Helgarpósturinn - 08.04.1982, Blaðsíða 17

Jielgarpásfurinn Fimmtudagur 8. apríl 1982
17
Art Ensemble of Chicago i Broadway — „einstök hljómsveit” segir
Vernharður Linnet og má vart vatni halda af hrifningu.
Ljósm. William Keyser
Ævintýrið mikla
Það var skrautlegt sviðið á
Broadway þegar Art Emsemble
of Chicago var búið að taka
uppúr kössunum og stilla þessa
hálfaööru tonni af hljóðfærum
sem þeir höfðu meðferðis á
sviöið. Saxafónar i hrönnum,
klarinettur og horn, vibrafónar,
klukkuspil, málmgjöll og
trumbur allskonar, kúabjöllur,
bilflautur, blistrur, bassi, og
trommusett og skal ekki lengur
talið.
Það rikti eftirvænting i troðnu
húsinu þegar þeir fimmmenn-
ingar gengu i salinn skrautlegir
að vanda. Jarman einsog
glæstasti ættarhöfðingi Afriku,
Moye ekki siður skrautlegur, en
Favors fornari með strituhatt
og brá tibeskum ljóma úr æva-
fornu múnkaklaustri yfir þá
þremenningana. Svo var það
hinn hvitsloppaði Bowie og
Mitchell i gef junarbúning. Þeir
gerðu hljóða bæn og yfir öllu
trónaði merki þeirra: Great
black music — Ancient to the fu-
ture og Afrikufánar og hlébarði
hvilandi á steppubeði.
Gong voru slegin og málmjöll,
trumbur ómuðu og kenna mátti
Magg Zelma eftir bassaleikar-
ann Malachi Favors Maghostus.
Nokkuð mikið öðruvisi en á
verðlaunaskifu þeirra félaga
Full Force, þvi jassmenn leika
sjaldan sama verkið tvisvar
eins. Einsog Louis Jordan vögg-
uðu þeir og veltu góðu árunum
og saxafónleikararnir Roscoe
Mitchell og Joseph Jarman
blésu riffin meðan trompetleik-
arinn Lester Bowie vældi i
trompetinn og talaði einsog sið-
ur var á dögum King Olivers. t
fögrum tenórsóló Roscos
hvarflaði hugurinn til hinnar
æðstu ástar Coltrane og svo
maröi Famoudou Don Moye
trommurnar af slikum móði að
salurinn ætlaði af göflum að
ganga. t gegnum allt leið þó
hin tregablandna tilfinning
sálmsins: Stundum liður mér
sem barninu móöurlausa. Svo
fengu sumir karabiskan bibopp
iiling i kroppmn og brostu i
kampinn þegar Götudansinn
hans Josephs Jarmans hljómaði
úr lúörunum, enda gamall
kunningi og góður. Og margt
gerðist i senn. Roscoe þandi
bassasaxafóninn og lék svo
dreymandi hlaUpandiN sóló á
sópraninn og blés endalaust og
andaði i hring. Favors sló bass-
ann einsog menn gerðu fyrir
daga LaFaraos.svo var blásið
frjálst og Jarman sagði: Takk
fyrir. Hafði lært það á fyrir-
myndarhótelinu Sögu. Hlé og
alla þyrsti i meira og Moye og
Favors veifuðu skúfum einsog
Kenyatta forðum.
Eftir geggjuð riff og dizzy-
hlaup Bowies sem hoppaö var
uppá i lokin einsog Newman
gerði, blés Jarman i falsettu og
til enda. Rýþmaorgia, tóna-
orgia.
