Helgarpósturinn - 23.12.1981, Blaðsíða 16

16
AAiðvikudagur 23. desember 1981 _helgarpásturinrL.
Af þýddum barna- og unglingabókum
1 þessum pistli ætla ég að
segja frá nokkrum þýddum
barna og unglingabókum.
Þess er fyrst að geta að á und-
anförnum árum hefur eiginlega
orðið gjörbreyting á framboði
þýddra bóka fyrir börn og ung-
linga. Fyrir áratug eða svo var
það viðburður ef Ut kom veru-
lega góð þýdd bók fyrir þennan
aldurshóp. En nú hafa a.m.k.
myndskreytt af Ilon Wikland.
Ottó Nashyrningur er ærsla-
saga af besta tagi. Aðalpersón-
urnar eru Viggó og Topper, en
hann finnur merkilega krit og
teiknar með henni stóran nas-
hyrning á vegginn i' ibUð sinni.
Nashyrningurinn tekur þá uppá
þvi að labba Ut úr veggnum og
verður raunverulegur þarna
uppi á þriðju hæð. Af þessu
Bókmenntir
eftir Gunnlauq Astqeirsson og Heimi Pálsson
tvö bókaforlög (Iðunn og Mál og
menning) lagt sérstaka áherslu
á að gefa árlega út nokkrar
þýddar bækur i hæsta gæða-
flokki fyrir börn og unglinga.
Hafaþau,og reyndar fleiri, snú-
ið við óheillaþróun og eiga þökk
skilið fyrir.
Barnabækur
Ef við litum fyrst á bækur fyr-
ir krakka á aldrinum ca. 10 - 12
ára þá verða þar fyrir fjórar
bækur. Eru það Ronja ræn-
ingjadóttir og Madditt og Beta
báðar eftir Astrid Lindgren (Ut.
M& m), Otto Nashyrningureft-
ir Ole Lund Kirkegaard og
Neyðarkall Lúllaeftir E.W. Hil-
dick (Iðunn).
Madditter f jörkálfur i stil við
Linu Langsokk þó að hún búi
ekki yfir neinum yfirnáttúruleg-
um eiginleikum. Hún er i kring-
um átta ára og Beta er litla
systirhennar. Sagan gerist ekki
i nútimanum, en þö ekki fyrir
mjög löngu siðan. Þær búa i
sveitakaupstað við á eina i
frjálslegu umhverfi og geta far-
ið allra sinna ferða. Margar
persónur koma við sögu og njóta
frábærir hæfileikar Lindgren
■sin vel við sköpun fjölbreytts
persónusafns. Bókin er 257 siður
með miðlungs stóru letri.
Ronja ræningjadóttir gerist
hinsvegar i löngu liðinni fortið i
óskilgreindu ævintýralandi þar
sem óvættir af ýmsu tagi lifa
góðu lifi. Minnir þetta nokkuð á
bækurnar Brööir minn Ljóns-
hjarta og Elsku Mio minn sem
komu út fyrir nokkrum árum.
Rcnja er dóttir ræningjafor-
ingja en flokkur hans hefst við i
skóginum. En þar eru, auk
ókindanna, einnig aðrir ræn-
ingjaflokkar og þegar Ronja
vex Ur grasi kynnist hún syni
hins aðalræningjaforingjans,
sem er óvinur fóður hennar og
versta illmenni. A.m.k. við
fyrstu sýn. Lifið er erfitt en æv-
intýrarikt og Ronja lendir i tog-
streitu milli hins nýja vinar og
föður sins. Þýðing Þorleifs
Haukssonar er mjög góð. Bókin
er 237 siður og skemmtilega
spretta margar undarlegar
uppákomur sem eru i hæsta
máta skemmtilegar. Að minu
áliti er þetta besta bókin eftir
Ole Lund sem til þessa hefur
komið út á islensku. HUn er 111
síður með störu letri.
