Helgarpósturinn - 18.04.1980, Síða 13

12
13
A hornréttum f leti millí kirkju og garðs á Þingeyri býr
ölafur Þ. Jónsson, titlaður kennari, ásamt konu sinni
Guðrónu og tveimur sonum. Þau búa í raðhúsi einsog
þau tíðkast á landsbyggðinni og tilheyrir einhverjum
þessara byggingaáfanga sem kenndur er við húsnæðis-
málastofnun.
Þegar ég ók í hlað, hafði Ólafur lokið kennslum sínum
þann daginn og var á róli heima fyrir, gott ef ekki að
vaska upp. Og fyrstu viðbrögð: „Það er nú alveg ástæðu-
laust að fara að þylja langa ævisögu, svoleiðis, það er
útilokað". En ég byrja á byrjuninni.
Hvaðan hefurðu kommanafngiftina?
„Hana fékk ég austur á Norðfirði. Ég segi það alltaf,
að það hafi verið af því, að þeir hafi aldrei séð slíkt
fyrirbæri þangað til ég kom, og þá lá það náttúrlega
beint við."
Fannst þér lítill kommaþefur af þeim fyrir austan?
„Það voru andskoti traustir menn, sem áttu hér-
um bil þetta sæmdarheiti skilið, en auðvitað var meiri-
hlutinn af þessu svona sósíaldemókratar einsog aðhyll-
ast Alþýðubandalagið, og á misjöfnu stigi. Menn þurfa
þó ekki að verða afskaplega foj, þótt þeir séu kallaðir
kratar, þetta er nú svosum fólk líka".
________________Föstudagur 18. apríl 1980 ha/garph^tl irínn
„Eins og gamalt 101..."
halrj^rpn^tl irinn^ Föstudagur 18. apríl 1980
Tók skipasmiðin svo við?
„Nei, nei, ekki strax, það
gerðist nú heilmikið áður. Ég fór i
siglingar og skoðaði heiminn og
þvældist svona sem farandverka-
maður eins og það er kallaö i dag.
Var hist og her um landið, i sild-
inni og ýmsu og náttúrlega til sjós
á vertíðum. Svo lá leiðin austur á
Norðfjörð einmitt þarna á þess-
um sildarárum og þar lærði ég
skipasmiði i Dráttarbrautinni.
Það var afskaplega gott að vera á
Norðfirði og þótt ég hafi sagt
þetta þarna áðan þá voru þarna
kjarnorkumenn, skemmtilegir
menn”.
Nefndu einhverja.
„Það er auðvitað ekki hægt að
komast hjá þvi að nefna Bjarna
Þórðarson númer eitt; þetta er
svona einn mesti sjarmör i pólitik
sem ég hef kynnst.”
Og þú starfaðir i pólitikinni?
„Já, já það var ekki hjá þvi
komist”.
En var þetta ekki ein hallelúja-
fólk sem ég nefndi, Alþýðu-
flokkurinn og Framsóknar-
flokkurinn þannig að það var
óþarfi aö búa til einn enn. Það
stendur heldur ekki til hjá
Alþýðubandalagi svonefndu að
breyta þessu þjóðfélagi, enda hef-
ur enginn komið auga á það i orð-
um þeirra eða gerðum.”
Eru þeir ekki að gefa eitthvaö
út um það ööru hverju samt?
„Það má vel vera, einhverjar
stefnuskrár, en stefnan hjá
Alþýðubandalaginu er eins og
gamalt fat sem ekki heldur bót-
um. Þetta er umbótaflokkur sem
hefur ekkert aðdráttarafl á mig,
enda hef ég aldrei verið félagi i
þeim flokki og gæti ekki hugsað
mér það.”
„M var eriitt ao vera
augigsingasiióri
DíóOviljans”
En þú kyngdir þvi samt að
vera auglýsingastjóri Þjóðviljans
og mjólkaðir auðvaldið?
„Ég átti ekkert erfitt meö það
Rússar réöust inn i Tékkó-
slóvakiu ’68 var afskaplega erfitt
að vera auglýsingastjóri á Þjóð-
viljanum daginn eftir innrás og
næstu daga. Þaö þýddi náttúrlega
ekkert að missa móðinn svo ég
hringdi i Eirik Ketilsson heildsala
og sagði honum, að nú væri
möguleiki, og ég væri meira að
segja búinn að semja auglýsingu
handa honum svohljóðandi:
„Rússneskir rifflar og hagla-
byssur bregðast aldrei þegar á
reynir” Hálfsiðul sagði Eirikur
Ketilsson . Þessa auglýsingu fékk
ég ekki að birta og þar missti
Þjóðviljinn hálfsiðu.”
