Helgarpósturinn - 29.04.1983, Blaðsíða 8

8
sÝiiiiii|nrs2ilir
Listasafn ASÍ:
Hjörleifur Sigurðsson sýnir málverk,
vatnslitamyndir og teikningar. Síð-
asta sýningarhelgi.
Listmunahúsið:
Ágúst Pedersen skyggnist undir skel-
ina og sýnir mannamyndir. Siöasta
sýningarhelgi.
Gallerí Lækjartorg:
Samsýning 15 listamanna til styrktar
SATT, málverk og fleira. Allar myndir
til sölu. Siðasta sýningarhelgi.
Kjarvalsstaðir:
Fjórar sýningar. Guðmundur Björg-
vinsson sýni/ málverk, Vilhjálmur
Bergsson sýnir einnig málverk, Þor-
björg Pálsdóttir sýnir skúlptúr og
Frakkinn Yves Pedron sýnir Ijósmynd-
ir. Öllum fjórum sýningunum lýkur á
sunnudag.
Norræna húsið:
Þórður Hall sýnir málverk og teikning-
ari kjallara. Lýkurásunnudag. í and-
dyri er sýning á blaðaúrklippum og
Ijósmyndum frá Noregi á hernáms-
timum nasista. Den illegale prese
heitir sýningin sem einnig lýkur á
sunnudag.
Gallerí Langbrók:
Brynhildur Þorgeirsdóttir sýnir
glerskúlptúra til 6. maí. Sýningin er
opin kl. 12-18 virka daga og 14-18 um
helgar.
Gallerí Austurstræti 8:
Haukur Friöþjófsson sýnir myndverk.
í eina viku enn.
Hamragarðar, Hávalla-
götu 24:
SAM 83. 35 félagsmenn í starfs-
mannafélögum samvinnuhreyfingar-
innar I Reykjavik sýna málverk, vatns-
litamyndir, grafík og margt fleira.
Fyrsta sýning þessa fríða hóps. Sýn-
ingin er opin föstudag ki. 16-20 ogum
helgina kl. 14-22. Henni lýkur á
sunnudagskvöld, 1. mai. Gengið inn
frá Hofsvallagötu.
Mokka:
Ásgeir Lárusson sýnir32guassmynd-
ir. Sýningin stendur út þennan
mánuö.
Gallerí Gangurinn
Mávahlíð 24:
Hollenski listamaöurinn Pieter Hol-
stein sýnir og selur myndir eftir sig.
Sýningin er oþin til 20. maí.
Gallerí íslensk list:
Fjöldasýning félagsmanna ur List-
munafólaginu að Vesturgötu 17 i
splunkunýju galleríi.
Listasafn íslands:
Auk mynda í eigu safnsins eru sýndar
höggmyndir eftir Ásmund, Einar og
Sigurjón, svo og Ijósmyndir eftir
Bandarikjamanninn David Finn, Ijós-
myndir af höggmyndum. Opið virka
daga kl. 13.30—18 og 13.30—22 um
helgar.
Nýlistasafnið:
Brynhildur Þorgeirsson opnar skúlp-
túrsýningu á föstudag kl. 20. Verkin
eru unnin úr mótuðu gleri, stein-
steypu og járni. Opið daglega kl.
16—22 og lýkur henni 8. maí.
Icikkns
Þjóðleikhúsið:
Föstudagur: Grasmaðkur eftir Birgi
Sigurðsson.
Laugardagur: Lína langsokkur eftir
Lindgren, kl, 15, Grasamaðkur kl. 20.
Sunnudagur: Lfna langsokkur kl. 14,
Grasmaðkur kl. 20.
Litla sviðið:
Súkkulaði handa Silju eftir Ninu
Björk Árnadóttur. Sýning á sunnudag
kl. 20.30.
Leikfélag Reykjavíkur:
Föstudagur: Guðrún eftir Þórunni
Sigurðardóttur.
Laugardagur: Skilnaður eftir Kjartan
Ragnarsson.
Sunnudagur: Salka Valka eftir Hail-
dór Laxness.
Ausurbæjarbíó:
Hassið hennar mömmu eftir Dario
Fo. Sýning á laugardag kl. 23.30
íslenska óperan:
Mikadó eftir Gilbertog Sullivan. Sýn-
ing á föstudag.
M.H.