Neyðarkail Lúlla er framhald
af Liðinu hans Lúlla. Bókin er
mjög fjörleg og spennandi þó að
atburðirnir séu i sjáífu sér ekk-
ert sérstaklega æsilegir. Keppi-
nautarnir i mjóikursölunni
hefja skemmdarstarfsemi á
dreifingarsvæði LUlla og hann
kallar til sérfræðinga á ýmsum
sviðum sem áður voru i þjón-
ustu hans. Bókin er 138 siður i
góðri þýðingu Alfheiðar Kjart-
ansdóttur.
Unglingasögur
Þá erum við komin að ung-
lingabókunum. Eru þær sex
sem mig langar til að nefna:
Einn í striði eftir Evert Hart-
mann (Iöunn), Dauöi á Jóns-
messunótteftir K.M. Peyton (M
& m) Dulmálsbréfið eftir Jan
Terlouw (Iðunn) Handan við
hraðbrautina eftir Inger Bratt-
ström (M & m), A flótta með
farandleikurum eftir Geoffrey
Trease (M & m), og Klás, Lena,
Nina og... eftir Hans Hansen.
AlKr eiga þessar bækur sam-
eiginlegt að til persónusköpunar
er vandað, fjallað er um raun-
verulegt fólk en ekki svart-hvita
persónugervinga einhverra eig-
inleika. Þrjár fyrstu sögurnar
eru það sem kalla má spennu-
sögur, en spennan er ekki byggð
upp áeinföldum brögðum sögu-
þráðar heldur rishún upp af að-
stæðum sem persónur lenda i og
eftirvæntingu lesanda eftir þvi
hvernig erfiðar flækjur og
meira og minna sálræn eða tii-
finningaleg vandamál leysast.
Einn i striði segir til dæmis
frá Arnold sem er 14 ára þegar
sagan hefst. Það er árið 1942 i
Hollandi sem er hersetið af
Þjóðverjum. Arnold er sonur
nasista og hefur fram til þessa
fylgt föður sinum að málum i
blindni. Hann er eini nasistinn i
skólanum og er fyrirlitinnaf öll-
Þokkaleg blaðamennska
Illugi Jökulsson: Bara Lennon.
Vaka. Rvik 1981.
Ray Connolly: Samlokurnar
John og Yoko. Steinunn Þor-
vaidsdóttir þýddi. Fjölva-út-
gáfa. Rvík. 1981.
Fátt er jafnnöturlegt við
frægðina eins og þegar menn
fara að leggjast á nái frægra
manna til að græða á likinu.
Þótt báðar þessar bækur sem
hér verða stuttlega gerðar að
umtalsefni séu áreiðanlega i
bland ritaðar af góðum hug og i
hlýlegri minningu um bitilinn
John Lennon, slær þó hitt mann
miklu meira : Nú er um að gera
að nota sérfrægð hinslátna, rétt
eins og Steinn kvað forðum um
strfðið: „Þar skiptir mestu máli
að maður græði á þvi”.
1 sjáifu sér þóttu mér merk
tiðindi að efnilegur blaðamaður
eins og Illugi Jökulsson skyldi
axla slikt verk sem að rita bók
um John Lennon. 1 vitund minni
nálgaðist það að visu fífl-
dirfsku: við erum enn svo óra-
langt frá þvi að geta gert upp
hug okkar til bitlamenningar-
innar, sambands hennar við
samtiðina, áttað okkur á hvað
voru orsakir, hvað afleiðingar
o.s.frv. Vitaskuld á þetta við um
alla samtiðarsogu, hún er vand-
rituðust af öllu — þar með að
visu ekki sagt að hún sé ósönn-
ust; það er mörgu logið um for-
tiðina.
Þegar ég hef nú lesið bók 111-
uga finnst mér uggur minn hafa
fengið nokkra staðfestingu.
Þessi bók segir mér um það bil
ekkert um Lennon. Vissulega
eru þarna tindar saman helstu
staðreyndir um hann — þessar
sem má finna i poppblöðum og
þviumliku, safna saman úr við-
tölum — og siðast en ekki sist
þeim afrakstri blaðamennsk-
unnar sem birst hefur á Ut-
lensku á liðnu ári. En svo var
það ekkertmeira. Það hefur t.d.
fjarska lftið gildi að telja upp og
tiunda á prenti hvaða lög hafi
verið á hverri plötu og fella um
þau súbjektiva dóma eða gefa
upplýsingar af þessu tagi: ,
„Happiness Is A Warm Gun”
varð mjög umdeilt vegna þess
að margir töldu að i textanum
væri John að segja frá reynslu
sinni af heróini. Það er ekki
rétt: heitið er tekið uppUr ti'ma-
riti byssudýrkenda og það ber
að skilja bókstaflega! ” (Bls.