Hvernig var mórallinn annars i
gamla Þjóðviljahúsinu?
„Hann var góður og það var
gaman að vinna þarna undir
stjórn Magnúsar Kjartanssonar;
mórallinn var skemmtilegur og
ég held ég væri ekki reiðubúinn að
fara inn i þetta nýja hús við Siðu-
múlann.”
Meö merl og lik?
Tók nú sveitarómantikin völdin
i lífi þinu?
skilur maður aldrei i þvi hvers
vegna þessi jörð varð búnaöar-
skóli þvi það er haft fyrir satt að
Torfa hafi boðist ýmis höfuðból
undir þessa starfsemi og þaö sem
Ólafsdalur er i dag er verk skóla-
sveinanna. Þetta var örreitiskot,
þegar hann tók þá. ákvörðun að
reisa þarna skóla og er eitt af þvi
furöulega i islenskri búnaðar-
sögu.”
Alórei samur maöur
En dreifbýlisáráttan lætur þig
ekki i friði?
„Ég fór á Þjóðviljann aftur
þegar við komum frá Ólafsdal og
vorum við Guðrún þar bæði i eitt
og hálft ár, en fljótlega upp úr þvi
fáum við Svalvogavita. Svalvog-
ar tilheyra Þingeyrarhreppi
(Svalvogar eru kunnir úr
Sturlungu, en þangað safnaði
Þórður kakali eitt sinn 30 skipum,
sem hann ætlaði til atlögu við
Kolbein unga, en ekki varð úr at-
lögu i það sinn)
Þarna var afskaplega gott að
vera og vorum við þar i tvö ár en
„Já,já, það er mesti misskiln-
ingur aö þetta séu eitthvaö
skrýtnir menn. Sko, skrýtnu
mennirnir eru ekki á vitum.
Þeir eru nú ekki allir taldir viö
alþýðuskap, svo ekki sé meira
sagt, ég veit ekki hvað Jóhann
Pétursson segir við þessu? Jó-
hann var miklu skrýtnari þegar
hann fór á vitann fyrir 20 árum,
en hefur lagast mikið’’
Áiög
Vakna menn með annarri til-
finningu á vita?
„Ég hef nú ekki lagt þaö bein-
linis niður fyrir mér, en það er af-
skaplega gott að vakna á svona
stöðum og þeir banka ekki svo
glatt uppá hjá manni frá gjalá-
heimtunni. Og hitt, að það er at-
skaplega gaman að fá gesti og
maður fær ekki nema góða gesti.
Fólk verður að leggja dálitið á sig
til að komast og fólk sem ekki
hefur gaman af að virða fyrir sér
islenska náttúru það kemur ekki
á þessa staði. Þar af leiðir, að það
er vis trygging fyrir þvi, ef gest
varða eftir þvi hvar vitinn er?
„Já, þar er mikill munur á, og
vitaverðir eru einu opinberu em-
bættismennirnir sem eru tima-
mældir. Gæsla ljósvita er tal-
in svo og svo rriargar vinnustund-
ir á ári og gæsla radióvita er veg-
in á sama hátt. Ferðir i vita og frá
eru reiknaðar, ef vitinn er frá
iveruhúsum. Veðurtakan er svo
aftur á móti sér á parti metin i
timum og þetta er lagt saman.
Sums staðar fæst úr þessu hálft
starf annarsstaðar fullt. Við erum
náttúrlega afskaplega óánægðir
með þetta, þvi að svona tiðkast
náttúrlega ekki hjá hinu opin-
bera, og ef maður liti nú á þessa
embættismenn sem næstir manni
standa — t.d. presturinn, — það
væri skrýtið upp á teningnum
þar, ef ætti að fara að mæla upp
vinnustundirnar, og borga i sam-
ræmi við það. En þetta eru auð-
vitað ekki bara prestar.”
„Grunsamlegur maöur
llalldör E.”
En starfið er eftirsótt þrátt
gamla fólksins og hinna spar-
sömu. Ég lit ekki á eitt stykki
ibúðarhús sem fjárfestingu,
maður er bara að uppfylla þessar
frumþarfir sinar að hafa þak yfir
höfuðið.”
Nú kaupa menn Volvo ekki
bara af þvi hann gegnir hlutverki
að flytja fólk á milli heldur af þvi
að þeir eru að fjárfesta?
