Helgarpósturinn - 02.04.1982, Qupperneq 15

15
hí=ilrjF^rpn^tl irinn Föstudagur 2. apríl 1982
mynð: Jim Smarl
svo á fólkið sem gengur fyrir neðan — hef-
urðu tekið eftir þvi hvernig það vaggar?
Hlægilegt”.
Ef þú byrjar á einhverju verki — breyt-
ist þá hugmyndin ekki á meðan þú ert að
hafa þig i að vinna verkið og svo áfram á
meðan á vinnunni stendur?
„Mjög sjaldan. Ég kanna hugmyndina
mjög lengi i huganum. Svo set ég mál á allt
saman, liti, útskýri hugmyndina og ein-
staka þætti hennar, geng i raun þannig frá
henni að það er hægt að setja hana i verk-
smiðju og framleiða hana. — En ég prófa
mig oft áfram i efnum. Það eru sjálfsagt
einu prufurnar sem ég geri. Ég athuga vel
hvernig efniö skilar hugmyndinni, hvaða
efni hæfir henni best. Ef ég er t.d. að búa til
verk um ofbeldi — þá túlka ég það kannski
meö hnif — en hnifurinn verður aö vera úr
blikandi stáli og svo beittur aö maður geti
rakað sig með honum. Annars kemur of-
beldistilfinningin ekki nógu vel út...”
— Heyrðu — þú æðir stöðugt um . Slapp-
arðu aldrei af?
,.Nei”
Aldrei rólegur?
,,Það eru róleg timabil. Það liöur oft
langur timi án þess aö ég geri eitthvaö sem
mér finnst þess virði að sýna það. Ég pini
mig aldrei. Það'þýöir ekki. Ég sit heldur i
biðstöðu. Ég er þannig sko, að ég get ekki
sest niður milli átta og fimm og framleitt
eitthvað. Það verður að vera þróuð hug-
mynd — nákvæmlega úthugsaö innihald,
sterk tilfinning. Ég verö að ganga út frá
einhverju. Ég skrifa gjarna niður eöa
teikna og bæti hugmyndina þannig smám
saman og dýpka hana. t byrjun er kannski
um aðræða þokukennda hugmynd, eitthvaö
fullkomlega galið og þóekki, mér finnst það
ekki galið — sagöi ég aö þaö væri galiö? Aö
flytja alla tslendinga burt af lslandi og láta
þá lifa einhvers staöar þar sem er meira
harmóni og meiri hamingja. En ég biö
þangað til hugmyndin er oröin klár
sko — og þá framkvæmi ég hana”.
ú kenndir þú tvö ár við ,,Det konge-
lige Akademi” i Kaupmannahöfn — þang-
að til i fyrra?
,,Já, já, við Kongens nytorv eitt. Það er
konungleg stofnun og er númer eitt. Há-
skólinn er númer tvö. Það er það eina sem
er gott viö stofnunina”.
—- Hvað kenndirðu?
,,Ég kenndi nemendum t.d. hvernig á að
fara með efni. Og ég kenndi lika hvernig á
að vinna hugmyndir. Ég var ráöinn þarna
sem tæknilegur kennari. En ég get ekki
verið tæknilegur kennari án þess að vera
hugmyndafræöilegur um leið. Það er út i
bláinn aö vera aö vinna eitthvaö úr ein-
hverju efni og hafa enga hugmynd að ganga
út frá. Þaö verður eitthvað aö vera á bak
við. Ef einhver nemenda kom til min og
sagðist vilja vinna i tré eða járn bara til að
vinna með þessi efni og hafði enga hug-
mynd, þá sagði ég honum bara aö gleyma
þvi. Ef einhver kom hins vegar og sagðist
vilja vinna i tré eða járn vegna þess að
hann ætlaði sér að veröa frægur. Þá var að
minnsta kosti vilji og hugmynd á bak við.
Löngun sko”.
