Helgarpósturinn - 18.04.1980, Síða 8

8
Föstudagur 18. apríl 1980
Jielgarpósturinn_
GAMALT
en ekki gagnslaust
-Jhelgar
pásturinn_
Útgefandi: Blaðaútgáfan Vitaðsgjafi
sem er dótturfyrirtæki Alþýðublaðs-
ins, en með sjálfstaeða stjórn.
Framkvæmdastjóri: Jóhannes Guð-
mundsson.
Ritstjórar: Arni Þórarinsson, Björn
Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórnarfulltrúí: Jón Oskar Haf-
steinsson.
Blaöamenn: Guðjón Arngrímsson,
Guðlaugur Bergmundsson, Guðmund-
ur Árni Stefánsson og Þorgrímur
Gestsson.
Ljósmyndir: Friðþjófur Helgason.
Auglýsinga- og sölustjóri: Höskuldur
Dungal.
Auglýsingar: Elin Harðardóttir.
Gjaldkeri: Halldóra Jónsdóttir
Dreifingastjóri: Sigurður Steinarsson
Ritstjórn og auglýsingar eru að Síðu-
múla 11, Reykjavik. Simi 81866. Af-
greiðsla að Hverfisgötu 8-10. Simar:
81866, 81741, 14900 og 14906.
Prentun: Blaðaprent h.f.
Áskrift (með Alþýðublaðinu) er kr.
4.500,- á mánuði. Verð í lausasölu er
kr. 300.- eintakið.
Helgarpósturinn fjallar f dag
um mál, sem yfirleitt er lftiö til
umræöu á opinberum vettvangi.
Atvinnumál aldraöra eru þó fylli-
lega þess verö aö vera tekin fyrir,
en elstu borgararnir eru hlédrægt
fólk, scm sjaldan kvartar yfir
kjörum sinum.
Undanfarna áratugi hefur oröiö
sú þróun i þessum málum aö æ
fleiri vinnustööum er lokaö fyrir
fólki, sem náö hefur sjötugsaldri.
Forystuna i þeirri stefnumótun
hefur rikisvaldiö haft, þvf sam-
kvæmt lögum er opinberum
starfsmönnum bannab aö vinna
eftir aö þessu aldursmarki er náö.
Eftir höföinu dansa limirnir og
ef viö viljum fá fram breytingar
veröa þær aö gerast á Alþingi.
Þaö er ekki óeöliiegt aö atvinnu-
rekendur fylgi fordæmum, sem
sett eru með lögum. Alþingis-
menn telja sig seint of gamla til
aö stjórna landinu. Hvers vegna
skyldu þeir þá vilja afskrifa aöra'
vegna aldurs?
Ef viö viljum teljast til nútima-
þjóöfélaga, þar sem almenn
mannréttindi séu i heiöri höfö,
verðum viö aö hætta aö setja fólk
á bása. Unglingar, konur og gam-
alt fólk eru ekki annars flokks
borgarar. Þau eiga aö hafa sama
val og aðrir, þegar þeir móta sitt
eigiö lif.
Raunar ættum viö aö hafa
meiri möguleika til aö skapa
öllum atvinnu en margar aðrar
þjóöir. Viö erum jú alltaf aö
kvarta yfir fólksfæö. Hvers vegna
neyðum viö þá fullfriskt fólk til aö
setjast i helgan stein, aöeins
vegna þess að það hefur náö viss-
um aldri?
Auðvitaö er engin ástæöa til aö
fara út i hinar öfgarnar og heimta
aö allir vinni fram i rauöan dauö-
ann. Vissulega hefur sjötugt fólk
oftast skilaö góöu ævistarfi og
hefur þvi fuilan rétt á aö fara að
taka það rólega og sinna þeim
áhugamálum, sem enginn timi
hefur gefist til fram aö þvi.
Aöalatriöiö er, aö allir hafi
frjálst val um þaö hvort þeir vinni
áfram eftir sjötugt eöa ekki. Viö
getum vel búiö svo um hnútana aö
gamla fólkiö hafi þessi forrétt-
indi. Þaö er aöeins spurning um
vilja.
— SJ.
Gam/a, góða
vertíöarstemmingin
Þaö er alltaf einhver viss
sjarmi yfir þvi aö fara á bryggj-
urnar á vetrarvertiö, þegar vel
fiskast eins og núna i vetur. Ligg-
ur jafnvel viö aö gamla góöa
stemmingin frá þvi i eina tiö þeg-
ar vertiö var vertiö sé komin á ný.
Þá hófst atiö strax i byrjun
janúar þegar allir reru meö linu
til aö byrja meö og mokfiskuöu.
Allan janúar var vertiöarfólk aö
tinast aö, ýmist meö flugi eöa
meö strandferöaskipunum (þvi
þá var hann Herjólfur blessaöur
L víapósíur frd Siqurgeiri Jonssyni.