„Ég geri það ekki, sko og ef ég
hefði áhuga á að búa i Reykjavik
þá ætti ég bara heima þar. Ég
geri mér það lika ljóst að kemur
að þvi að maður er ekki maður til
að vera á vita og þá liggur beint
við aö setjast að i einhverju vina-
legu smáþorpi úti á landi, sem er
svona sambland af sjávarplássi
og sveitaþorpi.
En að maður liti svo á að maður
sé að fjárfesta eitthvað, það er
mesti misskilningur.”
„iNúna gæii maöur
hannshi lariö aö öjóöa”
En draumurinn gamli um jörð-
ina, er hann fyrir bi?
Undir lokin Ólafur Þ. Jónsson,
menn hafa skrifað frægar bækur
umsvona þorp sem þú býrð i,t.d.
Eldhúsmellur, lastu hana?
„Já, játég las hana og ég vil
ekki nefna neina sérstaka bók
sem dæmigerða þorpssögu, en
það má sjálfsagt finna i öllum
þorpsbókmenntum trúverðuga
hluti sem fyrirfinnast i þessum
þorpum.”
En hvað með þessar tvær-þrjár
týpur eins og hjá Guölaugi Ara-
syni?
„Ég tek ekki undir þetta og er
dálitið undrandi á manni sem er
sjálfur fæddur i þorpi, að hann
skuli hafa svona hugmyndir um
þessi samfélög. Það er auðvitað
rétt að hin mikla vinna hefur vond
áhrif á félagslifið en fólk kemur
saman þegar það getur og reynir
að halda uppi félagslifi af veikum
mætti.”
Er kirkjan eitthvað númer
hérna?
„Nei, kirkjan er ekkert númer
hérna, en kirkjukór með góðu lifi
og það veröa syngjandi páskar á
„Það er einsog menn vænti þess, að múrar auðvaldsins hrynji fyrir
iúðurhljómi likt og múrar Jerikó...”
Það er nú svona ef menn missa
raumana sfna...”
,Draumurinn um kotið er sko alls ekki fyrir bf.
O. V-»■■■
ViOlal 09 mynðlr: Flnnnoyi ncrmannssnn
oil kommi á Þingeyri r llelgarpóslsviOiali
„Shrýmu mcnnlrnlr
“ eru ekkl ð vlium”
siaim, Hermann og
önnur goö
Hvenær fer Óli kommi aö litast
af pólitik?
„Þaö gerist austur á Laugar-
vatni og orsakaðist af félags-
skapnum sem þar var. Svo ég
nefni einhverja voru þarna Hjalti
Kristgeirsson, Arni og Höröur
Bergmann, Jón Thór Haraldsson,
Ásgeir Svanbergsson og ekki fer
vel á að gieyma Kjartani ólafs-
syni. Þarna var griðarlega mikil
róttækni, og þegar ég kem þarna
noröan úr landi, var ég náttúrlega
framsóknarmaður einsog plag-
siður var i þeirri sveit. Og ég man
það, að menn geröu það gjarnan
sem höfðu pólitiskan áhuga og
gera kannski enn,að hengja upp
myndir af átrúnaðargoðum sin-
um ofan við rekkjur sinar. Og
meöan aðrir menn hengdu upp
Lenin, Stalin og Karl Marx
hengdi ég upp Hermann Jónas-
son.
Þeir hafa kannski fariö nokkuð
geyst f þetta, en nú er svo komið,
að ég er kominn meö mynd upp af
Stalin kallinum eins og þú sérð
þarna á ganginum.”
Heldurðu að þeir hafi hent sin-
um Stalinum?
„Það má vel vera að þeir
geymi þetta oni rúmfatakistunni
eins og helga dóma, en eftir skrif-
um Arna Bergmann gæti hann
allt eins verið kominn með mynd
af Hermanni Jónassyni upp hjá
sér.
Það er um aö gera aö taka þetta
ekki svona geyst strax.”
Einhverjir hafa væntanlega
verið i andófi af ihalds- og fram-
sóknarliði?
„Já ég man eftir Einari Þór
Þorsteinssyni, sem síðar varð
prestur fyrir austan, kratar áttu
sinn talsmann i Unnari Stefáns-
syni, nú Eggert Haukdal var
þarna og þaö fór nú ekki mikiö
fyrir honum þá. íhaldið átti ekki
góöa talsmenn, af þvf þarna var
lika rökrætt af viti og það hefur
aldrei látið þvi fólki vel”.
samkoma á Norðfirði?
