Helgarpósturinn - 08.04.1982, Blaðsíða 22

wu^i.>«naaarna

Fimmtudagur 8. apríl ]S
„Ef við höfum ekki vit til þess að fara
rétt meö kunnáttu okkar, fáum við ekki að
reyna upp á nýtt”. Þetta segir Arthur C.
Clark, visindamaður, skáldsagnahöfund-
ur og spámaður. Hann skrifaði bókina
2001: A Space Odyssey, og hafi bókin eða
kvikmyndin farið framhjá einhverjum
hér á tslandi, kannast þeir kannski við
manninn, sem segir frá skringilegum fyr-
irbærum, i sjónvarpsþættinum „Furður
veraldar”.
Hann hefur oft komið mönnum á óvart
með furðulegum spádómum um framtfð-
artækni, svo sem þegar hann benti á
möguleika á fjarskiptagervihnöttum, en
það gerði hann um það leyti, er seinni
heimsstyrjöldinni var að ljúka. Það tók
enginn mark á þessu óráðshjali i þessum
próflausa draumóramanni. En 1957 var
Sputnik I sendur á loft, og alltieinu breytt-
ust viðhorfin. Clark gaf einnig út bók,
„Interplanetary Flight”, en þá hafði hann
lokið háskólaprófi i eðlisfræði og stærð-
fræði. Hann var einnig stofnfélagi að
Breska Geimferðafélaginu (British Int-
erplanetary Society), en sá félagsskapur
vann mikið brautryðjendastarf i kynn-
ingu á hugmyndum um könnun geimsins.
Nú erClark viðurkenndurspámaður, en
býr ekki I sinu heimalandi. Hann hefur að
mestu leyti verið búsettur á Sri Lanka, frá
þvi 1956. Hann skrifar þar, og „spekúlér-
ar”. Roger Caras, sjónvarpsmaður og
höfundur fjölda náttúrulifsbóka, átti við-
tal við Arthur C. Clark á heimili hans á Sri
Lanka og birtist viðtalið i bandariska
timaritinu Science Digest.
„Við erum nú komin að timamótum,
sem má bera saman við þau, sem urðu,
þegar forfeður okkar yfirgáfu hafið fyrir
hálfum milljarði ára, og tóku sér bólfestu
á þurru landi. Við undirbúum nú að fara
tilhinna reikistjarnanna i sólkerfinu okk-
ar, og fyrr eða siðar höldum við til ann-
arra stjarna, það er ég viss um.”
I eyrum sumra kann þetta að hljóma
eins og visindaskáldskapur, en Clarke er
viss um að hann hefur rétt fyrir sér. „Ég
efast um að það sé nokkur hlutur, sem
skiptir máli, sem við erum ófær um að
gera”, segir Clark.
En miðað við ástandið i heiminum i
dag, heldur Clark þá að okkur vinnist
timitil aðkoma öllum þessum draumum I
framkvæmd?
„Ég er bjartsýnn á það, þvi ég held aö1
við höfum 51 prósent möguleika á aö lifa
af. Og ef viö lifum af, verður mannkynið
eilift, a.m.k. I nokkur þúsund milljón ár.
Við eigum okkur svo mikla framtið, að við
ættum ekki að eyðileggja hana. Ef við
ekki gereyðum sjálfum okkur, er það
óhjákvæmilegtað við komum upp nýlend-
um á næstu reikistjörnum og síðar I næstu
Sólkerfum.”
Ekki kannski eins mikil bjartsýni og við
mætti búast, en hinn raunverulegi bjart-
sýnismaöur er hálft i hálft, draumóra-
maður og raunsæismaður.
„Okkar höfuðvandamál i dag, er það að
lifa af kjarnorkusprengjurnar, og það er
mikil hætta á þvi, að okkur takist þaö
ekki. Það er ekki fallegt að segja það, en
ég held að við þörfnumst einmitt nú
kjarnorkuslyss, sem kostar nokkra tugi
þúsunda lifiö. Þá myndu kjarnorkuveldin
koma sér saman um það að þetta er
hreinasta vitleysa.” Clark segir lika: „Ég
geri ráö fyrir þvi, að heimsendir sé óhjá-
kvæmilegur, að þvi leyti, að einhvern tim-
ann mun þessi reikistjarna verða fyrir
heljarstórum loftsteini. En áður en sjálf
reikistjarnan verður að engu, munum við
liklega hafa yfirgefið hana.”
Clarke er m.a. frægur fyrir spádóma
sina. Hann spáði fyrir um þróunina sem
varð á sjöunda og áttunda áratug aldar-
innar, á árunum upp úr heimsstyrjöld-
inni. Hann hefur einnig spáð fýrir um nýj-
ungar og þróun á 21. öldinni. Meðal spá-
dóma hans má nefna: Endalok bensin-
hreyfilsins Ibifreiðum; Þróun fólksfjölg-
unar verður snúið við og ibúar jarðar að-
eins nokkrar milljónir; Sérhæfð, gáfuð
húsdýr, framleidd með skipulögðum
erfðabreytingum; Vélmenni munu sjá um
barnauppeldi; Búskapur neðansjávar;
Alheimstungumál smiðað og tekið i notk-
un, til að koma I veg fyrir deilur og ófrið.
