Helgarpósturinn - 26.09.1980, Qupperneq 4

4
FöstudagUr 26. september 1980
NAFN: Bjarki Elíasson STARF: Yfirlögregluþjónn í Rvk FÆDDUR: 15. maí 1923
HEIMILI: Frostaskjóli 11HEIMILISHAGIR: Eiginkonaf Þórunn Ásthildur Sigurjónsdóttir og
eiga þau eina dóttur, Þórunni. Þá á Biarki þrjú börn frá fyrra hjónabandi
BIFREID: Audi 100 árg/77 ÁHUGAMÁL: Útivera, myntsöfnun, Ijóðalestur o. fl.
1
Lögreglan fer ekki i manngreinarálit
Lögreglan er.öllu jöfnu umdeild stofnun. Hlutverk iögreglumanna er aö halda uppi lögum og reglum
og oft er það erfitt og iitt öfundsvert hlutverk.
Ýmsir eruþeir sem telja lögreglumennhérallsekki starfisinu vaxna, þeir séu iippfuliir af fordömum
i garð ákveðinna hópa, og oft séu iikamlegir kraftar látnir ráða feröinni þegar fgrundun og hófsöm af-
greiðsla ætti betur við. Aðrir telja hins vegar Isienska lögreglumenn til fyrirmyndar, þeir séu hjálp-
samir, bóngóöir og kurteisari og liprarien eriendir starfsbræður þeirra.
Bjarki Eliasson yfirlögregluþjónn er i Yfirheyrsiu Helgarpóstsins að þessu sinni og svarar ýmsum
þeim gagnrýnisröddum sem heyrst hafa, þegar máiefni lögreglunnar hefur borðiá góma.
Eru islenskir lögreglumenn
eftirbátar kollega sinna i
nágrannalöndunum?
„Nei, alls ekki.”
Er menntun þeirra jafngóð og
starfsbræöra þeirra ytra?
„Ég reikna með þvi að al-
menn menntun islenskra lög-
reglumanna sé allgóð þegar
þeir koma til starfa. Siðan er
reynt að láta þá fá þá menntun,
sem að starfinu snýr i lögreglu-
skólanum. Þá hafa og nokkrir
lögreglumenn hlotið framhalds-
menntun á ýmsum sviðum lög-
reglumála.”
Eru einstakir lögreglumenn
teknir út úr og sérfræddir, svo
sem hvernig haida eigi fjöl-
mennum hópi i skefjum, sem
mögulega gæti ógnaö iögum og
reglum, eða hvernig mæta eigi
vopnuöum hópi manna?
Já, en það er dálitið önnur að-
staða hjá okkur, en viða ytra.
Við höfum ekki upplifað það að
þurfa að berjast við flugræn-
ingja, eða aðila sem hertaka
sendiráð, þótt við getum raunar
alltaf búist við þvi að slikt geti
komið hér upp. Við höfum reynt
að undirbúa okkar menn, eftir
þvi sem við höfum getu til. Þvi
er hins vegar ekki að leyna, að
lögregluliðið er ekki það fjöl-
mennt að við getum tekið út hóp
manna til einhverra sérstarfa,
þar sem þeir verði i viðbragðs-
stöðu ef alvarlegri atburðir
skjóta upp kollinum. Slikt er
aðeins hægt i stærri þjóð-
félögum.”
Hefur islenskum iögreglu-
mönnum verið sagt upp störfum
vegna slælegrar frammistöðu
eða vegna þess að þeir hafi
gerst offarari starfi? Er haldið
fast u n okkar iögreglumenn og
séð svo um aö þeir standi sig í
stykkinu?
. „Það held ég að megi segja.
Mönnum hefur aftur á móti ekki
verið vikið frá, nema þeir hafi
brotið af sér i starfi. Lögreglu-
starfið er þannig, að það er ekki
hægt að meta hæfni manna eftir
þvi hvað þeir gera margar
skýrslur eða standa að mörgum
handtökum. Þetta er fyrst og
fremst fyrirbyggjandi starf, en
hins vegar krefjumst við þess að
menn séu reglusamir og vinni
innan þeirra marka sem lög
leyfa og sýni af sér þá háttsemi
sem krafist er.”
Það er hald ýmissa að það sé
yfirleitt sömu mennirnir innan
lögreglunnar, sem fá á sig
kærur eöa kvartanir frá
borgurum, vegna ókurteisi,
harkalegrar meðferðar eða
misnotkunar á valdi. Er þetta
rétt?
„Nei, það eru ekki alltaf sömu
mennirnir, en hitt veit ég að
slikar kærur eöa kvartanir eru
fátiðar. Hins vegar má vera aö
súmir menn innan lögreglunnar
séu starfsamari en aðrir,
lögreglumenn sem komast i
gegnum starf sitt án þess að
gera nokkurn skapaöan hlut og
láta allt fram hjá sér fara, eru
ekki góðir lögreglumenn. Maður
veit náttúrlega að sá lögreglu-
maður, sem er ötull og tekur t.d.
marga borgara fyrir of hraðan
akstur, eða ölvun við akstur,
lendir oftar i hringiðunni og
kasti við almenning en aftur
hinn sem sjaldan eða aldrei
lendir i sliku. Af þvi vill nú
skapast sú aöstaöa að spjótin
standa oftar á þeim aðila, sem
er starfsamari en hinum sem
litið aðhefst.”