— A hvaöa skóla gekkstu sjálfur?
,,Ég var i Handiða- og myndlistarskól-
anum i Reykjavik. Ég hafði kennara sem
heitir Asmundur Sveinsson. Hann var hel-
viti góður. Og svo var ég i London og lærði
þar bæði og kenndi. Þaö var við „Hornsy
Collage of fine art” — ágætur skóli. Ég
lenti i Parisarbyltingunni 1968 þegar kerf-
inu var mótmælt og bylt. Þaö var mjög
góöur timi fyrir mig.
Hvað snertir Akademiuna i Kaupmanna-
höfn — ég er sennilega eini tslendingurinn
sem hefur kennt þar. Hinir hafa allir verið
nemendur. En þetta er versti listaskóli i
heimi”.
Hvers vegna?
„Það byggist á — já það byggist á ein-
hverri fjandans meðalmennsku og svo
ákveðinni keppni milli deilda. Þetta er stór
stofnun sko og svo eru ráðnir að henni pró-
fessorar sko og undir þessum prófessorum
eru svo kennarar og undir kennurunum eru
aðstoðarmenn og undir aöstoðarmönnum -
eru svo þvottakellíngar og undir þeim eru
svo nemendur. Þeir sem voru ráðnir þarna
prófessorar gerðu ekkert. Þeir fengu launin
sin send heim. Þeir höfðu ekkert samband
við kennara eða nemendur. Það voru kenn-
ararnir sem áttu að lita til með nemend-
unum. Prófessorinn sem var yfir mig settur
kom þrisvar i heimsókn yfir kennslutimann
og stoppaði i tvo daga. Það var annars og er
finn karl. Ég kunni prýðilega við hann. En
ég starfaði náttúrlega alveg sjálfstætt.
Hugsaðu þér! A meöan ég var þarna
komu tveir erlendir listamenn i heimsókn
og spjölluðu við nemendur. Tveir! Þessir
Danir halda að þeir séu stórveldi. Hérna við
Handiða- og myndlistarskólann koma oft
útlendingar og eru hér mánuð i einu. Við
fáum hingað á hverju ári heimsfræga menn
til að kenna. Það eru sko hreinar linur, að
Islendingar hafa ekkert að sækja til
Skandinaviu þegar myndlist er annars
vegar. Ekki eitt strik.
Hugsaðu þér — nú er svo komiö að það er
farið aö sækjast eftir islenskri myndlist úr
útlandinu. Þetta hljómar kannski sem mont
en það er svona. Ég veit þaö.
Þetta er náttúrlega ýmsu að þakka.
Byrjunin á þeirri þróun sem hér hefur
orðið, er kannski Súm. Súm braut i blað og
hélt áfram vegna einhvers þráa og varö að
þvi sem viö köllum nýlist. Það er Nýlista-
safniö, ýmis galleri, Nýlistadeildin við
Handiða- og myndlistarskólann og þeir i
Skandinaviu klóra sér i hausnum og spyrja
okkur hvað sé að gerast? Fyrirbæri eins og
Nýlistasafnið er ekki til i Skandinaviu og
Danmörku. Þeir eru farnir að koma hingaö
frá söfnum eins og Moderna Muséet i
Stokkhólmi og vilja fá aö sjá Nýlistasafnið.
Og þeir vilja fá að vita hvernig til þess er
stofnað. Þeir standa og gapa, þegar þeim er
sagt að þetta sé stofnað og haldið úti án
styrkja frá stjórnvöldum. Og þeir sem aö
þessum söfnum standa eru sko engir list-
fræöingar. Þetta eru listamenn, fólk sem
vinnur að sinni list af fórnfýsi og áhuga.
Það finnst Skandinövunum merkilegt”.
Hannt þú einhverja skýringu á þessari
þróun hér i myndlistinni — er þaö kannski
vegna þess aö hér er engin þrúgandi aka-
demia?
