleira inni en notagildis-
sjónarmiö. Tiskan setur sitt mark
á skógerð, og margir kaupa skó
meö þaö i huga að tolla i tiskunni.
„Þaö fer ekki á milli mála að
karlmenn eru mun ósjálfstæöari i
skókaupum en konur”, sagði Pét-
ur Þór Pétursson, verslunarstjóri
i Skóverslún Péturs Andréssonar.
„Karlmenn eru ihaldssamir, og
vilja helst ekki annaö en eitthvaö
slétt og mjög látlaust. Þeir spyrja
oft hvaö sé vinsælast, og kaupa
þaö. Kvenfólkiö veit meira hvaö
þaö vill, og gengur mun ákveðn-
ara aö skókaupunum”.
Þetta kemur heim og saman viö
þá staðreynd að konur kaupa mun
meira af skóm en karlmenn.
Samkvæmt bandariskri könnun
eru um 47 prósent af skófram-
leiðslunni kvenskór, en aöeins
17% karlmannaskór. Tuttugu og
þrjú prósent eru barnaskór, 12%
inniskór og „Ókyngreindir” skór,
og 1% eru Iþróttaskór. „Það er
ekkert vafamál”, sagöi Pétur
Þór, „aö kvenfólk kaupir meira
af skóm en karlmenn. Hlutfalliö
er svona þrjú pör á móti einu.”
Táfýían
Skótiskan hefur breyst, eins og
aörar tiskur. Sumar tiskur fara
vel meö fætur, og aðrar ekki.
Þegar skór þrengja aö beinunum
26 i fætinum, er von að eitthvert
þeirra gefi eftir. Oftast eru þaö
tærnar sem bögglast saman. Á
bitlaárunum, Jiegar támjóir skór
voru i tisku eyðilögöu margir
tærnar á sér fyrir fullt og allt. En
fleiri skór en þröngir geta orsak-
aö sjúkdóma. Og sjúkdómar á
fótum eru algengir. Vörtur, lik-
■ Gunnar Pálsson, sendiferöabil-
stjón. sagöist eiga aö minnsta
kosti tiu pör af skóm, þegar
Helgarpósturinn spuröist fyrir
um skoeign hans. ..Þetta er svona
sitt af hverju tagi”, sagöi hann
,.Ég er fyrrverandi sjómaöur. og
á þvi tvö eða þrjú pör af stig-
vélum. en auk þéss á ég götuskó,
spariskó. nokkur pör af hverju."
Gunnar sagöist kaupa um þaö bil
fjögur pör af skóm á ári.
■ Birgir Þór Birgisson. 9 ára
gamall, kvaöst eiga fimm pör af
skóm. ,,Ég á leöurstigvél, þessi
sem ég er i. gúmmistigvél, tvö
pöraf venjulegum skóm og spari-
>kó" Auk þess sagöist hann svo
eiga eina leikfimisko, og eitt par
af inniskóm. „Ætli ég sé ekki
mest l gúmmistigvélunum af
þessu skótaui, sérstaklega núna i
vetur”.
■Hrönn Agústsdóttir á fimm pör.
„Ég nota mest kuldaskóna",
sagöi hún. „Þeir eru svo þykkir
og góöir, aö ég nota þá eiginlega
sem stigvél lika. Auk þess á ég
þennan venjulega skammt —
gönguskó, spariskó, inniskó, og
kannski tvö pör af einhverju af
þessu." Hrönn var meö son sinn
meö sér. og hún sagði þaö hreint
ekki ódýrt aö skóa heila fjöl-
skyldu. „Það skiptir þúsundum,
ef ekki tugþúsundum á mánuöi”,
sagöi hún.
þorn, bólgur og sveppir eru næst
um þvi á öörum hvorum fæti.
Og þá er ótalin táfýlan, sá
sjúkdómur, ef sjúkdóm skal
kalla, sem allra algengastur er.
Það er nefnilega fýla úr fleiri
skóm, en skóm eskimóanna. Tá-
fýla á hæsta stigi er meira en hinn
venjulegi iljaþefur. Hún stafaraf
m jólkursýrumyndun eftir
sveppasýkingu. Húðin beinlinis
gerjast, og ilmurinn sem fylgir er
ekki beinlinis indæll.
Táfýla myndast sömuleiðis ef
menn eru mjög lengi I sömu sokk-
um og skóm. Þá festist ráfýlan i
skónum og losnar ekki aftur
nema með ærlegri skolun. Gott
dæmi um þetta eru iþróttaskór,
sem sjaldan eru þvegnir. Reynd-
ar er Iþróttafólki sérlega hætt við
táfýlu, þrátt fyrir öll steyptiböðin
vegna þess aö sveppurinn, sem er
undanfari hennar, er viöa á sund-
laugarbökkum og á iþróttahús-
gólfum.
40 skósmiðir
íþróttaskór, og aörir skór á
tslandi koma frá Evrópulöndum,
þótt Bandarikjamenn framleiði
langmest allra þjóöa af skóm.
„Tiskan er ööruvisi I Bandarikj-
unum” sagöi Pétur Þór. „Og þar
aö auki borgum viö ekki tolla i
viöskiptum viö EFTA-löndin, en
16% toll i viöskiptum við Banda-
rikin. Skórnir koma aðallega frá
Þýskalandi og ítaliu, en einnig
frá Englandi, Hollandi og fleiri
löndum.”
Langmest er keypt af skóm
fyrir jólin. Aö ööru leyti er
skóbúöatraffikin jöfn. Aöeins
eykst þó salan vor og haust. Nú
kosta karlmannsskór yfirleitt um
25 þúsund krónur, og kvenskór
eru eitthvaö dýrari. Það þykir ef-
laust dýrt, en er þó smámunir
miöaö viö 200 þúsundirnar sem
leggja þarf út fyrir sérsmiöuöu.
Skósmiöum hefur fækkaö hér-
lendis, sem annarsstaðar á sfö-
ustu árum, enda skoverö almennt
lækkaö, og gæöin aukist.
A tslandi eru nú um 40 starfandi
skósmiöir, aö sögn Hafþórs
Edmond Byrd. „Atvinna skó-
smiöa minnkaöi mjög mikið á
timabili, en nú er hún aö aukast
aftur. Það er ekki dýrt að láta
gera viö skó nú til dags, enda hef-
ur tækni skósmiða aukist. Það er
ekki langt siöan einu vélar skó-
smiöa voru rokkur og saumavéi,
en nú erum viö meö ymiss konar
tæki i okkar þjónustu.”
— Og hvaö er svo sem helst bil-
ar á skóm á Islandi?
„Viö höfum mest aö gera i hæl-
um, skipta um hæla, og sólun-
um”, sagöi Hafþór.
Samkvæmt áreiöanlegum
heimildum, eru Islendingar i
meöallagi fótstórir. Aö sögn Pét-
urs Þórs eru algengustu kven-
stæröirnar 38 og 39, en algengustu
karlstæröirnar 42 og 43. Stærst er
hægt aö fá númer 46, i flestum
skóbúöum, en minnst ekki neitt.