Helgarpósturinn - 18.04.1980, Blaðsíða 23

23
hei/rjFirprí<=;ti /rinn Fösiuda9'jr is apríi i980
Nýburar sýna þegar i frum-
bernsku viss einkenni i hegöun og
atferli, sem sögð eru gefa
visbendingu um hvers konar
persónuleiki sé þar á feröinni.
Það liggja ekki fyrir neinar rann-
sóknir á rikisstjórnum i frum-
bernsku en það getur verið nógu
gaman að velta þvi fyrir sér hvort
eins sé farið um þær og nýburana.
Reyndar er það gömul etiketta i
stjórnmálum að nýrri rikisstjórn
beri að fá starfsfrið i ákveðinn
tima og að hún þurfi amk. eitt ár
við stjórnvölinn til að unnt sé að
leggja einhverskonar mat á hana
og dæma hana af verkum og
gerðum.
Reynir að vera aöhaldsstjórn og framkvæmdastjórn f sömu andránni.
NÝBURI í STRÖNGU
Nýburi Gunnars Thoroddsen er
nú um tveggja mánaöa, og dainar
eftir atvikum. Hann kom i heim-
inn eftir haröar og langvarandi
fæðingarhriðir, var tekinn með
hálfgerðum pólitiskum keisara-
skurði i trássi við öll náttúrulög-
mál og það verður ekki sagt með
neinni sanngirni aðþað hafi verið
vistleg veröld sem blasti við
honum. Að sönnu voru þeir marg-
ir sem fögnuðu honum eins og
frelsara, en i vöggugjöf færðu
spekingarnir honum aðeins upp-
safnaðan efnahagsvanda og óða-
verðbólgu. Lifsstarf nýburans
verður siðan i þvi fólgið að koma
hvorutveggja fyrir kattarnef og
af þeirri viðureign verður hann
dæmdur.
Það er vafalaust hæpið að tala
um persónuleika heillar rikis-
stjórnar en vissa imynd fær þó
hver stjórn fljótlega i vitund
þeirra sem með störfum hennar
fylgjast. Engin leið er að merkja
af þessum fyrstu stjórnardögum
hennar aö þetta verði hressileg
eða aðsópsmikil rikisstjórn.
Ferskleika i stjórnarathöfnum er
heldur ekki fyrir að fara það sem
af er. A hinn bóginn virðist
stjórnarheimilið nú ætla að verða
ólikt friðsælla en var i tið vinstri
stjórnarinnar sálugu, enda leggja
ráðherrar nú töluvert kapp á að
sýna fulla eindrægni út á við.
Blaðamenn sem standa dag-
lega i hinu pólitiska fréttaharki
segjast alls ekki geta kvartað
undan þvi að eiga eitthvað ógreiö
ari aðgang að ráðherrum nýju
stjörnarin-ar heldur en ráðherrum
vinstri stjórnarinnar, sem voru
svo opinskáir i stjórnarathöfnum
og berorðir i yfirlýsingum að
mörgum þótti nóg um. „Megin-
munurinn á þessari rikisstjórn og
vinstri stjórninni siðustu sýnist
mér helst vera sá, að i siðustu
stjórn áttu átökin sér stað innan
sjálfrar rikisstjórnarinnar
og þar var logandi skoðana-
ágreiningur, en nú er eins
og þessi átök hafi færst niður
á Alþingi og hávaðinn sé all-
ur innan þingflokka stjórnar-
liðsins, eins og dæmin um sölu-
skattshækkunina og lánsfjáráætl-
unina sýna,” sagði einn starfs-
bróðir minn um þetta atriði.