Hvernig menn menn viljið þið
i lögregluna? Viljið þiö menn
sem eru starfsamari en aörir,
eins og þú nefndir það, eða hina
gerðina sem er meira og minna
„passivir"? Hvernig er fyrir-
myndarlögreglumaður i þlnum
augum?
„Við viljum menn sem eru
starfsamir, en komast samt frá
sinum verkum án þess að lenda
upp á kant við almenning.”
Nú finnst mörgum, sem
islenskir lögreglumenn margir
standist illa þrýsting og missi
þá jafnvel stjórn á sér og einnig
að þá missi þeir hæfiieikann til
þess að „lempa” mái eins og
þaö hefur verið kallað. Eru þinir
menn ekki þjálfaðir I þvi að
starfa undir þrýstingi og viö
erfiðar aðstæður?
„Starfið er nú þannig að il’i-
mögulegt er að þjálfa menn í
þvi að takast á við einstök og
óvænt atvik i þessu starfi. Yfir-
leitt held ég aö islenskir lög-
reglumenn hafi komist vel frá
sinu starfi. Við fáum að þvi ég
best veit, færri kvartanir vegna
okkar starfa en gerist og gengur
erlendis.”
Nú var og er það stundum
sagt að lögreglumenn séu fyrst
og fremst ráðnir vegna likams-
burða, en ekki vegna vitsmuna.
Hvað um þessar staöhæfingar?
„Menn eru ekki eingöngu
ráðnir vegna likamsburöa, það
er alrangt. Engu aö siður er
æskilegt að fari saman andlegt
og lfkamiegt atgervi”
Litum aðeins á margnefnt
Hallærisplansmál. Eru deilur
meðal yfirmanna iögreglunnar
um það hvernig skuli taka á þvi
frá hendi lögreglunnar?
„Nei, það eru ekki deilur um
það. Það er ljóst aö það þarf að
lita til þessa ástands á svo-
nefndu Hallærisplani. Það er á
hinn bóginn aldrei hægt að vita
fyrirfram hvernig ástandið
verður á planinu um þessa
helgi, eða þá næstu. Það fer eftir
veðri, árstima og hvaða aðrir
möguleikar eru fyrir ung-
lingana um helgar. Þau einu
fyrirmæli sem okkar menn hafa
fengið um Hallærisplanið, eru
þau sömu og þeir tá almennt,
þ.e. að halda uppi reglu og miða
störf s’in við ástandið á hverjum
stað og tima”.
Nú hefur heyrst að mejn-
ingarmunur hafi verið um það
hvort lögregian skyldi fara með
gát á föstudags og laugardags-
kvöldum á Hallærisplaninu eða
hvort hún ætti að láta tii skarar
skríða t.d. með fjöldahand-
tökum og dreifa hópnum. Hafa
slik skoðanaskipti átt sér stað
meöal yfirmanna lögreglu?
„Það hafa engar fyrirskipanir
verið gefnar, nema að þarna
sem annars staðar skuli halda
uppi almennri reglu. Þó að
nokkur þúsund manns safnist
saman á planinu þá eru aðeins
nokkur hundruð þeirra til óþæg-
inda. Það er venjan að aöeins
séu þeir handteknir, sem eru
ölvaðir, efna til óláta eða hindra
lögregluna i starfi.”
Nú vilja unglingarnir sjáifir
margir hverjir meina, að lög-
reglan beiti stundum „úllen
dúllen doff ” aðferð, þegar
krakkar eru handteknir á Haii-
ærisplaninu og mun harkaiegar
sé gengið að þeim, en t.d.
gestum vinveitingahúsa, sem
vafri misdrukknir utan þeirra
fyrir og eftir ball.”
„Þaö er enginn greinarmunur
gerður á mönnum, þegar halda
skal uppi lögum og reglu. Það
skiptir ekki máli hvort
unglingur eða fullorðinn stendur
i vegi fyrir þvi aö almennri
reglu megi halda uppi. Hins
vegar ef unglingar eru að
þvælast um kannski veifandi
áfengisflöskum, þá erkomið allt
annaö mótiv fyrir handtöku.
Þetta fólk hefur ekki komist lög-
lega yfir áfengi og er I mörgum
tilfellum að brjóta útivistar-
reglur. Viö teljum þaö skyldu
okkar að hafa afskipti af sliku.”
Þú neitar þvi sem sé, að
harkalegar sé tekið á
unglingunum en þeim full-
orðnu?
„Jú alfarið. Ef þetta fólk færi
niður i bæ og væri ekki ölvað,
kastandi flöskum, eða brjótandi
rúður þá myndum við ekki
skipta okkur af þvi, frekar en
öðrum heiðvirðum borgurum.”