____________HAKARL
DANIR 06 NORÐMENN VORU í
SÍMASAMBANDI MEDAN Á JAN
MAYENVIDRÆÐUNUM STÓD
Viöræöur Norömanna og Is-
lendinga um Jan Mayen i gamla
norska hvalfangarahúsinu viö
Tjarnargötu i Reykjavfk i byrjun
vikunnar leiddu þaö i ljós, sem
sagt hefur veriö hér áöur I þess-
um pistlum, aö Norömenn ætla
ekki aö gefa neitt eftir I Jan May-
en-málinu i anda norrænnar
samvinnu og árahundraöa vin-
áttutengsla. Þeir ætla aö sækja
sinn rétt aö fullu, enda vita þeir
fullvel aö lslendingar hafa þaö
orö á sér varöandi hafréttarmál á
alþjóöavettvangi, aö þeir gera
ýtrustu kröfur og ná oftast sinu
fram, ef ekki meö þvi aö bera viö
smæö sinni og vanmætti hennar
vegna, þá meö þvi aö beita þrýst-
ingi i þeim alþjóöasamtökum sem
þeir eiga aöúd aö.
Beittu Grænlandi og
umboðsleysi fyrir sig
Areiöanlega hefur þaö veriö
fyrirfram ákveöin stefna hjá
Norömönnum aö beita tveimur
aöalvopnum fyrir sig I Reykja-
vlkurviöræöunum, annarsvegar
til aö vinna tima, og hinsvegar til
þess aö ákveöa ekkert sem gæti
komiö þeim illa i viöræöunum viö
Sovétmenn um Svalbaröa, sem
nú eru aö hefjast. 1 fyrsta lagi
ákváöu þeir aö segja sveita-
mönnunum, íslendingum þaö
svonauppúrþurru, aöDanirætl-
uöu nú aö færa Ut fiskveiöilögsög-
una fyrir noröan 67. breiddar-
gráöu viö Austur-Grænland frá og
meö 1. júni.’Þetta er auövitaö hlut
ur sem íslenska utanrikisþjónust-
an átti aö vita ekki siöur en sú
norska, og þaö heyrir til verkefna
hjá sendiráöi íslands i Kaup
mannahöfn aö fylgjast meö svona
hlutum hvort sem rætt er um þá
opinberlega eöa bara manna á
meöal yfir glasi I slödegisboöum
diplómata I Höfn. — Kannski Ein-
ar Ágústsson sé ekki nógu dugleg-
ur aö sækja slik boö og þefa uppi
ráöageröirDana iþessum efnum.
Þetta mál er nú til umfjöllunar
hjá viökomandi ráöuneytum i
Kaupmannahöfn, og lika i Nuuk
höfuöstaö Grænlendinga og sem
slikt, heyrir þaö til verkefnaskrár
Péturs forsetaframbjóöanda
Thorsteinssonar. Danir fara enn
um sinn meö utanrikismál Græn-
lendinga, likt og þeir geröu fyrir
hönd Islendinga, en Danir hafa
áreiöanlega vit á þvf nú oröiö aö
hafa náiö samband viö Grænlend-
inga i þessum efnum, þar sem
þetta mál, þótt utanrikismál sé,
snertir Grænland svo mikiö inn á
viö. Þaö er greinilegt af fréttum
norskra blaöa af viöræöunum hér
i Reykjavik, aö Frydenlund hefur
ekki aöeins haldiö útfærslunni viö
Grænland mjög á lofti, þar sem
hann sat á móti Ólafi Jóhannes
syni viö langa græna boröiö i
Ráöherrabústaönum i Tjarnar-
götu, heldur hefur hann lika séö
til þess aö aöstoöarmenn hans,
eöa jafnvel hann sjálfur, mötuöu
norsku fréttamennina sem hér
voru á þeirri .Jiættu” sem yfir
voföi vegna útfærslunnar viö
Grænland.
Þá er þaö hitt taktiska bragöiö,
aö beita umboösleysi varöandi
landgrunnsmálin fyrir sig.
Annaöhvort er þaö algjör klaufa-
skapur af hálfu Islendinga aö láta
slikt henda sig, þvi i fyrsta lagi
var nú ólafur Jóhannesson sjálf-
ur búinn aö ræöa þessi mál augliti
til auglitis viö sjálfan Frydenlund
i Helskinki á dögunum þegar
utanrikisráöherrafundur Noröur-
landa var haldinn i Finnlandi. 1
ööru lagi er þaö vitaö mál, aö
þeir Jens Evensen og Hans G.
