Helgarpósturinn - 29.05.1981, Side 3

3
Halrjarpncrh irínn Föstudagur 29. maí, 1981
eftir Guðmund Árna Stefánsson myndir: Valdís Óskarsdóttir
,,...öskur og hurðaskell-
— Hvernig var dvölin þarna úti
hjá þér?
„Ég var reiöur við allt og alla
og sagöi varla orö við einn einasta
mann, allan timann. Var eins og
valtari og óð yfir allt og alla. En
það hefði ekki þurft nema einn
mann til að klappa á öxlina á mér
til að ég félli saman. Staðreyndin
er nefnilega sú, að þvi hærra sem
drykkjumaðurinn lætur, þvi
meira er hans neyðaróp. Þvi
meiri öskur og hurðaskellir, sem
fylgja alkóhólistanum, þegar rætt
er um drykkju hans, þvi meiri er
neyð hans og vilji fyrir andsvar
og hjálp. Þegar ég hitti fyrir alkó-
hólista, sem taka mér með
skömmum og svivirðingum og
segjast ekki vilja neitt með-
ferðarkjaftæði, þá fer ég beint i
simann, hringi á meðferðarstofn-
un SÁA, segist hafa hér mann,
sem mætir klukkan 10 morguninn
eftir. Þegar þessu er lokið og við-
komandi maður hefur hlýtt á
samtalið, þá fellur hann undan-
tekningarlaust saman og þakkar
mér fyrir. Þvi ver sem alkóhólist-
inn lætur þvi meira þráir hann
hjálp.”
— Hvað tók svo við, þegar þú
komst frá Freeport?
,,Ég kom frá Bandarikjunum
og var edrú við heimkomuna. Það
fréttist fljótlega á öllum börum
bæjarins, að Hilmar Helgason
hefði komið edrú frá Bandarikj-
unum og strax eftir heimkomuna,
hafði maður samband við mig og
bað mig að hjálpa sér að komast i
meðferð vegna drykkjusýki sinn-
ar. Eftir þrjá daga, var ég lagður
af stað með manninn á Freeport.
Þar héldu allir, að ég hefði fallið
og væri kominn i endurmeðferö.
En áform min um hófdrykkju
breyttust. Ekki vegna þess, að ég
teldi sjálfan mig ekki ráða við
brennivinið, heldur vildi ég ekki
valda manninum sem ég hafði
fylgt á Freeport vonbrigðum.
Hann treysti á mig og þyrfti
hjálpar við, sagði ég við sjálfan
mig. En svo fór þetta að rúlla upp
á sig. Það komu fleiri og fleiri að
máli við mig og vildu vestur. Nú
hafa 5-600 manns farið i vestur-
vfking til meðferðar. Ég hef farið
80 ferðir sjálfur með alkóhólista.
Fyrstu 250 sem fóru, voru eign-
lega á minum privatvegum. Ég
þurfti að hjálpa mönnum til að
fjármagna ferðina, ná i farseðla,
fá fri úr vinnu fyrir þá, útvega
fylgdarmann, ef ég gat ekki farið
sjálfur o.s.frv. Það var mikil
vinna i kringum þetta. 16 til 18
tima vinnudagur. Ég hélt mér
eiginlega sjálfum á rólinu og
edrú, vegna þess að ég hafði ekki
tima til að hugsa um drykkjuna,
eða hófdrykkjuna, sem hafði ver-
ið á stefnuskránni. Þetta ævintýri
byrjaði allt haustið 1975 og i árs-
lok 1977 var SAA stofnað og fyrsta
meðferðarheimilið sett i gang i
Reykjadal.”
Að tapa lotunni
— Þær voru um margt erfiðar
fæðingarhriðirnar hjá SAA — var
það ekki?
,,Að sumu leyti, -jú. Hugmyndin
að SÁÁ fæddist i huga mér i
nóvember ’76. Þá setti ég niður á
fjórar vélritaðar siður hugmyndir
minar að starfsemi svona sam-
taka. Enn i dag er verið að vinna
eftir þessum frumhugmyndum.
Það er hvergi i veröldinni eins
apparat og SÁÁ hér á landi. Þetta
er mitt hugarfóstur og minna
baráttufélaga og hvergi annað
eins munstur til.