Þú talaðir um ástæður fyrir
handtöku áðan og minntist á að
grundvöllur handtöku gæti verið
sá, að menn hefðu hindrað lög-
regluna í starfi. Nú var biaða-
maður Helgarpóstsins handtek-
inn á dögunum, ódrukkinn og
þvi borið við að hann hefði
hindrað lögregluna i starfi. Hve
langt má teygja þessa klásúlu,
hvenær er borgari að hindra
lögregluna i starfi?
„Við skulum taka sem dæmi,
ef reynt er að hindra það að
brotamaður sé tekinn og enn-
fremur t.d. ef menn eru með
orðum eða öðru athæfi að æsa
fólk upp gegn starfi lögregl-
unnar þá er það orðið hindrun i
starfi. Þetta er lika hægt að
gera á ýmsan óbeinan hátt með
þvi að standa og þvælast fyrir
og þykjast eiga leið um, en sýni-
lega gert til þess að torvelda
störf lögreglu. Slik tilvik
þekkjum við vel úr okkar störf-
um.”
Þýðir þetta ekki í raun.að lög-
reglan hefur þetta gjörsamlega
i hendi sér og getur handtekið
nánast hvern sem er i stórum
hópi manna og borið þvi við að
um hindrun við störf tögreglu sé
að ræða?
„Nei, þarna er ekki um neinar
geðþóttaákvarðanir að ræða hjá
lögreglumönnum. Aðgerðir
manna verða óvéfengjanlega að
sýna að þær eru ögrun eða
hindrun við það sem lögreglan
er að gera, ef til handtöku á að
koma.”
Nú er haft á orði að lögreglu-
menn standi ávallt saman og
bakki hver annan upp fram i
rauðan dauðann, enda þótt
öðrum vitnum beri saman að at-
burðarrásin hafi verið allt
önnur en iögreglumenn kveði á
um. Þaösésemsagti gangi eins
konar samsæri meðal lögregiu-
manna um að „sameinaðir
standi þeir og sundraðir falli
þeir” og sé ekki ailtaf spurt um
réttlæti eða rangiæti. Hvað um
þetta, Bjarki?
,,6g kannast ekki við slika
samsæriskenningu. Ég benti á
það, að þeir lögreglumenn sem
hafa gerst brotlegir hafa orðið
að svara til saka og það hefur
kostað suma þeirra starfið. Það
er ekki staðið saman um að fela
það, ef lögreglumenn hafa gerst
brotlegir eða offarar i starfi.
Þá eru slik mál tekin fyrir. Það
eru dæmi um slikt. En þetta er
gert og verður að gera.”
Hefur það aldrei gerst að lög-
reglumenn hafi verið sannan-
iega staðnir að þvi að staðfesta
ranga, sögu félaga sins?
í svipinn man ég ekki til þess,
að það i minni tið hafi komið upp
alvarleg mál af þvi tagi.
Ersú gagnrýni t.d. herstöðva-
andstæðinga og ýmissa rót -
tækra vinstri manna, að þeir séu
meðhöndlaðir á annan og
harkalegri hátt af iögreglunni
en gengur og gerist? Að þið
takið af ykkur silkihanskana,
þegar þvi fólki er að mæta?
„Þetta er alrangt. Hins vegar
er það svo að þeir haga sér
öðruvisi gagnvart okkur en
aðrir borgarar sem við þurfum
að hafa afskipti af. Það er alveg
á hinn veginn.”
Er skoðaður pólitiskur bak-
grunnur þeirra manna sem
sækja um lögreglustarfið?
„Nei.”
Hvernig stendur þá á þvi, að
þorri lögregiumanna virðist
standa hægra megin við miðju
stjórnmála?
„Ég stórefast nú um þessa
staðhæfingu. Ég veit ekki betur
en að i lögreglunni starfi menn
úr öllum stjórnmálaflokkum,
þótt ég þekki auðvitað ekki
stjórnmálaskoðanir langflestra
lögreglumanna. Aftur á móti
ræða menn sinar pólitisku skoð-
anir ósköp frjálslega og ótta-
laust innan lögreglunnar sem
annar staðar. Og ef á að skil-
greina lögreglumenn eftir
stjórnmálaskoðunum, þá
verður þú að leita eitthvað
annað eftir upplýsingum en til
min.”
Aö iokum Bjarki. Nú er lög-
reglan oft á milli tanna fólks.
Verður þú oft fyrir áreitni frá
borgurum vegna þins starfa?
Ég verð það aldrei frá
ódrukknu fólki. Hins vegar hef
ég 0ft orðið fyrir miklu ónæði
hvenær sem er á sólarhringnum
frá drukknu fólki og sjúku og þá
jafnvel liflátshótanir fylgt. En
þetta virðist fylgja þessu starfi
og sem betur fer hefur þetta
farið minnkandi á seinni árum.
Hitt er miklu algengara að haft
sé samband við mann til að
þakka fyrir veitta aðstoð, og það
gefur lifinu aukið gildi ef maður
finnur að eitthvað gott hefur
leitt af starfi manns.
eftirGuðmund Árna Stefánsson