Andersen fremstu Þjóöréttar-
fræöingar Norömanna og íslend-
inga sem báöir voru á hafréttar-
ráöstefnu Sameinuöu þjóöanna i
New York fy rir nokkru svo vikum
skipti, hafa hreint og beint varla
komist hjá þvi aö minnast á þessi
mál, svo mikiö sem þeir nú
annars hafa saman aö sælda
varöandi hafréttarmál, bæöi á
ekki kominn til sögunnar). Og
fólkiö streymdi á land og þetta
var virkilegt vertiöarfólk, fólk
sem aöeins kom til aö vinna yfir
vertiöina og var siöan horfiö á
slikum samkomum og utan
þeirra.
1 fyrra var þeim sérstak-
lega faliö aö ræöa saman um
þessi mál þegar hafréttarráö-
stefnan var i Genf, en aö visu hef-
ur minna fariö fyrir fréttum af
slikum fundum þeirra i New
York, en þaö er þá bara vegna
þess aö Eyjólfur Konráö Jónsson
fulltrúi Sjálfstæöisflokksins á
ráöstefnunni hefur ekki veriö þar
þegar þeir Hans og Evensen
rasddu málin. Eykon seinkaöi
eitthvaö vestur vegna ástandsins
i Sjálfstæöisflokknum, og á
meöan hann er hér heima, fá ts-
lendingar venjulega engar fréttir
af gangi mála á vettvangi ráö-
stefnunnar.
Sé þaö rétt aö fært veröi út viö
Austur-Grænland 1. júni þá er
greinilegt aö Norömenn hafa
betri upplýsingar um þessi mál
en viö. Reyndar sýnir þaö
kannski best, hver Fryndenlund
og danski utanrikisráöherrann
Kjeld Olesen eru i góöu sam-
bandi, aö öruggar heimildir eru
fyrir þvi, aö sá danski hringdi I
Frydenlund á mánudagskvöldiö,
þegar islensku og norsku viö-
ræöunefndirnar sátu þar i kvöld-
veröi i boöi ólafs Jóhannessonar.
Simtaliö var þaö árföandi, aö sagt
er aö Frydenlund hafi staöiö upp
frá boröum til aö gefa hinum
danska starfsbróöur sinum
skýrslu um gang mála á fund-
unum meö Islendingunum og
sjálfsagt hefur hann lfka brosaö
út i annaö um leiö og hann sagöi
Olsen frá þvi hve þaö kom Islend-
ingunum á óvart aö útfærslan var
alveg á næsta leiti.
Á lögfræðilegum grund-
velli fyrst og fremst
Deila einsog þessi, m illi tslend-
inga og Norömanna um Jan May-
braut. Oft á tiöum var fjöldi ver-
tiöarfólks nærri helmingur af
ibúatölunni hér og veitti ekki af,
þegar vel fiskaöist.
Þaö fer minna fyrir slikum ver-
tiöargestum núna, flest aökomu-
fólkiö vinnur hér bæöi vetur og
sumar og skreppur heim þegar
minna er umleikis.
Og vertiöarböllin voru öllu ris-
en, mun vera mesta deilumál,
sem nú er uppi milli tveggja
Noröurlandaþjóöa. Þaö er
kannski ekki svo mikiö fylgst meö
þessu hjá sauösvörtum almúgan-
um á Noröurlöndum, nemaþáaö
sjálfsögöu hér á landi, en hins-
vegar er þvi nánar fylgst meö
þessum málum hjá hernaöar-
veldunum Sovétrikjunum og
Bandarikjunum. Hjá Sovétrikj-
unum er fylgst meö þessum
vegna viöræöna um Svalbaröa ,
og svo auövitaö af hernaöará-
stæöum lika, og i Washington eru
lika lesnar skýrslur um máliö i
Noröurlandadeildinni vegna þess
aö tsland og Noregur eru á viö-
kvæmu yfirráöasvæöi Bandarikj-
anna og þaö þarf kannski ekki
mikiö aö gerast til þess aö fariö
veröi aö tengja Jan Mayen-máliö
veru Varnarliösins hér á landi, og
hefurraunarþegar veriö bryddaö
á þvi.
Þessi deila er, eins og er, fyrst
og fremst háö á lögfræöilegum
grundvelli, enda mikiö lögfræö-
ingaliö i báöum viöræöunefndum.
