Helgarpósturinn - 29.10.1982, Qupperneq 18

18
Föstudagur 29. október 1982 -IpjffjLf, ,rjnn
„Sem hundtík til
síns herra sér...”
Heii oi; sæl!
í síðasta pistli lofaði ég lesendum því að ég skyldi
við fyrsta tækifæri jazza hress út frá kreólskri mat-
argerð, fyrst þyrfti ég bara að athuga kryddbirgðir
reykvískra verslana og finna út með tilraunum
hvaða hráefni íslensk gætu lcyst krókódílakjöt og
annað staðbundið hráefni af hólmi. En aldrei
skyldi maður lofa upp í ermina sína- ...
Frómt frá sagt er ég svo ðnnum kafin þessa
dagana að ég hef varla tíma til að sjóða hafragraut
hvað þá stunda tilraunaeldamennsku. Og kemur
þá vel á vondan þar sem ég cr nú að lesa síðustu
próförk af matreiðslubókinni minni, Matur er
munnsins megin, en þar hamra ég á því að matar-
tilbúningur þurfi alls ekki að vera tímafrekur, séu
viljí og skipulagshæfileikar fyrir hendi; liann eigi
ekki að vera fólki kvöð heldur andleg upplyfting í
hversdagskífinu...En það má virða mér til vor-
kunnar að þetta skrifaði ég þegar vinnudagur
minn var aðeins 12 tímar en ekki 16, og áður en
skammdegismorgnar runnu upp, kaldir og hrá-
slagalegir.
Aliifkraknii
eftir Jóhönnu Sveinsdóttur
Sljórri og fúlli. eftir að hafa unnið sleitulaust á
þriðju viku helgar og kvöld meðtalin. langar mig
mest til að brölta upp á þak og öskra úr mér lifur
og lungu. í stað þess að elda innyfli eða skrifa um
mat. En ég er víst siðprúðari cn svo að ég láti það
eftir mér. 1‘ess í stað æði ég örðalaust út í rokið og
rigninguna og hleyp úr mér bræðina, sest svo niður
við ritvélina með heitt grænmetisseyði og ærinn
hjartslátt og segi Helgarpóstslesendum frá því hve
bágt ég eigi. Bágindin og vinnuáiagið má að sjálf-
sögðu rekja til klassískra íbúðakaupa. Og þar sem
ég veit að fjölmargir búa við sömu aðstæðurog ég,
ætla ég nú að koma með nokkrar lciðbeiningar um
það hvernig best er að haga sér á hefðbundnum
matmálstímum, með það fyrir augum að geta
haldið sæmilegum dampi 16 stundir á dag. Tala ég
hér af ærinni reynslu, trúið mér.
Morgunverður og tilheyrandi
Byrjið daginn á því að sötra heitt jurtate meö
teskeið af hunangi út í. Það róar maga og tauga-
kerfi eftir órólegan nætursvefn, ef ekki byltinga-
sama andvökunótt. oggerir ykkur hæfari en ella til
að takast á við fjárhagsáhyggjur dagsins með bros
á vör. - I lagkvæmast er að hita teið áður en þið
gangiö til náða kvöldið áður. setja þ;tð á hitabrúsa
og tylla honum Viö höfðalagið. Urn leið og verkjara-
klukkan hringir, skriifið þið tappann af brúsan-
um, teygið fyrsta sopann, og siökkvið á klukk-
unni. Gerið síðan nokkrar léttar magaæfingar i
rúminu (t.d. með því að láta beina fótleggina síga
og hníga til skiptis og telja upp að 40 á meðan).
sötrið teiö á miHi æfinga til að ná nndanum.
Snarist nú fram úr rúntinu og takist á við erfiöari
líkamsæfingar, s.s. bolvindur og niðurbrot (þ.e.
standið rétt í báðar fætur, brotnið saman með því
að teygja hendurnar niður með fótteggjunum þar
til lófar nema við gólf). Raulið eitthvað uppbyggi-
legt fyrir munni ykkar á meðan á æfíngunum
stendur, s.s. sálmaslitur sem getur e.t.v. hjálpað
ykkur viö að forðast allar þær syndir og freistingar
sem hver nýr dagur ber óhjákvæmilega í skauti
sínu:
Aví drottinn, miskunna mér,
manneskju aumri þinni,
og lít til mín af hæðum hcr
huggunar augsýninni,
freistinga vötnin feikilcg
fast að sálinni þreingja,
syndanna byrðin sama veg
sárt vill höluðið streingja.