Þess má geta, að meðal spádóma
Clarkes, sem þegar hafa ræst, eru getnað-
arvarnarpillan, geimskutlan, fjarskipta-
hnettir og fleira. Þá var Clarke fyrstur
manna til að benda á, að tunglið er ákjós-
anlegasti staður sem við eigum völ á sem
brottfararstöð fyrir lengri geimferðir, þvi
þar er aðdráttarafl svo litið og geimskot
þvi auðveld.
En fyrstog fremster Clarke frægur fyr-
ir visindaskáldsögur sinar, þó hann hafi
skrifað mörg fræðirit um visindaleg mál-
efni. Annar frægur visindaskáldsagnahöf-
undur, Isaac Asimov, er góðvinur Clark-
es, og þar sem þeir eru I sama bransa, og
þar meö i samkeppni, hafa þeir gert með
sér samkomulag, svokallað Clarke-
Asimov samkomulag. Samkvæmt þvi
skal Asimov, það sem eftir er ævinnar,
lýsa sjálfum sér sem besta visindaskýr-
anda og næstbesta visindaskáldsagna-
höfundiheimsins. Þar á móti skal Clarke
lýsa sjálfum sér sem besta visindaskáld-
sagnahöfundi heimsins, en næstbesta vis-
indaskýranda.
Sterkur þáttur I fari Clarkes er sá, að
hann hefur bókstaflega áhuga á öllu.
Hann segir: „Við ættum að vernda sjald-
gæfardýrategundirtil að koma i veg fyrir
að þær hverfi. En, þegar til lengri tima er
litið, skiptir það ekki máli. Við munum
geta kallað dinósárana til baka einhvern
daginn, ef okkur langar til. Hvaða skepna
sem er verður nákvæmlega skilgreind, og
við getum búið hana til eftir tölvufor-
skrift.”
Clarke er spurður hvort hann óttist ekki
alvarlegar afleiðingar þess, að liffræðileg
fjölbreytni á jörðinni minnki?
„Jú, þvi I þessari fjölbreytni liggur
stöðugleiki. Eitt af okkar stóru vanda-
málum er það að við getum ekki byggt
flókin kerfi, sem hafa stöðugleika. Það
getur náttúran, og við verðum að læra það
af henni.
En ástæðan fyrir þvi, að ég segi aö við
munum geta búið til útdauðar tegundir
upp á nýtt, í framtiðinni, er sú, að ég veit
ekkert um liffræði og veit ekki að það er
ómögulegt. Þetta er dæmi um fyrstu reglu
Clarkes: þegar virtur visindamaöur segir
aðeitthvaðsé mögulegt, hefur hann nærri
örugglega rétt fyrir sér. Þegar hann segir
að eitthvað sé ómögulegt, hefur hann
nærri örugglega rangt fyrir sér.
Reyndar man ég að fyrir nokkrum ár-
um laség yfirlýsingu eftir virtan liffræð-
ing, þar sem hann sagði, að breytingar á
erföaeiginleikum með aðgerðum væru
ómögulegar, hreinir hugarórar. Þegar ég
las þetta sagði ég við sjálfan mig: Ég veit
ekkert um liffræði, en ég veit að þessi
maöur er að röfla.”
En næst á dagskránni er að koma geim-
skutlunni i fullan gang. „Það eina, sem
gæti fengið mig til þess að fara aftur til
Bandarikjanna, er að mér væri boðið far
með geimskutlunni, og ég fer, ef það
stendur til boða.”
En hvað er þá næst i framtið geimferð-
anna?
„Geimskutlan og svo er það næsta kyn-
slóð sem tekur við. Nú fara hlutirnir aö
gerasthrattá ný. Eftir öll lætin I kringum
Appollo-áætlunina, og slökunina sem
fylgdi þvi, þurftum við þennan áratug til
þess að byggja upp tæknina til þess að
geta nýtt okkur möguleika geimsins á
hagkvæman hátt. Ég liki þessu við það
þegar fyrstu mennirnir komu á Suðurpól-
inn 1911. Þeir notuðu hundasleöa. Þegar
við fórum þangað aftur, með flugvélar,
talstöðvar og kjarnaofn, vorum við þar
um kjurt. Það sama á eftir að gerast á
tunglinu. Fyrsta ferðin okkar þangað var
á hundasleöum. Geimskutlan er fyrsta
skrefið i þá átt að nýta geiminn.”
Og hvaða áfanga i mannkynssögunni
telur Clarke þá mikilvægastan?