Art Emsemble of Chicago er
einstök hljómsveit og þarf eng-
an að undra sem staddur var i
Broadway á mánudagskvöldið
að hún hefur verið talin ein
fremsta djasshljómsveit ver-
aldar i áraraðir. Samleikurinn
er jafn mikilvægur og i hinum
klassisku New Orleans sveitum
en að sjálfsögðu skiptir einleik-
ur félaganna miklu. Þar finnst
mér trompetleikarinn Lester
Bowie fremstur meðal jafningja
og blanda hans af Armstrong-
-Allen-Dorham-Davis og sjálf-
um sér einhver sérstæðasti
trompetstill siðasta áratugar.
Hann notar hálftakkatækni þá
sem Rex Stewart hóf til vegs og
viröingar manna best og allir
sólóar hans eru gneistandi af
lifsfjöri og hugmyndaflugi.
Sama má segja um saxistana
Jazz
eftir Vernhard Linnet
svo upphófst kuðungablástur og
rýþmaorgia og meiraðsegja
Bowie tryllti á bassatrommu
einsog þeir nota i lúðrasveitun-
um og afróamerikanisminn
hljómaöi i öllu sinu veldi i pólý-
fóniskum rýþma. Og svo var allt
Roscoe Mitchell og Joseph Jar-
man þó tónn þeirra sé ólikur.
Mitchell dekkri og breiðari en
sálin hin sama. Trommugeggj-
arar máttu ekki vatni
haldayfir leik Don Moye 10>
og svo sannar- ' *y
Ego — Breyttir Timar
Þaö kom mörgum á óvart á
siðast liðnu sumri að Utan-
garðsmenn hættu þá, einmitt
þegar leikurinn virtist
standa sem hæst. Og það var d-
neitanlega nokkur áhætta sem
Bubbi Morthens tók, er hann
stofnaði hljómsveitina Ego með
alls óþekktum hljóðfæraleikur-
um. En hann virðist hafa spilað
rétt úr þvi sem hann hafði á
hendi, þvi nú.eftir að hafa end-
urheimt Magnús trommara til
liðs við sig, stendur hann uppi
með hljómsveit, sem ekki er
verri og að öllum likindum betri
en Utangarðsmenn voru. Aila
vega virðist mér það, ef dæma
má eftir gæðum fyrstu plötu Eg-
osins,sem nú er nýútkomin.
Það er ljóst strax við fyrstu
hlustun þessarar plötu, sem ber
nafnið Breyttir tímar,að hér er
um góða plötu að ræða. Þó voru
það fyrst og fremst fjögur lög
sem gripu mig i upphafi, en það
voru lögin Stórir strákar fá raf-
lost, Breyttir timar, Móðir og
Jim Morrison
Stórir strákar fá raflost er
poppaður rokkari með geð-
veikrahælistexta. Breyttir tim-
ar er rólegt lag og er texti þess
nokkuð hörð ádeila á pönklið
bæjarins, og gæti þaö verið
skýringin á hversu rólegt lagið
er, sem einskonar andsvar við
hraða og laglinuleysi pönksins.
Það er hætt við að Bubbi eigi
eftir að verða gagnrýndur af
ýmsum vegna þessa lags á
næstunni. Lagið Móðir hefur að
geyma einn besta texta plötunn-
ar, að visu óhugnanlegan, en á-
kaflega myndrænan og undir-
tónninn i tónlistinni er þungur
og undirstrikandi. Jim Morrison
er siðasta lag plötunnar. Það
fjallarekki um Morrison,eins og
nafnið gætigefið tilkynna, held-
ur er texti þess miklu frekar
saminn i anda hans. Textinn er
frekar lesinn en sunginn og
kunna það að vera áhrif frá An
American Prayer eða jafnvel
The Celebration Of The Lizard.
Einnig þykist ég verða var við
Morrison-áhrif i fleiri textum
plötunnar, svo sem i Tungunni
og Minnismerki.
Þó að fyrrgreind fjögur lög
hafi fyrst náð tökum á mér, þá
verður fljótlega ljóst við endur-
tekna hlustun, að Breyttir timar
er heilsteypt plata og þvi er erf-
itt að draga einhver lög sérstak-
lega út úr.