Þá er kominn tími til að setja hafragrautinn yfir
og kaffivélina í gang. Á meðan grauturinn sýður
viö vægan hita, farið þið í kalda sturtu til að auka
þanþol vöövanna og syngið á meðan hástöfum
með sínu lagi:
Táp og t’jör og frískar konur
fínnast hér enn, ó, sonur.
Gleymið nú ekki að klæða ykkur áður ett þið
takið til við kotasæiuprýddan- hafragrautinn.
Forðist að líta í dagblöðin, það gæti raskað þessu
fína jafnvægi sem þiö hljótið óhjákvæmilega að
vera komin í. Og nú eruð þið væntanlega reiðubú-
in að starfa óþvinguð og eðlileg í lýðræðisþjóðfé-
lagi í stöðugri þróun, a.m.k. fram að hádegi, að
því tilskildu að þíð hafið rennt niður meö kaffinu 2
msk af jxrrskalýsi, tveimur hvi'tlaukstöflum og
einni fjölvítanúntöflu.
Ef þið tre^stið ykkur ekki til að fara þannig aö
ráði ykkar í morgunsárið, skuluð þið kaupa mat-
reiðslubókina mína.
Hádegisverður
Ef þið þurfið að nota hádegishléið til að
heimsækja stofnanir, bruna með skjal í þinglýs-
ingu, ná í húsnæðisstjórnarlán eða framlengja víx-
il, grípið þá með ykkur t.d. kotasæludós (gjarnan
af stærri gerðinni), skeið og tvær gulrætur og úðið í
ykkur á meðan þið biðið, sem þið þurfið örugglega
að gera). Gott er að gera nokkrar öndunaræfingar
til að styrkja þindina áður en þið upphefjið banka-
stjórajarmið, t.a.m.
Þeir sem borða heima í hádeginu en hafa lítinn
tíma til eldamennsku, geta t.d. eldað sérdágóðan
skammt af naglasúpu í upphafi viku, og hitað upp
hæfilegan skammt á hverjum degi, gjarnan með
því að bragðbæta hana ögn í hvert skipti, og
borðað brauðskorpu með.
Ef ykkur líst miður á framangreindar tillögur,
kaupið þá matreiðslubókina mína sem kemur út á
næstunni.
Millimál
Nú mæli ég með að þið sveltið ykkur fram að
kvöldmat, því þeir sem eru tínandi ísig kexkökur,
tertusneiðar, súkkulaðibita og saltstengur á miili
mála, eru aldrei almennilega svangir á matmáls-
tímum, hlaupa í spik þegar til lengdar lætur og
geta jafnvel fengið snert af næringarskorti vegna
einhæfs og óhoils mataræðis.
Þeim sem líst samt sem áður miður á þessa
tillögu er hikstalaust bent á að kaupa bókina
Matur er mannsins megin, því þar er að finna
uppástungur að léttu en lostætu millimálasnarli.
Kvöldveröur
Að mínum dómi er morgunverðurinn mikilvæg-
asta máltíðin fyrir Ifkamann en kvöidverðurinn
fyrir sálina. En plássins vegna er því miður ekki
hægt að fara út í þá sálma í þessum pistli. Þeim
sem vilja drekkja örvæntingu sinni á kvöldin í
góðum sósum, sbr. eiginmann framhjáhalds-
fraukunnar í Tintrommunni eftir Gúnter Grass er
tvímælalaust bent á að kaupa myndskreytta bók
Jóhönnu Sveinsdóttur. Matur er mannsins megin,
sem kemur út hjá bókaforlaginu Svart á livítu eftir
hálfan rnánuð. Með því móti má e.t.v. drekkja
örvæntingu höfundar í leiðinni, ef þið vilduð vera
svo væn...