Leiksmiðjan Ringulreið sýnir í
Norðurkjallara MH „Ætt i Óðin-
dælu" föstudaginn 29. april ki. 20.30
Aðeins 40 áhorfendur komast aö og
miðaverð er 75 kr. Leiksmiöjan
Ringulreið hóf starfsemi sina í
Menntaskólanum við Hamrahlíð siö -
astliöið haust.í vetur hefur verið unnið
út frá ýmsum hugmyndum og ákveðin
þema tekin fyrir og þannig hefur efni-
við verið safnaö i sarpinn. Textar frá
ýmsum skeiðum bókmenntasög-
unnar svo og frumsamdir hafa verið
kannaðir og krufnir. Hópurinn hefur
verið meö nokkrar uppákomur I vetur
t.d. tók hann þátt I götuleikhúsinu
mikla í miðbæ Reykjavíkur 25. mars.
Föstudagur 29. apríl 1983
Jp&sturinn
Faðir hins einradda píanóleiks
I hádegisfréttum Ríkisútvarps-
ins daginn sem þjóðin gekk að
kjörborðinu las Jón Múli frétt um
það að 77 ára gamall djasspían-
isti, Earl „Fatha“ Hines væri lát-
inn. Ekki er ég vissum að margir
hafi áttað sig á hver maðurinn var
— þó hlaut hann að vera þe^íktur
fyrst á lát hans var minnst í sjálfu
Utvarþinu. Það eru ekki margir
djassleikararnir sem verða þess
heiðurs aðnjótandi.
Undirrituðum varð að orði:
„Þá er sú tilhlökkunin úr sög-
unni“. Tilhlökkunin var að heyra
Hines í eigin persónu og um leið
minntist ég orða Tryggva Ólafs-
sonar, þess ágæta málara og
djassgeggjara: „Aldrei hef ég
upplifað annan eins djass einsog
þegar ég hlustaði á Earl Hines í
klúbbnum hans Timme Rosen-
krantz“. Það var á þeim árum er
baróninn danski rak lítinn klúbb
þar sem djassdiskótek Mont-
martre er núna.
Það var heitt sumarið fyrir
fimmtíu og fimm árum þegar
Louis Armstrong, Earl Hines og
nokkrir aðrir ungir framúrstefnu-
djassistar byltu djassinum með
Savoy Balriom hljóðritununum.
Sveiflan var sterk og hljómarnir
djarfir í West End Blues, My
Monday Date, Muggles, Tight
Like This o.s.frv. Eða dúett Arm-
strong og Hines: Weather Bird.
Opinberun. Mörgum ljósárum á
undan þeim dúettum er þá voru
frægastir og King Oliver og Jelly
Roll Morton höfðu hljóðritað.
Earl Hines fékk klassíska
píanómenntun og um 1919 fór
hann að leika djass. Feril hans
spannaði því nær sextíu og fimm
ár og er það sjaldgæft. Hann lék
með Erskine Tate og Carroll Dick-
erson áður en hann réðst til Louis
Armstrongs 1927. Árið eftir
stofnar hann eigin hljómsveit og á
eigin vegum lék hann uppfrá því
utan hvað hann var í stjörnu-
hljómsveit Armstrongs 1948-51.
Ferill Hines sem hljómsveitar-
stjóra var oft þyrnum stráður og
hann sló ekki í gegn fyrr en 1940,
þegar Billy Eckstein söng með
bandinu. Jelly, Jelly varð met-
sölulag svo og Stormy Monday
Blues og Boogie Woogie on St.
Louis Blues. í þessu bandi Hines
voru þau ungmenni sem áttu eftir
að kollvarpa allri djassmyndinni:
Charlie Parker og Dizzy Gillespie.
Þarna blésu líka trombónuleikar-
inn Benny Green og tenoristinn
Wardell Gray og söngkonan var
Sarah Vaughan. Þegar Eckstein
yfirgaf Hines tók hann hálft
bandið með sér og stofnaði nýtt.
Hines náði sér aldrei sem hljóm-
sveitarstjóri eftir það áfall og tók
því boði Armstrongs um að ganga
í All-Star hans með þökkum.
Hines gékk þó illa að sætta sig við
að leika i hljómsveit annars
manns og það var heldur kalt á
milli þeirra félaga er leiðir skildu.