Ég fór til Birgis ísleifs, sem þá
var borgarstjóri með þessar hug-
myndir minar. Hann tók þessu
vel og ákvað að koma á fundi með
öllum þeim, sem að áfengisvörn-
um ynnu. Þá kom upp úr kafinu,
að 27 félagasamtök störfuðu að
lausn áfengisvandamálsins. En
þessi fundur var haldinn og þar
flutti ég mál mitt af krafti og það
var hlustað. Eftir ræðuna stóðu
hinsvegar fulltrúar þessara fé-
laga upp i rööum og töluðu um
það hvað þeirra félög hefðu nú
áorkað i gegnum tiðina. Þá fannst
mörgum, sem félögin væru nógu
mörg og einn borgarfulltrúinn
sagði að hugmyndir Hilmars um
að eyða 22 milljónum i þessa bar-
áttu væru úti við hafsauga, þegar
upphæðin sem flestir teldu eðli-
lega, vera i kringum 2 milljónir.
Þarna var það sem sagt faglegt
mat manna, að verðleggja
áfengisvandamálið á tvær
milljónir. Hugmyndir minar voru
sem sé drepnar i fæðingu. Ég
hafði tapað þessari lotu.
Settist þá niður og velti þvi fyrir
mér hvað ég hefði gert rangt og
fann út, að svona strið vinnur
enginn aleinn. Safnaði i kringum
mig liði fimm valinkunnra manna
og stofnaði SÁA. Það voru ekki
allir of hressir með þetta framtak
og fannst sem við værum að eyði-
leggja AA samtökin. Þessar
raddir voru þó lágværar og fáar.
A stofnfundinn mættu þúsund
manns og fljótlega höfðu fimm
þúsund skráð sig i samtökin.”
,,A valdi örlaganna”
— Þakkar þú þetta átak sjálfum
þér?
„Nei, það geri ég ekki. Mitt lifs-
hlaup hefur ávallt verið án fyrir-
fram ákveðinnar lifsstefnu. Ég
hef alltaf verið á valdi örlaganna
og æðri máttarvöld hafa ávallt
stýrt mér i gegnum lifið. Ég var
t.d. mikið i iþróttum i gamla
daga, fékk aldrei rispu. Var mikið
i kappakstri á yngri árum, keyrði
oft kófdrukkinn á fylleristimabil-
inu, — slapp alltaf án áfalla. Hef
raunar aldrei orðið fyrir alvar-
legu áfalli i lifinu. örlögin hafa
séð um mig.
„Ætlaði að fyrirfara
mér”
Ég ætlaði meira að segja tvis-
var að fyrirfara mér. Var þá i
einhverju þunglyndi i fyllerii. Fór
i annað skipti upp i Saltvik með
skammbyssu, beindi henni að
höfðinu og hleypti af. En ekkert
gerðist, þótt byssan væri hlaðin.
Ég geymdi kúluna lengi á eftir.
Seinna hellti ég i mig 250
Mogadontöflum og þurfti að
drekka ókjör af gosi með til að
koma þeim niður. En niður fóru
þær. Þetta var um 2 um nóttina og
ég var á skrifstofunni minni. Ég
lagðist siðan til svefns. Heldurðu
að ég vakni ekki siðan um sex
leytið um morguninn og þurfti þá
að spræna. Var þá dálitið ruglaö-
ur i kollinum og hugleiddi hvað
hefði verið svona gaman i gær-
kvöld. Mundi þá skyndilega að ég
hafði framiðsjálfsmorð og ætti að
vera dauður. En var það greini-
lega ekki og kominn i vinnu um
klukkan 11 og siðan á hádegisbar-
inn — dálitið þrekaður þó. Ég
imynda mér helst að lifrin i mér
hafi verið það léleg og ekki tekið
við þessu magni. Ef hún hefði
verið i lagi, þá væri ég steindauð-
ur. Eða það bara að örlögin höföu
ekki ætlaö mér það hlutskipti að
deyja.”
— Hvernig skýrir þú þennan
einstaka árangur sem SÁA hefur
náð á örfáum árum?
„Þetta er sagan af þvi, þegar
heil þjóð sameinast. Þetta er
þjóðarvakning. Svona hlutir gætu
hvergi annars staðar gerst, en á
Islandi. Ég sagði stundum fullur
á sinum tima, að Island væri ekki
þjóð heldur ástand. Ég hef leyft
mér að skipta um skoðun siðan og
segi núna, að Island sé ekki þjóð,
heldur fjölskylda, sem hefur lag á
að standa saman, þegar á reynir.