Nú sé ég í hendi mér að eitthvað verður að vera
ætt í þessum pistli, samt sem áður. Því kemur hér
ein af uppskriftum bókarinnar, feikilega góöur
fiskréttur kenndur við Ágústu Fjallkonu.
Sítrónulegin ýsa
á la Ágústa Fjallkona
Þettaeróhemjugómsætur réttur. Hrárfiskurinn
er látinn iiggja í sítrónusafa ( nokkrar klukkust-
undir og síðan borðaður með vcl kryddaðri græn-
mctissósu og brauði. Uppskriftin nægir í forrétt
handa u.þ.b. 6, en að sjálfsögðu er ekkert því til
fyrirstöðu að tvöfalda uppskriftina svo úr verði
aðalréttur.
500 - 700 gr ýsuflak
4-5 sítrónur
Sósa:
'h 1 dl ólífuolía
2-4 tómatar
1 vænn laukur
u.þ.b. 250 gr af niðursoðinni búlgarskri papriku
salt og pipar
1 fsk orcgano
2-3 steinseljukvistir og nokkrar grænar ólífur (til
skrauts)
1. Roðflettið tiskinn og skeriö hann í munnbita.
Pressið safann úr sítrónunum og látið fiskbitana
liggja í safanum í 5 - 6 klst.
2. Sósan. Saxið laukinn smátt, skerið tómata og
papriku í litla bita, sneiðið óiífurnar og saxið
steinseljuna. Hræriö oregano, salti og pipar (eftir
smekk) út í ólífuolíuna, blandið tómötum, pap-
riku og lauk saman við og hellið yfir fiskbitana rétt
áðuren þeireru bornir fram. Skreytið meðsaxaðri
steinselju og ólífusneiðum.
lörun og yfirbót
Ég bið háttvirta lesendur velvirðingar á þessari
lítt dulbúnu auglýsingu sem pistillinn óneitanlega
er. Þó heid ég að tilvonandi kaupendur verði ekki
illa sviknir af títtnefndri vöru, að stríðstertuunn-
endunt frátöldum. í bókinni Matur er mannsins
megin fá þeir harla lítið fyrir sinn snúð....
Að endingu vil ég ávarpa þig, tilvonandi bókar-
kaupandi, með eftirfarandi orðunt:
Sem hundtík til síns herra sér,
horfi ég á miskunn þína,
far því af stað og flýttu þér
frelsaðu sálu mína...
...og skal ég þá taka gleði mína á nv og hætta
jafnframt öllu kaupsýsfuhjali....
Hvítigaldur
Það er ætlunin í þetta sinn að líta
enn inn í smiðjuna hjá nokkrum
tafllokahöfundum. Ég hef kennt
þáttin við galdur, því að það
gengur göldrum næst sem þessir
snillingar geta töfrað fram á skák-
borðinu.
Ef menn vilja njóta þrautanna
sem best er ráð að setja taflstö-
ðurnar upp áður en textinn er les-
inn og sjá hvað hægt er að lesa úr
þeim, en bera svo saman. Fyrstu
tvenn lokin eru eftir Kubbel. Það
er erfitt að fá vitneskju um so-
véska skákþrautahöfunda. Ég
var hissa á því að sjá stundum
K.A.L.Kubbel og í önnur skipti
K.I.Kubbel tilgreinda sem hö-
funda þrauta í erlendum tímari-
tum. Nýlega komst ég svo að því
að Kubbel-bræðurnir voru þrír
og fengust allir við samningu
skákdæma og taflloka: Arvid
(1889-1941), Leonid (1891-1942)
og Evgenij (1894-1942). Þeir
Arvid og Leonid stýrðu skák-
og fallega máthugmynd er víst
runnin frá Trtoitzkí og er
ógleymanleg.