„Já, það er kannski vegnaþess að við hér
erum frjálsari á einhvern hátt. Við höfum
enga tradisjón. Viö spyrjum til dæmis ekki
hvað akademian i Kaupmannahöfn er
gömul, heldur hvað er verið að gera þar.
Aöur lærði fólk i Kaupmannahöfn og skilaði
frábærum árangri. Fólk eins og Kristin
Jónsdóttir og svo náttúrlega Kjarval. En þá
var þessi akademia heldur yngri og fersk-
ari sjálfsagt.
Viö spyrjum aldrei hvar er þægilegt að
vera. Við spyrjum hvar er mest að gerast.
Við förum þangaö sem einhver hræring er,
þangaö sem hlutirnir eru að ske og veltum
þvi ekki fyrir okkur, að kannski er óþægi-
legt að vera þar. Það er óþægilegt að vera
mállaus i Paris eða i Amsterdam. En við
höfum færst með hjartslætti myndlistar-
innar. Og sá hjartsláttur færist stað úr stað.
Hann er i Amoierdam, Paris eða New York
og ekki inni á rykföllnum akademium ein-
hvers staöar I Skandinaviu. Islenskt mynd-
listarfólk hefur þannig orðið heimslistar-
fólk. 1 Skandinaviu, eða aö minnsta kosti i
Danmörku, er þetta bara einhver úthverfa-
list. Þetta fólk er orðið á eftir. Við hér á Is-
landi erum hætt aö taka mark á þessum
nátttröllum. Nátttröll eru vitanlega til enn
á Islandi. En maður er ekkert að taka mark
á þeim. Maður vorkennir þeim bara og
leyfir þeim að skrifa þetta rugl sitt i blöðin.
Þeir verða náttúrlega aö lifa — menn eins
og þessi Humpedy Dumpedy. heitir hann
það ekki?
1 Danmörku eru menn enn aö spekúlera i
svona nátttröllum. Þeir eru enn aö hafa af
þvi áhyggjur hvað svona fólk segir um
„stöðu danskrar myndlistar” — eins og
það skipti nú máli”.
Við höldum áfram rannsóknarleiðangri
um Korpúlfsstaði. Húsakynnin þar eru svo
stór, að það tekur langan tima að átta sig á
rýminu og ranghölunum. Við byggjum loft-
kastala, skemmtum okkur við að innrétta
rýmið i huganum, setjum upp kapellu niðri
og leikhús þar til hliðar, innréttum fleiri
vinnustofur listamanna og sjáum fyrir
okkur málara og myndhöggvara aö störf-
um og rithöfunda sem sitja við ritvélarnar i
minni herbergjunum og kannski væri ráö
að setja upp prentsmiðju þar sem hestarnir
standa nú mýldir við stall.
Jón Gunnar grettir sig þegar hann
gengur framhjá taðhrauknum i jeppakerr-
unni og bendir svo út i sjóndeildarhringinn.
„Nei — sko maður á ekki að láta skamm-
degið þyngja sig. Hér er svo gott að vera.
Sjáðu þessa liti maður. Sjáðu þessa liti!
Þetta er stórkostlegt. Við ætlum að reyna
aö innrétta ibúöina hér uppi, hafa hana
fyrir gestaibúð fyrir norræna listamenn.
Þaö er mikill áhugi á hinum Norðurlönd-
unum fyrir þvi sem er aö gerast i myndlist
á tslandi. Og það er mikiö að gerast...
Veistu — þegar maður er hér að vinna á
kvöldin, þá er kyrrðin algjör. Algjör. Svo
kemur maður hingað út á hlaðið og þá
heyrir maður einhvern niö eða dyn i
fjarska. Hvað heldurðu að það sé?”
— Ég veit það ekki.
„Umferðin i Reykjavik. Og það er rauð-
leitur bjarmi yfir bænum. Fallegt”.