„Nei, nei, það var ansi mikil
harka þarna; það var einmitt ver
ið að breyta sósialistaflokknum
þá. Það var baráttan um að
leggja hann niður og búa til þetta
Alþýöubandalag og ég lenti
náttúrlega i minnihluta.”
Vildirðu ekki búa til Aþýðu-
bandalag?
„Nei, nei, ég sá engan tilgang i
þvi, ég vildi halda við þeim gamla
flokki Sósialistaflokknum, enda
hefur það allt komiö á daginn sem
við félagarnir deildum um, og
menn vildu ekki trúa þá”.
Viltu skýra þetta ögn betur?
„Viö óttuðumst að þarna væri
verið aö búa til smáborgaralegan
flokk.”
Er ekki rökrétt aö smáborgara-
legt fólk uppskeri sinn smá-
borgaralega flokk, hvaö sem það
nú er?
„Sko byltingarsinni litur ekki
þannig á málin, hann hefur ekki
áhuga á svoleiöis tilbúningi, enda
var nóg af þvi fyrir. Það voru
fyrir i landinu flokkar fyrir slikt
og ég hafði oft hugfastsem haft er
eftir einum af foringjum i
rússnesku byltingunni, að honum-
væri sama þótt hann semdi
viö sjálfan djöfulinn, ef það
gæti orðiö alþýðunni að gagni. Nú
það var afskaplega misjafnt
hvernig menn tóku þessu, þegar
ég var að hringja i þá að biðja um
auglýsingar. Það voru menn sem
bókstaflega ruku upp með
blóðugum skömmum um leiðog
maður hringdi, en ég hringdi i þá
meö vissu millibili samt. Þessir
menn eru nú dauðir sumir, eins
og til dæmis Silli, (Silli og Valdi)
en þrátt fyrir það gat ég nú náð
smávegis út úr þeim. Ég man Ifka
eftir Axel i Rafha; þetta voru nú
þeir sem voru orðljótastir, en
aldrei reitti ég neitt út úr Axel.
Tryggvi Ófeigsson tók mér lika
heldur illa. En það voru ekki
alltaf kapitalistarnir sem voru
verstir við að eiga, þaö kom fyrir
að þetta voru stjórnendur Þjóö-
viljans sem ekki kunnu að meta
auglýsingarnar minar. Ég get
sagt þér sem dæmi, að þegar
„Já, við fórum i ólafsdal vorið
’70. Þetta var eins og hvert annaö
ævintýri.”
Rúnki gamli Björnsson sagði
ýmsum, aö bústofninn i Ólafsdal
heföi verið meri og tik, Orðrétt:
Bústofninn hjá Ólafi er nú vist
ekki stór, en að visu býr hann með
meri og tik. Var þetta rétt?
„Viö byrjuðum nú ekki með
mikinn bústofn i ólafsdal, fáeinar
kindur og nokkur hross.” (Ólafur
vill greinilega eyða talinu um bú-
stofninn)
Ekki hafið þið lifað á hokrinu i
Ólafsdal?
„Ég haföi nú vinnu með, vann
bæöi viö raflagnir og einnig við
byggingu á fóðuriöjunni I Saur-
bænum. Þetta var nú svosum ekki
merkilegur búskapur, en við gát-
um selt þó nokkuð af heyi, þvi
þetta var á kalárunum, en maður
varö ekki hökufeitur af þessu.
Verst var hversu dýrt var aö
kynda iveruhúsiö sem er reyndar
gamla skólahúsiö með ógrynni
herbergja. Það var eins og að
kynda heilan togara. Annars
fengum þá Galtarvita. Vorum þar
i eitt ár og hálft ár og erum meö
hann enn; erum bara I leyfi
núna.”
Hvaða ljómi er yfir þvi að vera
á vita?
„Það hefur nú sýnt sig, aö sá
sem gerist vitavöröur, verður
aldrei samur maöur eftir. Og
hann leggur ekki svo glatt niöur
þetta starf.”
Geturðu lýst þessu nánar?
„Þá fer maður að veröa dálitið
væminn og skrýtinn ef maður fer
að lýsa þvi, sko. Aftur á móti
finnur maður það afskaplega
fljótt hvort maður getur þetta eða
ekki, og viö áttuðum okkur sem
sagt strax á því, að við gátum
þetta og undum þessu vel. En þaö
er alveg klárt mál, að það þýðir
ekki að fara á svona staö og eiga
við einhver vandamál að striða
t.d. sambúðarvandamál eða
brennivinsvandamál; maöur
leysir þau ekki, i það er alveg
útilokað.”