62). Heilaga einfeldni! Hvers-
konar sannanir eru nú þetta? Að
sjálfsögðu gat heitið haft aðra
visun en til þess staðar þar sem
John hafði (máski) séð oröin.
Mergurinn málsins hlýtur lika
um, á enga vini og verður fyrir
sifelldri áreitni. Þetta er
óvenjulegt sjónarhorn, þvi' flest-
arhetjurbókmenntanna úr her-
setnu löndunum eru i hópi and-
stæðinga Þjóðverja. En Arnold
reynir að berjast og honum bæt-
ist liðsauki, en þegar liður á
striðiö verður ógnarstjórnin
meiri og andstæður skarpari.
Faðirinn er mjög sti'fur og litur
alvarlega á alla undanlátssemi
af hálfu Arnolds. En margvis-
legir atburðir leiða til þess að
smám saman fer Arnold að ef-
ast um óskeikulleika föðurins. Á
hann í mikilli sálarkreppu
vegna þessa og eins vegna
stelpu sem hann er hrifinn af. I
lokin hjálpar hann andspyrnu-
ftianni að strjúka af sjúkrahúsi
og yfirgefur fjölskyldu sina þeg-
arhún flýrmeð öðrum nasistum
undan herjum bandamanna.
Flókið dæmi sem engin einföld
lausn er til á.
1 Dauða á Jónsmessunótt
kemst Jónatan að þvi fyrir til-
viljun að leikfimikennarinn
sem hann dýrkar hefur orðið
manni að bana. Kennarinn
kemst að vitneskju Jónatans og
ætlar að fyrirfara honum. Af
þessu verður mjög spennandi
atburðarás þar sem tilfinninga-
togstreita og meinleg örlög
blandast saman.
I Dulmálsbréfinu komast
krakkarnir Eva og systkinin
Bina og Tómas á snoðir um
myrkraverk sem faðir Evu
virðist bendlaður við. Hér er
sama uppiá teningnum; spenn-
andi atburðarás, en raunveru-
legt fólk sem lendir i óvæntum
og erfiðum aðstæðum.
Tvær siöasttöldu bækurnar
eru af öðru tagi.
Þær eru skandinaviskar nú-
timasögur.
{ Handan viö hraðbrautina
kemst millistéttardrengurinn
Jónas fyrir tilviljun i samband
við veruleika sem hann vissi
ekki að væri til. t háhýsahverf-
inu handan við hraðbrautina
búa innflytjendur viða að og
einnig fátæklingar af ýmsu tagi,
drykkjusjúklingar og dópistar.
Þetta erveröld sem ekki er við-
urkennd I velferðarrikinu Svi-
þjóð og það verður þessum vel
uppalda millistéttardreng áfall
að sjá inn i þennan heim.
Klás, Lena, Nina og... er
framhald af Sjáðu sæta naflann
minn og Vertu góður við mig.
Hér eruþað unglingarnir sjálfir
sem eru aðalviðfangsefnið.
Einkum erf jallað um tilfinning-
ar þeirra sem eru hvarflandi og
vaknandi. Þau eiga erfitt með
að skynja sjálf sig og finna hver
þau raunverulega eru. Þessi
bók er eins og hinar tilgerðar-
laus og raunsæ. Hér er verið að
fjalla um eðlileg vandamál
venjulegra unglinga á hispurs-
lausan hátt. G.Ast.
að vera að þannig skildu margir
þennan texta — og höfðu reynd-
ar góðar ástæður til þar sem vit-
að var um eiturlyfjaneyslu höf-
undarins (jafnvel þótt það kunni
að vera rétt að hann hafi aldrei
gengið lengra en að „sniffa
heróin” og það löngu siðar).