— Arthur C. Clarke fræðari,
fabúlant og fyrirbærafræðingur
Okkar
maður f framtfðinni
A sokkabandsárum sinum reyndi
Arthur C. Clarke að senda skila-
boð út I geiminn
,,,Það er ekkert spursmál, það var þeg-
ar Neill Armstrong steig á tunglið. Það
var mest spennandi augnablik ævi minn-
ar og ég held mannkynsins. En við sem
lifum á þessari öld höfum verið heppin,
viö höfum séð svo margt, sumt mikilfeng-
legt, annað hræðilegt.
Ég held að burtséð frá tungllending-
unni, hafi ég orðið fyrir hvað mestum
áhrifum, þegar ég frétti það I fyrsta sinn,
að kjarnorkusprengjunni hefði verið
sleppt. Það var auðvitað hræðilegt, en ég
sá llka, að það var að vissu leyti eins og
þegar eldurinn var fundinn upp. Geim-
feröir munu verða háðar kjarnorku. Með
kjarnorku munum við komast til stjarn-
anna.”
Að komast til stjarnanna! Það er höfuö-
áhugamálClarkes. „Komumstvið nokkru
sinni hraðar en ljósið?” spyr hann, og
virðist áhyggjufullur. „Verðum við alltaf
lokuð inni i litlu skoti af alheiminum?”
Hann virðist sorgmæddur yfir þessu, eins
og einhver hafi gert honum ljótan grikk,
persónulega.
„Maður kæmist til tunglsins á einni og
hálfri sekúndu, en það tæki okkur mörg ár
að komast til stjarnanna”. Hann getur
ekki imyndað sér neina leið til þess að
stytta mannkyninu leið um geiminn,
nema okkur takist að komast yfir ljós-
hraða, og hann er ekki ýkja bjartsýnn á
það. Hann yppir öxlum og ræöst á vanda-
málið frá annarri hlið, að senda menn
milli staða eins og loftskeyti, sem er göm-
ul hugmyndfyrir unnendur visindaskáld-
Atriði úr kvikmyndinni 2001:
Space Odyssey
Arthur C. Clarke
sagna. Hann veltir þvi fyrir sér, hvort
maðurinn muni nokkru sinni öðlast tækni-
kunnáttu til þess að leysa sjálfan sig upp,
og senda sig, I sundurlausum atómum,
sem hreinar upplýsingar, eitthvað annað,
þar sem manninum yrði safnað saman
aftur. Hann li'tur á mannskepnuna sem
upplýsingar og lifrænt form mannsins
sem umbúnað, umslag. Hversvegna ekki
að taka upplýsingarnar úr umslaginu og
senda þær eitthvað annað? Einhverntim-
ann, kannski.
Clarke hefur nú fengið milljón dollara
fyrirframgreiðslu fyrir að skrifa þá vis-
indaskáldsögu, sem menn biða eftir með
hvað mestri eftirvæntingu: 2010: Odyssey
II. Það var umboösmaður Clarkes, Scott
Meredith, sem fékk Clarke til að leggja i
þessa vinnu. „Scott sagði að ég skuldaði
lesendum minum það, að segja þeim hvað
gerðist næst. Segðu þeim hvað gerðist eft-
ir 2001.”
„Og ég sá að hann hafði rétt fyrir sér. 1
myndinni sendum við skipið til Júpíters,
og þar lýkur henni, innan um tungl Júpi-
ters. Þegar ég skrifaði söguna, voru þessi
tunglbara ljósdeplar, sem viðvissum litið
sem ekkert um. Svo fór Voyager ferjan
þar framhjá aðeins tólf árum seinna.
Þannig að með þessum nýju upplýsingum
um aöstæöur á Evrópu, 10, Callisto,
Ganymede og hinum tunglum Júpiters, og
um aðstæður á Júpiter sjálfum, hef ég
miklu betri upplýsingar um bakgrunninn,
en ég hafði áður. Og allt þetta get ég sett
inni nýju söguna.”
En þessi stjarnfræðiföndrari hefur
margt annaðaðgera, enda hefur hann svo
sem skemmt fólki nóg.
„Ég gæti aldrei lagt I aðra eins vinnu og
2001 var, þvi ég er miklu eldri nú og vil fá
að skemmta mér”.
Þegar Clarke er spuröur hvern mann
hann vildi taka sér að fyrirmynd, svarar
hann: „Sibelius. Þvi hann skrifaði stór-
kostlega tónlist og mikið af henni, en sið-
an lokaði hann sig inni i vinnustofunni
sinni, þegar hann var i kringum sjötugt,og
sagðist vilja fá frið, þvi hann væri að
skrifa mesta verk ævi sinnar. Svo sat
hann þar inni og hafði það gott, drakk
flösku af koniaki á dag og skrifaði ekki
eina nótu. Og ég dáist að þessu.”