Enginn vafi er á þvi að Gunnar
Thoroddsen og samráðherrum
hans úr Sjálfstæðisflokknum er i
mun að ná fram samheldni innan
rikisstjórnarinnar Þeir lögðu allt i
sölurnar við myndun þessarar
stjórnar og væri þeim varla til
framdráttar ef i ljós kæmi
að afsprengið væri óskapn-
aður að þvi leytinu, að inn-
an stjórnarinnar logaði allt
i sundrung og átökum. Sam-
ráðherrar sjálfstæðisráðherr-
anna hafa áreiðanlega fullan
skilning á þessu og vafalaust sak-
ar það ekki að Gunnar er laginn
samningamaður og yfirleitt tals-
maður málamiðlunar. Hitt er jafn
ljóst, að töluvert ber á milli af-
stöðu sjálfstæðismannanna og
framsóknar annars vegar og
Alþýðubandalagsins hins vegar
til úrræða við efnahagsvandan-
um. Af þessum ástæðum mun
togstreitan i stjórnarliðinu vafa-
laust fremur ... fara fram inn-
an þingflokkanna en i sjálfri
rikisstjórninni.
Þetta verður áreiðanlega rikis-
stjórn málamiðlana. Auðvitað
verða allar samsteypustjórnir,
eins og sú sem nú situr, að sætta
mismunandi sjónarmið sam-
starfsflokka en siðasta vinstri
stjórn varð þó fræg fyrir aðskilj-
anlega úrslitakosti, sem þó
lyktaði þó jafnan með einhvers-
konar málamiðlun uns upp úr
sauð Það eru áreiðanlega minni
likur á að slikt gerist i þessari
stjórn — amk. á jafn skömmum
tima og raunin varð á siðast.
Spurningin sem margir velta
fyrir sér um þessar mundir er
hvort málamiðlun af þvi tagi sem
samsetning núverandi stjórnar
býður upp á, dugi til að lækna það
efnahagsmein sem þjóðin stendur
frammi fyrir. Jafnvel hagfræð-
ingar, sem telja verður hliðholla
stjórninni, draga það i efa. Flestir
þeirra telja harðar aðgerðir óum-
flýjanlegar en það bólar ekkert á
sliku hjá núverandi rikisstjórn.
óðaverðbólgan virðist siður en
svo vera að lækka flugið.
Sérfræðingar um efnahagsmál
segja, að verðbólgan núna sé
komin i um 70% og taka þeir þá
mið af verðlagsþróuninni siðustu
þrjá mánuði og miða við heilt ár.
Ljóster að visitalan fyrir timabil-
ið febrúar til mal mun hækka um
næstu mánaðamót um 13% eða
langt umfram þá 7% hækkun sem
svonefnd niðurtalningaráform
rikisstjórnarinnar gerðu ráð fyr-
ir.
1 málefnasamningi
rikisstjórnarinnar var það mark-
miö sett i verðbólgumálum að ná
henni niöur i 30% á þessu ári og
þar átti niðurtalningin að vera
lausnarorðið. 1 henni fólst strangt
aöhald i verðlagsmálum og var
markmiöið þar að heimila ekki
hækkun á vörum og þjónustu um-
fram 7% nú um næstu mánaöa-
mót, 6% eftir næsta þriggja
mánaða timabil og 5% eftir
siðasta ársfjórðung. A sama tima
eru hins vegar allir kjarasamn
ingar lausir og ekki sjáanlegur
neinn vilji hjá rikisstjórninni aö
reyna að knýja fram breytingar á
verðbótakerfi launa, sem margir
telja forsendu þess að unnt sé að
ná tökum á þeim vítahring
vixlhækkana verðlags og kaup-
gjalds, sem viö höfum mátt búa
við um árabil.
Það er þessi þversögn sem
stjórnarandstæðingar hamra nú
á. Jónas Haralz bankastjóri hefur
til að mynda sýnt fram á, aö
meðan ekkert sé gert til að hamla
gegn hækkun kaupgjalds en hins
vegar þrengt að fyrirtækjunum
með þvi að leyfa þeim ekki
hækkun á vöru og þjónustu I takt
við verðbólguna, hljóti fyrr eða
siðar að koma að þvi að fyrirtæk-
in stöðvist og upp komi viðtækt
atvinnuleysi.