Menn verða þá að vera heil-
brigðir þegar þeir leggja i hann?
ber að garði að þá er hann við-
ræðuhæfur og skemmtilegur.”
Hvað með fjölskyldulif á vita?
„Ja, ef þú vilt kynnast börnun-
um þinum þá skaltu fara á vita.
Þarna tiðkast ekki að segja
börnum að þegja, vegna þess að
maður þurfi að horfa á sjónvarp-
ið.”
En skólagangan?
„Við kennum þeim sjálf á vitun-
um, en við erum nú hér á Þing-
eyri i vetur út af skólanum. Nú er
bara svo komið aö strákarnir
vilja fara aftur og þarna sérðu aö
viö sleppum ekki svo glatt frá
þessu, bæði fullorðnir og börn.”
Liggja einhver álög á Galtar-
vita?
„Ég hef nú ekki heyrt um þau,
en aftur á móti á Hornbjargi og
Jóhann hefur fengiö eitthvaö af
höfuðhöggum i tilefni af þvi.
Annars segir Einar Bragi ágæt-
lega frá þvi i Þá var öldin önnur,
fyrsta heftinu. Hann leysti
Jóhann af og skrifaöi um þessi
álög þarna.”
Er mikill munur á kjörum vita-
fyrir það?
„Fimm sóttu um, þegar yið
sóttum um Svalvoga.” Guðrún,
framan úr eldhúsi: „Láttu góð
orö falla um Dóra E.”
Dóra E.?
„Halldór E. Sigurðsson, en á
sama tima og verið var að gagn-
rýna þá fyrir pólitiskar stöðuveit-
ingar fengum við Svalvoga, ég er
sko eini kommúnistinn sem sækir
um Svalvogsvita og af þvi að
Halldór E. veitti þetta þá fékk ég
hann, Grunsamlegur maöur
Halldór E. og ekki allur þar sem
hann er séður.”
En hvers vegna er vitavöröur
að fjárfesta I raöhúsi á Þingeyri,
en ekki fyrir sunnan eins og ráð-
lagt er?
„Já, altso aö fjárfesta, ég gef af-
skaplega litið fyrir svoleiöis.”
Menn gefa nú ekki litið fyrir
svoleiðis?
„Ég geri það,og það hlægileg-
asta sem ég heyri eru
pólitikusarnir þegar þeir eru að
belgja sig út af þvi að verðbólgan
sé alltaf að brenna upp sparifé
„Nei ekki aldeilis, ég sé ekki
betur en annar strákurinn hafi
erft drauminn, þannig að maður
reiknar kannski meö, að maður
komist i hornið á einhverju
snyrtilegu koti áöur en lýkur.
Jú, jú, viö vorum að leita að
jörðum, mikil ósköp, en alltaf
þegar við fundum eitthvert kot
sem okkur leist á voru einhver
samtök eða einhverjir bissnes-
menn komnir i þetta jafnframt.
Það voru hestamenn, verkalýðs-
félög, jafnvel skógræktin sem
bauö betur. Og þaö var nú vanda-
litið aö bjóða betur þannig að
þetta náðist ekki fram. En hitt er
aftur annað mál, aö nú er svo
komið að maður gæti farið að
bjóöa.”
(Blm. hefur á tilfinningunni, að
þessi siðasta hugmynd hafi fæðst
þarna á stundinni, en þaö er nú
ekki alveg vist)
(Og angurvær) „Það er nú
svona, ef menn missa draumana
sina....” (botnar ekki setning-
una).
Þingeyri, það verða kórar og
kvintettar, meira að segja
harmonikukvintett, það er ekkert
annað.”
Einhver boðskapur aö lokum
Olafur, þótt kratar hafi meö þetta
blað að gera?
„Það er þessi djöfuls tviskinn-
ungur sem fer verst i mig. Menn
geta verið hernámsandstæðingar
i Afganistan en ekki heima hjá
sérá íslandi, þetta allt eiga menn
svo afskaplega gott með að fóðra.
Svo ef menn taka sig til og ætla að
fara að mótmæla einhverju þá er
þetta farið að gerast á eitthvað
svo yfirskilvitlegan hátt. T.d. ef
heimsauðvaldið hækkar bensin-
verð þá rjúka alls konar menn út
á götuna og flauta eins og þeir
vænti þess að múrar auövaldsins
loksins hrynji sem múrar Jerikó
hérna i dentið fyrir lúöurhljómi.
Markviss barátta er alltaf viðs-
fjarri með þessari þjóð...” og
lýkur hér Ölafs þætti Jónssonar
komma