í islensku nefndinni voru þannig
til dæmis aö minnsta kosti fimm
lögfræöingar, meö lagaprófessor-
inn Ólaf Jóhannesson sjálfan i
broddi fylkingar. 1 islensku
nefndinni voru lika þrir alþingis-
menn auk ráöherranna tveggja
Olafs og Steingrims en þaö var
eftirtektarvert aö enginn óbreytt-
ur þingmaöur var í viöræöunefnd
Norömanna. Þá höföum viö eitt
tromp framyfir Norömenn, og
þaövar aö Jakob Jakobsson fiski-
fræöingur og flökkufiskasérfræö-
ingur var i nefnd okkar, en hins-
vegar var enginn fiskifræöingur I
þeirri norsku. Máliö er lika þaö,
aö þótt norskur fiskifræöingur
heföi veriö 1 feröinni hingaö, heföi
hann lítiö haft aö gera i Jakob
varöandi hegöun loönunnar. Þeir,
Jakob, Hjálmar Vilhjálmsson og
fleiri fiskifræöingar á Hafrann-
sóknastofnun eru manna fróöatir
um hegöun loönunnar á þessum
slóöum enda voru þaö þeir sem
sönnuöu þaö fyrir Norömönnum 1
fyrra, aö loönaö sem veiddist viö
Jan Mayen væri úr Islenska
loönustofninum, en ekki komin til
dæmis úr Barentshafi eöa hver
veit hvaöan. Þaö er hætt viö aö
tslendingar heföu staöiö upp al-
stripaöir i Ráöherrabústaönum á
mánudag og þriöjudag ef Jakob
meirihér fyrrum. Þá bjuggu ung-
ir menn og konur sig upp á á laug-
ardagskvöldum og skruppu I
Höllina til aö gæta aö hvort ekki
væri eitthvaö bitastætt I aökomu-
liöinu. Raunar báru þær feröir á
stundum þann árangur aö hluti af
vertiöarfólkinu flaug ekki heim i
vertiöarlok heldur varö eftir og er
hér enn.
Þá voru heldur ekki verbúöir á
borö viö þær sem frystihúsin hafa
komiö sér upp, heldur bjó vertiö-
arfólk úti um allan bæ og til aö
mynda var þaö ákveöin tekjulind
hjá auralitlum húsbyggjendum
aö leigja út hús sin tilbúnin undir
tréverk til handa vertiöargestum.
Sumariö var svo notaö til aö full-
klára húsiö fyrir leiguféö.
Maöur var farinn aö halda aö
vertiöarlifiö eins og þaö var,
heyröi algjörlega sögunni til. En
eftir margra ára
fiskileysi, er eins og allt
hafi leyst úr læöingi á
og félaga heföu ekki þegar veriö
búnir aö færa sönnur á hvaöan
loönaöviö JanMayen væri, og þvi
hefur ekki veriö mótmælt ennþá
svo vitaö sé, og myndu Norö-
menn þó aö minnsta kosti meö
einhverjum hætti láta í ljósi efa-
semdirbeint eöa óbeint sæju þeir
nokkra möguleika á þvi. En þótt
lögfræöingaliöiö islenska væri
sterkt, þá var þaö kannski ennþá
sterkara hinum megin viö boröiö,
og þar eru þaö kannski hinir lög-
fræöimenntuöu embættismann
sem ráöa feröinnifyrst og fremst,
en hér lögfræöimenntaöir pólitik-
usar og er þar nokkur stigsmunur
á.
Eigum við að sertvja við
Norðmenn eða Efna-
hagsbandalagið
Fyrst útfærslan viö Austur-
Grænland er eins nærri og
Norömenn segja, þá veröa
tslendingar nú aö gera þaö upp
viösigá næstu dögum eöa vikum,
hvort þeir vilja heldur semja um
fiskveiöiréttindi viö Norömenn
eöa Efnahagsbandalagiö. Efna-
hagsbandalagiö hefur oft veriö
eitur i okkar beinum, sérstaklega
Alþýöubandalagsmanna, en er
þaö bara svo afleitt eftir allt? Er
nokkuö verra aö semja viö þaö en
Norömenn? Viö höfum þegar
mjög góöan viöskiptasamning viö
bandalagiö, betri samning en
Norömenn, þótt viö kunnum
kannski ekkinógu vel aö notfæra
okkur hann, og annaö er þaö yiö
þurfum hvort eö er aö taka upp
nánari samskipti viö EBE á sviöi
fiskveiöimála. Hér aöeins dag-
stundarstim út af Vestf jöröum er
haf Efnahagsbandalagsins, og
þar hafa Islendingar stundaö
fiskveiöar á undanförnum árum,
ogvildiáreiöanlega margur skip-
stjórinn geta fariö þangaö ef svo
bæri undir. Grænlendingar eru
ekki lausir úr viöjum bandalags-
ins bara meö þvi aö veifa hendi,
og þvi er þaö kannski best eftir
allt aö semja bara um þessi mál
viö Efnahagsbandalagiö en láta
hótanir Norömanna um útfærsl-
una viö Austur-Grænland liöa
hægt og rólega hjá um um leiö og
viö höldum fast á rétti okkar til
nýtingar auölinda á hafinu og
hafsbotninum umhverfis Jan
Mayen.