Það hefur orðið fátt um svör i
herbúðum stjórnarliða við þess-
ari röksemdafærslu. 1 verkum
hefur stjórnin heldur ekki sýnt að
henni séu niðurtalpingarmark-
miðin neitt trúaratriði. Stjórnar-
andstæðingar halda þvi reyndar
fram margir hverjir að i reynd sé
stjórnin fallin frá niðurtalning-
unni, og komi það m.a. fram i
hennar eigin athöfnum, svo sem
skattahækkuninni á dögunum.
Annar þáttur sé svo lán$fjáráætl-
INNLEND
unin,sem reyndar viröist nú i ein-
hverjum hnút innan stjórnarliðs-
ins. Hún hljóðar upp á nærri 100
milljarða, sem að visu fer að
hluta til að greiða niður eldri lán,
en töluverður hluti eða 40—45
milljarðar fara eftir sem áður til
að fjármagna opinberar fram
kvæmdir. Markaðsvextir af
dollaralánum hafa hins vegar
hækkað verulega og eru nú um
20%. Einhverjir heföu þvi ætlað
að þessir háu vextir drægju úr
lántökulöngun stjórnvalda, en sú
virðist ekki ætla að verða raunin.
Þess vegna er þvi nú haldið fram
að greiðslubyrðin af þessari nýju
lántöku og eldri lánum verði
17—18% af gjaldeyristekjum
þjóðarinnar, sem er langt um-
fram þau mörk sem stjórnin hafði
raunar sett sér. Af þessum
ástæðum mun vera töluverður
kurr i þingflokki framsóknar.
Stjórnarandstæðingar og
margir hagfræöingar óttast eftir-
spurnaráhrif þessara áforma,
sem þeir segja muni koma fram i
aukinni þensku og innflutnings-
æði, og fjárlögin standi svo tæpt
að þar stefni i verulegan halla.
Þar með sé alit farið úr böndun-
um. Sumir segjast sjá fram á
80—100% verðbólgu þegar liður á
árið og stjórnin komist ekki hjá
þvi að gripa til róttækra efna-
hagsráðstafana með haustinu.
Það geti hins vegar ekki orðið
nema sömu gömlu aðferðirnar —
nýjar skattaálögur og gengisfell-
ing.
Nýburanum okkar er þannig
ekki spáð mikilli velgengni i
þeirri meginviðleitni sinni að
kveða niður vöggugjöfina — efna-
hagsvandann. Málamiölun
stjórnarinnar virðist vera i þvi
fólgin að reyna að vera I sömu
andránni aðhaldsstjórn og fram-
kvæmdastjórn. Sllkt gengur vist
ekki upp.
eftir
Björn
Vigni
Sigurpálsson
Sjúkdómsfaraldur i sovéskri
stórborg fyrir ári siöan er orðinn
tilefni herfræöilegra bollalegg-
inga á Vesturlöndúm. 1 Banda-
rikjunum og Vestur-Evrópu
spyrja hershöfðingjar og
stjórnmálamenn sjálfa sig hvort
sú vitneskja sem fyrir liggur um
einstæöan miltisbrandsfaraldur i
iönaöarborginni Sverdlovsk
siöastliðið vor, gefi tilefni til að
endurskoða afstöðuna til
möguleika á sýklahernaði. Svo
var talið aö horfur á þvi að til
sýklavopna yrði gripið I hernaði
væri úr sögunni með alþjóða-
samningi frá 1975, sem leggur
bæöi bann við notkun þeirra,
framleiðslu og birgöahaldi.
Hafa tilraunir Rússa með sýklavopn orðið til að miltisbrandur hefur
breiðst þar út og herjar m.a. á nautgripi?