Það er auðvitað stórt skref
fram á við, þegar alkóhólistar i
þúsundavis eru farnir að viður-
kenna vanmátt sinn. Fjölskyldu-
mál þeirra i rúst, peningamálin i
kaldakoli og allt á botninum og
þeir geta þá leitað hjálpar og
fengið hana. Ekki aðeins fengiö
rétta meðhöndlun, heldur og
hjálp fjárhagslega og félagslega.
Alkóhólistar sem hafa komiö
fjárhag sinum á vonarvöl geta
farið i meðhöndlun, án þess að
þurfa að hafa áhyggjur af þeim
málum. Þeir skrifa upp skuldir
sinar og fá lán, sem fer i að greiöa
þeirra skuldir og halda fjölskyld-
um þeirra gangandí. Það er
stundum sagt við mig, að ástand-
ið sé orðið þannig núna, að ef þú
ætlar að „meika” það i lifinu, þá
þurfir þú fyrst að drekka þig til
helvitis og siðan aö láta SAA
skjóta þér upp á stjörnuhimininn.
— Nú heyrast þær kvartanir frá
hófdrykkjumönnum, að enginn
fái að njóta ljúfra veiga i friði fyr-
ir ykkur SAA-mönnum.
„Mitt mottó er þaö, ef þú
drekkur, þá er það þitt mál, en ef
þú vilt hætta, þá er það mitt og
okkar. Fræðslan um þessi
áfengismál hefur gert það að
verkum, að fordómarnir eru
horfnir og fólk kemur til okkar
um leið og þaðfer að hafa áhyggj-
ur af drykkju sinni. Það vill
gera eitthvað i málinu og taka
drykkjuvandamálið föstum tok-
um strax i upphafi. Þetta þýðir
það, að við fáum mun yngri alkó-
hólista til meðferðar en i upphafi.
Það sparar lika þessu fólki 10-15
ár af ævinni og það þarf ekki að
fara til helvitis, áður en nokkuð er
gert i málunum. Þaö hefur enginn
farið I meðferð hjá okkur, sem
hefur ekki raunverulega þurft á
þvi að halda. Uppundir fimm þús-
und einstaklingar hafa notið að-
stoðar okkar. Hráefnið — alkóhól-
istar — streyma stanslaust inn á
markaðinn og úti i þjóðfélaginu i
dag, eru i kringum 15-20 þúsund
manns, sem eiga við áfengis-
vandamál að striöa.”
»*Var friðlaus”.
— Hvað með sjálfan þig i þess-
um erli öllum? Þú ert alls staöar
með fullt fangið. Langar þig ekki
stundum til að flýja allt umstang-
ið og fá þér i glas, detta i það og
slappa af?
„Við skulum byrja á erlinum.
Jú hann hefur verið mikill og var
mér orðinn um megn ef satt skal
segja. Ég settist niður fyrir fáum
mánuðum og áttaði mig þá á þvi,
að ég væri stjórnarformaður i 11
félögum og fyrirtækjum. Og þetta
var erfitt. Þegar ég var heima, þá
var ég að svikja skjólstæðinga
mina. Þegar ég vann fyrir skjól-
stæðingana, þá sat fyrirtækið á
hakanum og þegar ég var i fyrir-
tækinu, þá fannst mér f jölskyldan
útundan. Ég var friðlaus og það
þurfti að skera á linuna.
Ég settist þvi niður og ákvað aö
taka fram fyrir hendur örlaganna
og skipuleggja málið og gera upp
hug minn. Ég var á hraðri leið
meö fyrirtækin i gjaldþrot, enda
hafði ég engan tima til að sinna
0 "
r
Þarftu að klæða

veggi
• ••
eða gólf?
Yfir fjörutiu ára sérhæfing i sölu veggfóöurs og gólf-
dúka tryggir viðskiptavinum vorum holl ráð og full-
komna þjónustu.
Úrval af munstrum, litum og tegundum auk allra
nauðsynlegra verkfæra og áhalda til dúklagninga.
Úrval af málningu • rtTrrTj i 1 j fcgSp-'úýÍ i 1 i i * IMÍiiiL-i’ >!! í í !l
og málningarvörum

VEGGFÓÐRARINN
Hverfisgötu 34 — Sími 14484
J