Egóiðer þétt hljómsveit. Git-
arleikur Bergþórs er góður,
ekki sérlega fyrirferðarmikill
oe sóló hans eru ekki neitt sér-
lega sláandi .leyna þö á sér.
Bassaleikurinn er þéttur og á
Hry/fíngur
og hjartabrjótar
andi gert. Um trommuleik
Magnúsar þarf ekki að fjölyrða,
hann er einfaldlega einn okkar
besti trommuleikari. drengur-
inn sá. Þó get ég ekki stillt mig
um að kvarta yfir nokkuð
möttum trommuhljómi, en
hvort þar er um að kenna
hljómblönduninni eða hinu
fræga „Hljóðritasándi” skal
ósagt látiö. Þess ber og að geta
að Tómas Tómasson aðstoðar
við hljómborðsleik, sem alls-
staðar er mjög hlutlaus en fyllir
þó vel i heildarhljóminn. Nú,um
sönginn hjá Bubba er þaö aö
en þaö er þó áreiðanlega vilj-
Popp
eftir Gunnlaug Sigfússon

segja að sjaldan eða aldrei
hefur hann gert betur.
Egóið fer sem sé vel af stað
með þessari fyrstu plötu sinni.
Lögin eru sterk og textarnir
yfirleitt góöir, þó stundum finn-
ist manni alveg nóg um djöful-
skapinn. Það má eiginlega
segja að Breyttir timar sé eins-
konar hryllingsmynd i plötu-
formi.
Nick Lowe — Nick The Nife
Nick Lowe er enginn nýgræð-
ingur ipopptónlistinni. Hann lék
meö hljómsveitinni Brinsley
Swartz um árabil og með þeim
gerði hann einar sjö plötur.
Brinsley Swartz sló hins vegar
aldrei verulega i gegn, heldur
átti hún sér frekar litinn hóp
dyggra stuðningsmanna. Aðal-
vettvangur hljómsveitarinnar
voru pubarnir,en Brinsleys voru
ein af fyrstu svokölluðum pub-
rokkhljómsveitum, sem nokkuð
létu að sér kveða um miöjan átt-
unda áratuginn.
Það var ekki fyrr en árið 1976
og upp frá þvi að fólk fór að vita
meira af Nick Lowe, enda hefur
maðurinn viða komið viö siðan.
Hannhefur t.d. stjórnað plötum
og leikið með eftirtöldum tón-
listarmönnum á þessum tíma:
Dave Edmunds, Dr. Feelgood,
Elvis Costello, Graham Parker
& The Rumour, The Damned,
Mickey Jupp, Rockpile og Carl-
ene Carter en hún er einnig eig-
inkona hans og ef nánar er fariö
út i ættfræðina þá er hún fóstur-
dóttir Johnny Cash og dóttir
country-söngkonunnar June
Carter.
Mér telst til að Lowe hafi ver-
ið viðriöinn gerð yfir tuttugu
stórra platna á siðusíu sex
árum og er þaö ekki svo
li'till árangur
Barnabókaútgáfan á síðasta ári
Það er orðið nokkuð
langt síðan ég lofaði að
gera einhverja grein fyr-
ir barnabókaútgáfunni á
síðasta ári. úthlutun
barnabókaverðlauna
Reykjavíkurborgar varð
til þess að minna mig á að
mál er til komið að efna
þetta loforð.
útgáfan
A siðasta ári munu hafa kom-
ið út nærri 130 barna- og ung-
lingabækur, er þá ekki talið með
allskyns smáprent sem hleypir
þessari tölu nokkuð upp. (Rétt
er að taka fram að þessar tölur
eru birtar með nokkrum fyrir-
vara þar sem fullkomnar skrár
um útgáfuna hafa ekki enn séð
dagsins ljós.)
Islenskar bækur eru nærri 30
en þar eru með taldar nokkrar
endurútgáfur. Frumsamdar is-
lenskar bækur eru þvi rúmlega
20.