Miltisbrandsfaraldur i Sverdlovsk
Þaö sem vitaö er um faraldur-
inn sem upp kom I Sverdlovsk I
april og mai I fyrra vekur grun-
semdir um að sovéska herstjórn-
in hafi virt alþjóöasamninginn
um bann við sýklahernaði og
undirbúningi undir slikan hernað
að vettugi. öyggjandi vitneskja
um það sem þarna geröist liggur
þó ekki á lausu. Sverdlovsk er ein
þeirra mörgu sovésku hergagna
iönaðarborga sem eru gersam-
lega lokaðar öllum útlendingum.
Sjúkdómar og slysfarir eru meðal
þeirra atburða sem bannað er að
ræöa á opinberum vettvangi I
Sovétrikjunum og ekki er getiö I
fréttum fjölmiöla, nema
stjórnvöld telji til þess sérstakt
tilefni. Enn er til að mynda aö
seitla út úr Sovétrikjunum eftir
krókaleiðum vitneskja um mesta
kjarnorkuslys sem oröið hefur, og
átti sér stað i úral fyrir rúmum
tveim áratugum, banaöi fjölda
fólks og lagöi stórt hérað I eyöi.
Sovétstjórnin reynir enn að láta
eins og sá atburöur hverfi úr
sögunni, ef hún aðeins lætur eins
og hann hafi aldrei skeö, en sjúk-
dómsfaraldurinn I Sverdlovsk
hefur hún viðurkennt, þótt
upplýsingarnar séu af skornum
skammti og á einskis færi að
sannreyna þær. Upptök fregna af
málinu voru formleg fyrirspurn
Bandarlkjastjórnar til þeirrar
sovésku, þar sem krafist var
skýrra svara um hvað komiö
hefði fyrir I Sverdlovsk, þar sem
sögusagnir bentu til að þaö sem
þar hefði gerst bæri vott um
sovéskt brot á þýðingarmiklum
alþjóðasamningi.
Svar sovétstjórnarinnar var á
þá leiö, aö hún viðurkenndi að
miltisbrandsfaraldur heföi komið
upp I Sverdlovsk fyrir ári síöan.
Hins vegar tóku sovésk yfirvöld
þvl fjarri, aö óleyfilegum undir-
búningi undir sýklahernaö væri
um að kenna. Att heföi sér stað
ótilhlýðileg meöferð á matvælum,
og þvi hefði sjúdómurinn komið
upp. Það væri allt og sumt.
Þessi skýring veitir alls enga
vitneskju um það sem raunveru-
lega geröist, og ekki veröur þess
vart að hana eigi að láta I té með
aögangi að gögnum eða
marktækri læknisfræöilegri
skýrslu.
Samkvæmt fréttunum frá
Sverdlovsk varð miltisbrands-
faraldurinn þar að minnsta kosti
nokkur hundruð manns að bana,
sumar fregnir segja allt að eitt
þúsund, og þar var um aö ræða
lungnamiltisbrand, en það af-
brigði sjúkdómsins breiðist ekki
út með kjöti né öðrum matvælum
af sýktum skepnum.
Miltisbrandur er með
banvænustu sjúkdómum og sýkill
hans er sá fyrsti sem visinda-
mönnum tókst að einangra. Hann
getur borist frá sýktum dýrum til
manna og viö snertingu, veldur
meinsemdum, sem að jafnaði
drógu til dauöa áöur en fúkkalyf
komu til sögunnar.
Hitt afbrigðið, lungnamiltis-
brandur, er aö minnsta kosti jafn
skætt, en sýking verður ekki viö
snertingu, heldur eru þar aö verki
miltisbrandsgró sem berast með
loftinu inn i öndunarveg manna.
Miltisbrandssýkillinn tekur á sig
gró-mynd, þegar hræ skepna sem
hann hefur tekið sér bústað i
samlagast jarðveginum, og þessi
gró geta verið virk og háskaleg
mönnum og skepnum áratugum
ERLEND
saman. Hins vegar er þaö
gersamlega óþekkt úr sögu sjúk-
dómsins, að þau losni úr læðingi i
svo miklu og samþjöppuöu magni
að af hljótist mannskæður
faraldur.