Sú saga er sögð af Loyd sem er
einhver snjallasti skákdæmahöf
undur sem nokkru sinni hefur
verið uppi, og Steinitz sem var
heimsmeistari í skak, að þeir
reyndu stundum með sér hvor
væri fljótari: Loyd að hrista dæmi
frarn úr erminni eða Steinitz að
Skák
eltir Guömund Arnlaugsson
þrautadálki í Shakmatnij Listok
um árabil. Leonid var afkastam-
estur þeirra bræðra. Hann lét
eftir sig um 2800 þrautir, þar af
um 500 tafllok. Og það mun vera
hann sem er. höfundur þessara
þrauta sem hér eru birtar.
Þessi tafllok sá ég fyrst í kennslu-
bók Laskers. Þau eru skemmti-
legt dæmi um geómetríu skák-
borðsins: hvítur hrekur svarta
kónginn um borðið, hann má
ekki vera á sömu línu og drott-
ningin, svo að hvítur geti ekki
unnið hana með skák.
1. Re3+ Kg3
Ekki Kh4, Dg4 mát og heldur
ekki Kh2, Df2+ og mát í næsta
leik.
2. Dg4+ Kf2
3. Df4+ Ke2
Ekki Kgl, Dfl+ og mát í næsta
leik. En Kel ber að sama brunni.
4. Dfl+ Kd2
Eða Kxe2, Del+ og vinnur
drottninguna.
5. Dcl+ Kc3
Nú sjáurn við hlutverk peðsins á
c6: annars gæti hvítur leikið
Rd5+.
6. Dc2+ Kb4
En ekki Kd4, Rf5+
7. Db2+ Rb3
Ekki Ka5, Rc4+ og mátar í næsta
leik. Nú virðist púðrið vera á þro-
tum, en þá kemur þruma úr heið-
skíru lofti.
8. Da3+!!
Og nú annaðhvort Kxa3, Rc2
mát eða Kb5, Dxe7. Þessi óvænta
leysa þau. Steinitz hafði víst oftar
vinninginn, eins og eðlilegt er, en
þó tókst Loyd stundum að gabba
hann. Eitt af þessum dæmum
heitir einfaldlega „Steinitz
stuck“, því að gamli maðurinn
féll í gildru og kom með ranga
lausn. í annað sinn átti hann að
bendaáþann mann sem ólíkleg-
astur væri til að máta og benti á
fjarlægt peð er stóð á upphafsreit
sínum. Én þetta peð átti þá ein-
mitt eftir að renna alla leið upp í
borð og greiða banahöggið. Þetta
dæmi er mjög frægt og heitir
þemað „Excelcior“ í höfuðið á
þessari himnaför peðsins.
Svipaða spurningu mætti bera
fram um þetta dæmi: hvert af
hvítu peðunum á eftir að greiða
svarta kónginum banahöggið?
1. e7! Bxe7
2. b7 e4+
Þessi leikur og hinir næstu eru
knúnir fram af þeirri nauðsyn að
komast fyrir peðin.
3. Kxc3 Bf6+
4. Kb4 Be5
5. g7 Be6
6. c4 mát!
Richard Réti var einn af fremstu
taflmeisturum heims þann
skamma tíma sem hann lifði
(1889-1929). Hann tefldi margar
glæsilegar skákir og stóð sig mjög
vel á mótum, hann skrifaði merk-
ar bækur um skák, og hann stóð
Framh. á bls. 23.
Spilaþraut helgarinnar
S 9-2
H 6-4-3
T K-3
L K-D-G-10-9-5
S Á-D-G S K-10-6
H Á-G-10 H K-D-5
T Á-9-8-4 T D-G-10-6
L 8-4-3 L Á-6-2
S S-7-5-4-3
H 9-S-7-2
T 7-5-2
L 7
Sagnir:
V N A S
1 grand 2 lauf 3 grönd pass
LAUSN:
Vestur gefur fyrsta laufa
slaginn, en tekur þann næsta þeg-
ar hann sér að suður á ekki Öeiri
lauf.
Norður hlýtur að eiga tígul
kónginn, því annars hefði hann
ekkert sagt.
Spaða- og hjartaslagirnir tekn-
ir. Norður verður að kasta einu
laufi, því ekki má kasta frá tígul
kónginum. Þá er norður settur
inn á lauf. Hann fær sína þrjá
laufaslagi og verður síðan að spita
frá tigul kónginum.