Eflitið er nánar á íslensku
bækurnar kemur i ljós að 11
bækur eru fyrir yngstu lesend-
ur/skoðendur. Miða ég þá við
aldursflokkinn fram að 8 ára
aldri. Fyrir næsta aldursflokk
ca. 8 - 12 ára eru 8 bækur,ung-
lingabækur eru 2. Endurútgáfur
eru 5.
tslensku bækurnar má einnig
flokka á annan veg. Þá eru
myndabækur 8. (Myndir með
nokkrum texta). „Vandamála-
bækur” eru 4. Er hér átt við
bækur sem fjalla aö einhverju
eða verulegu leyti um þjóðfé-
lagsleg vandamál eins og skiln-
aði, drykkjuskap á héimilum,
erfiðleika i skólagöngu, flutn-
inga úr sveit i borg o.s.frv.
Hversdagsævintýri eru 5. Þar
er átt við bækur sem fjalla um
hversdagslif barna og ævintýri
sem geta komið fyrir hvar og
hvenær sem er, án þess að
markmið höfundar sé beinlinis
að fjalla um tiltekin „vanda-
mál”.
Ævintýri eru 5, og er þá átt við
sögur sem gerast að hluta eða
alveg utan marka hins hefð-
bundna veruleika.
Erlendu bækurnar (þýddu)
eru eins og áður segir u.þ.b. 100,
(smáprent undanskilið). Þar af
eru rúmlega 40 fjölþjóðaprent
og i þann flokk færi einnig allt
smáprentið ef það væri reiknað
með.
Þróunin
Þegar litið er á útgáfu siðustu
þriggja ára og hún siðan borin
saman við áratuginn þar á und-
an kemur ýmislegt forvitnilegt i
ljós.
1 fyrsta lagi virðist ljóst að si-
felld aukning ljölþjóöaprentsins
á markaði hér hefur stöðvast.
Arið 1979 er titlafjöldinn svipað-
' Bókmenntir
y eftir Gunnlaug Astgeirsson
ur og á síöasta ári. Nokkrir
bókaflokkar hafa dottið út og
nýir ekki komið i staðinn. Einn-
ig virðist mér að verulega vönd-
uðum bókum af þessari tegund
hafi fjölgað nokkuö. Af þessu
virðist mega draga þá ályktun
að markaðurinn sé orðinn mett-
aður af myndasögum og sam-
keppnin færist frá magni yfir á
gæði.
Engu að siður er það alvarlegt
mál hversu markaðsdrottnun
þessara bóka er mikil. En á hitt
ber einnig að lita að oft er gifur-
legur gæðamunur á þessum
bókum og villandi ef ekki bein-
linis rangt að setja þær allar
undir einn og sama hátt. Það
má einnig spyrja sig að þvi að
hve mikhi leyti fjölþjóðaútgáfa
heldur uppi útgáfu annarskonar
barnabóka.
Ef litið er til annarra þýddra
bóka, þá heldur áfram sú þróun
sem hófst fyrir nokkrum árum
að nokkur bókaforlög leggja
verulega áherslu á að gefa út
vandaðar þýddar barna-og ung-
lingabækur. Eru þar fremst i
flokki Iðunn og Mál og menning.
Er það vel ráðið hjá dómnefnd
Reykjavikur að veita bók úr
þessum hópi þýöingarverðlaun,
enda eru þær yfirleitt mjög vel
þýddar og þýðingin sem fékk
verðlaunin sker sig úr. Einnig
virðist hafa fækkað nokkuð út-
gáfu lélegustu barna- og ung-
lingareyfara.
A siðustu árum hefur fjöldi út-
gefinna frumsamdra islenskra
barna- og unglingabóka
verið á bilinu 10 - 15.
Nú hefur orðið nokkur
aukning þar á, 1981
$