Til þess þarf skilyröi sem vart
er hugsanlegt að hafi skapast
með öðrum hætti en þeim, að
miltisbrandsgró hafi veriö ræktuð
og safnaö af þeim birgðum I hern-
aðarskyni. Sú viröist llka vera
niðurstaða bandarlskra
stjórnvalda, og þar styðjast þau
ekki aöeins viö túlkun slna á svör-
um sovétstjórnar við fyrirspurn-
inni sem þau gerðu, heldur einnig
vitneskju sem borist hefur eftir
öðrum leiöum.
Ýtarlegasta frásögnin af þvi
sem geröist i Sverdlovsk i fyrra
vor sem séö heíur dagsins ljós
birtist i blaöinu Ma’ariv I Tel
Aviv. Heimildarmenn fyrir henni
eru úr þeim stóra hópi sem á
siðustu árum hefur fengið að fara
úr landi i Sovétrikjunum til aö
taka sér búsetu I Israel.
Ma’ariv kemst að þeirri niöur-
stöðu, að dauðsföll I miltisbrands-
faraldrinum i Sverdlovsk hafi
ekki oröiö færri en 300 og máske
mun fleiri. Miltisbrandsgróin
dreiföust um eitt hverfi borgar-
innar og sýktu fólk I stórum stll,
eftir aö óhapp varö I verksmiöju
sem framleiðir sýklavopn. Þeir
fyrstu sem sýktust og dóu voru
liðsforingjar sem I verksmiöjunni
störfuðu, en svo barst sýkin til
verkafólks I sementsverksmiðju I
nánd viö sýklavopnahreiöriö.
Lik þeirra sem biðu bana af
sjúkdómnum voru grafin i
stálhylkjum utan yfir trékistum,
eins og tlðkast I Sovétrikjunum,
þegar um bráösmitandi bana-
mein er að ræða. 1 þvl skyni aö
uppræta smithættu var öllum
jarðvegi á svæöi umhverfis
eftir
Magnús
Torfa
Ólafsson
sýklavopnaverksmiöjuna rótað
upp og hann fluttur á brott.
Sótthreinsandi efnum var úðað úr
flugvélum yfir miklu stærra
svæði fjær verksmiöjunni dögum
saman. Bólusetning fór fram i
Sverdlovsk, en varö ekki eins
almenn og til stóö, vegna þess
aö bóluefniviö miltisbrandi þraut.
Þvi meiri vitneskja sem .berst
með útflytjendum um faraldurinn
I Sverdlovsk, þeim mun fleiri
stoðum er rennt undir þá ályktun,
aö um hafi veriö aö ræða mistök I
meöferö sýklavopna. Ella væri
lika óskiljanlegt, að sovétstjórnin
lætur undir höfuð leggjast að
veita heilbrigöisyfirvöldum
umheimsins, sem gjarnan vildu
fræðast sem best um þennan
sjaldgæfa sjúkdóm, fullnægjandi
vitneskju og aögang að gögnum.
Þess gætir eftir aö
Sverdlovsk-faraldurinn varð
uppvls, að raddir eru uppi i
bandariska landvarnaráöuneyt-
inu um að taka beri til athugunar
afstöðuna til samningsins frá 1975
um bann viö sýklahernaði og
sýklavopnasmiö. Óviöunandi sé
að Bandarikin telji sig bundin af
ákvæöum hans á sama tima og
Sovétrikin skeyta þeim engu.
Aörir bandarlskir herforingjar og
herfræðingar eru á ööru máli.
Þeir halda þvl fram aö miltis-
barndsfaraldurinn i Sverdlovsk
sýni einmitt að sáttmálinn frá
1975 sé á rökum reistur, þeim aö
sýklavopn séu að minnsta kosti
jafn háskaleg aðilanum sem
hyggst beita þeim og óvininum
sem hann ætlar að vinna mein.