Þannig háttar til á heimili
minu að þar eru nú tvær kyn-
slóðir sem telja sig hafa nokkuð
um Lennon að segja. Og þeim
ber býsna vel saman um bæði
ritin: þetta er þokkaleg blaða-
mennska, hin erlenda bók öllu
gagnrýnni (og að þvi leyti
betri), en hvorug segir okkur
nokkuð af þvi sem við vikium
gjarna fá aðstoð við að skilja:
hvernig er samhengið i tilver-
unni, hvað var það sem höfðaði
svona snögglega til manns i
bitlatónlistinni — og reyndar
allri hegðun þeirra, meira að
segja svo að vel upp aldir ung-
lingar frá góðborgaralegum
heimilum á tslandilétu sér vaxa
hár niður á herðar, skiptu um
klæðnað, fóru allt i einu að leita
að sjálfum sér á alveg nýjan
hátt? Þetta eru spumingarnar
sem brenna á mér og sérfræð-
ingi minum i popptónlist. Við
biðum svara við þeim.
HP
Islensk barnabókasyrpa
Magnes frá Kleifum:
Kátt er i Krummavik
(137. bls)
Iðunn 1981.
t fyrra kom út bókin Krakk-
arnir i Krummavik og er þessi
bók framhald af henni, fjallar
um sömu persónur á sama stað.
Aðalpersónan i þessari bók er
þó Danni, móðurbróðir krakk-
anna, ca. 10 ára, sem fréttir af
þvi að komin er út bók um
krakkana og vill endilega kom-
ast lika i bók og skrifar systur
sinni og vill koma til hennar.
Danni býr i Reykjavik og veit
næsta litið um sveitina og
sveitastörfin. Hann fer siðan til
Krummavikur og er þekkingar-
leysi hans notað skemmtilega i
bókinnitil þess að skýra Utýmis
orð og hugtök sem tengjast
sveitinni og störfunum þar.
Bókin er fjörlega skrifuð og
gerist margt skemmtilegt ekki
siður en i Krökkunum i
Krummavik. Bókin skiptist i
marga stutta kafla, sem eru þó i
fullu samhengi, letur er fremur
stórt og hentar hún þvi vel byrj-
endum i' lestri.
Bókin er mjög skemmtilega
myndskreyttafSigrúnu Eldjárn
og bæta myndirnar söguna
verulega.
Þórir S. Guðbergsson
Kátir krakkar
(97 bls.)
Salt 1981
Persónur i þessari sögu eru
systkinin Arni 10 ára, Óli 7 ára
og Inga tæplega fjögurra ára.
Þau eignast kettling og gengur
sagan Ut á samskipti þeirra við
hann. Þau eru að sjálfsögðu
mjög hrifin af kisu og er mikið
stand i kringum hana. En kisa
týnist og finnst siðan aftur en er
þáorðin brey tt og varla hUsum
hæf, svo hún verður að fara til
feðra sinna.
Þetta er nú kannski fremur
rýr uppistaða i heila sögu en
mættí þó duga ef vel er á haldið.
En höfundi tekst i besta falli að
bUa tíl þætti af samskiptum
krakka og kisu en úr þvi verður
ekki heilsteypt saga. Persónu-
sköpunin er fremur fáfengileg.
Stillinn
á sögunni er bóklegur og jaðrar
stundum við tilgerð. Besti hlut-
inn i sögunni er undir lokin
þegar kisa deyr, en það verður
samt ekki sérlega áhrifamikið.
Sagan er gefin útaf forlaginu
Salt sem er kristilegt forlag og
án þess að ég sé neitt sérstak-
lega á móti kristilegum boð-
skap, þá held ég að honum
mætti koma beturfyriri sögu en
að láta börnin aðeins biðja
kvöldbænir.
Indriði Úlfsson:
Geiri glerhaus.
<174 bls.)
Skjaldborg 1981.
Geiri sem kallaður er gler-
haus I skólanum, er 10 ára.að
verða 11. Hann býr i borg (eða
stórum Bæ) Pabbi hans er stór-
kaupmaður og býr fjölskyldan i
stóru og finu einbýlishúsi. Hann
á tvö systkini Möggu sem er 12
ára og Kristleif sem er að verða
stúdent. Þeim gengur báðum
mjög vel i' skólanum en það er
eitthvað annað með Geira.
Hann er varla læs og annaðeftir
þvi. Þetta er hin mesta ættar-
skömm þvi I þessari fjölskyldu
eiga allir að verða stúdentar.
Það sem fer inn um annað eyrað
á Geira rennur út um hitt og það
sem fer inn i gegnum augun
rennur út um bæði eyrun.Það er
sama hvað er gert, Geira
gengur ekkert i skólanum. Hann
eignast kaninu og eftir það
festir hann ekki hugann við
annað.
Foreldrarnir mega ekkert
vera að þvi' að hugsa um Geira
og hann á fáttsameiginlegt með
systkinum sinum, hann er einn
og einangraður. Foreldrarnir
fara til útlanda og Geiri fer i
ÓSV/KNIR KINKS
The Kinks — Give The People
What They Want
Það er nú ekki mikið eftír af
þeim hljómsveitum sem komu
fram á sjónarsviðiðá bitlaárun-
um svokölluðu. Hvað þá að þær
fáu sem eftir eru séu þess verð-
ar að hlustað sé á þær. A þessu
eru þó að minnsta kosti tvær
heiðarlegar undantekningar, en
það eru hljómsveitirnar RolÚng
Stones og The Kinks.
vegar og það sem meira er,
hann endurtekur sig sára
sjáldan.
Mörg laga hans standa sem
helstu gullkom rokksins, lög
eins og You Really Got Me,
Sunny Afternoon, Waterloo
Sunset.Dead End Street, Days,
Lola, Celluloid Heroes ofl.
A undanförnum árum hafa
vinsældirnar dvinað heima
fyrir, en i Bandarikjunum er
wm
ILj| 'M. Popp
eftir Gunnlaug Sigfússon

Stones hefur tekist að halda
sér á toppnum nær allan þennan
tima, bæði hvað varðar gæði
tónlistarinnar og vinsældimar,
þviliklega hafaþeir aldreiverið
vinsælli ai einmitt þessa dag-
ana.
Hvað Kinks varðar þá var
blómaskeið hljómsveitarinnar,
hvað vinsældir snertír, árin
1964-1967 og svo 1970, þegar Lola
sló i gegn. En þetta segir nú ekki
einu sinni hálfa söguna, þvi
hljómsveitin hefur stöðugt gefið
útplötur.sem allar eru góðar og
margar hverjar meðal helstu
meistaraverka rokktónlistar-
innar.
Það ersnillingurinn Raymond
Douglas Davies, sem er, og hef-
ur verið, maðurinn á bak við
Kinks. Og i hugum margra er
Kinks Ray Davies. Hann hefur
samið flest lög hljómsveitarinn-
ar og leitt áheyrendur sina i
þeim inn i ævintýraheim, sem
er með öllu óþekktur hjá öðrum
rokkhljómsveitum. Ray Davies
virðist engin takmörk þekkja
þar sem textasmið er annars
annað uppi á teningnum, þvi
sennilega hefur Kinks aldrei
verið vinsælli þar en einmitt nú
siðustu árin.
Nú er yrkisefnið lika töluvert
breytt. 1 stað þess að semja
parodiur um Bretann, stétta-
skiptinguna, tedrykkju, sumar-
leyfi i' Blackpool, fótboltann á
laugardögum, eltíngaleikinn við
tiskuklæðnaðinn, snobbið,
gamlar gufulestir, herinn,
núsikbransann, alkóhól, búðar-
þjófa, Mushwell Hill o.fl. otl.
sem umfram allt er fyrst og
fremst breskt, þá fjallar Ray
Davies nú um gamlar Holly-
wood — stjó'rnur, uppgjafa
rokkara, menn sem vilja likjast
Superman, Captain America,
orkukreppu og oliuleysi, kókai'n,
plötusnúða, morðingja, amfeta-
min, Juke Box og fleira, þar
sem yrkisefnið er yfirleitt mun
alþjóðlegra, en mikið af þvi
tengist þó Bandarikjunum.
Hvað sem yrkisefnið er, þá
tekst Ray Davies alltaf að gefa
þvi lif og fylla það gáska, sem
þó er ekki græskulaus.