„Herra Hines er eitt sjálf“, sagði
Armstrong sem þó sjaldan hallaði
á nokkurn mann. Eftir það settist
Hines að á vesturströndinni og lék
með ýmsum smáhljómsveitum er
hann setti á laggirnar m.a. dixí-
landbandi. Slíkt fullnægði þó að
sjálfsögðu ekki slíkum lista-
manni. 1964 hélt hann nokkra
tónleika í Litla leikhúsinu á
Broadway. Ahmed Abdul Malik
lék á bassann og Oliver Jackson á
trommur og Columbia gaf tón-
listina út. Fatha — The New Earl
Hines tríó (CS 9120). Earl Hines
sló aftur í gegn. Fjöldi snilldar-
hljóðritana fylgdu í kjölfarið,
píanósólóar fyrst og fremst að ó-
gleymdum tríómúsíkinni frá Vill-
age Vanguard þar sem Coleman
Hawkins og Roy Eldridge blésu
sem gestir. Þar voru þrír góðir
saman — þrjú eldfjöll gjósandi
djasssveiflunni og rauðglóandi
tónastraumurinn tryllti allt og
alla. Þeir eru hinir miklu expres-
sjónistar djassins og nú er Roy
einn eftir og búinn að fá slag einu
sinni.
Eral Hines var faðir nútíma
djasspíanósins, það var þó ekki
þess vegna sem hann hlaut viður-
nefnið Fatha, heldur vegna þess
að hann var fenginn til að vanda
um við drykkfelldan kynni í
Grand Terrace. Hann tók að
spinna langar linur eins og blás-
ari, með áttundarslögum og tríól-
um. Hann hafði mikil áhrif á aðra
píanista s.s. Teddy Wilson, Count
Basie og Nat King Cole, sem
seinna varð þekktastur sem
söngvari. Hines söng líka stund-
um ekkert ósvipað og Cole og
ekki má gleyma indælum laglín-
um sem hann samdi, ég nefni að-
eins: Rosetta, Blues in Thirds, My
Monday Date og You Can De-
pend on Me.
Allir áhugamenn um djass ættu
að eiga Hines í hillum sínum og
nýlega kom út í Time-Life hljóm-
plöturöðinni: Giants of Jazz (STL
— Jll) úrval af hljóðritunum
Hines. Auk þess má fá margar
sólóskífur hans frá síðari árum
sem allar eru gulls ígildi.
Manndómur til umræðu
Alþýduleikhúsið sýnir Neðanjarðar-
lestina (Dutchman) eýtir Imamu Amiri
Baraka (Le Roy Jones) í þýðingu Þor-
geirs Þorgeirssonar. Leikstjóri: Lárus
Ymir Oskarsson. Leikmynd: Þór Elis
Pálsson. Leikendur: Guðrún Gísladóttir
og Sigurður Skúlason.
Jass leika tískuljónin Tómas R.
Einarsson, Sveinbjörn I. Baldvinsson,
Þorleifur Gíslason og Steingrimur Oli
Sigurðsson.
Það var ljúf stemning á Borg-
inni á mánudagskvöldið þegar
ódrepandi Alþýðuleikhúsfólk
frumsýndi hina mögnuðu Neðan-
jarðarlest eftir bandafíska svert-
ingjann Imamu Amiri Baraka.
Þéttsetinn salurinn varð snemma
yndislega reykmettaður, úr glasi a
borðinu lagði „gamalla blóma-
angan“, kúltúrkonur við sama
borð dreyptu á koníaki með kaff-
inu, hinir þorstaheftu létu kaffið
nægja og úr horni tískuljónanna
flæddi huggulegur íslenskur
vesturstrandarjass yfir liðið.
Andrúmsloftið var einstaklega
afslappað og vinsamlegt er sjálf
leiksýningin hófst og þá ekki síð-
ur að leikslokum er salurinn
fagnaði vellukkaðri uppfærslu á
prýðilegu verki.
LeRoy Jones fæddist árið 1934
í New Jersey. Hann tók upp hið
múslimska nafn sitt er hann lét
turnast til þeirrar trúar eins og svo
margir aðrir er þátt tóku í sjálfs-
virðingarbaráttu bandarískra
negra. Imamu Amiri Baraka er
gífurlega afkastamikill höfundur
sem sést best á því að hann mun
hafa sent frá sér 30—40 bækur
síðan Neðanjarðarlestin var
frumsýnd árið 1964. Hann fæst
jöfnum höndum við sögur, leikrit
og ljóð, auk þess sem hann hefur
skrifað fjöldagreina, m.a. um jass
og stjórnmál. Neðanjarðarlestin
vakti verðskuldaða athygli er hún
var frumsýnd „off-Broadway“ og
færði höfundinum m.a. hin eftir-
sóttu Obie verðlaun.
Eins og nafnið ber með sér er
vettvangur verksins neðanjarðar-
lest, nánar tiltekið í New York.
Svertinginn Clay situr upp-
dubbaður í vagninum á leið í
partý þegár. hvita stúlkan Lúla
hlammar sér hjá honum og
ákveður að taka þennan Uncle
Tom í gegn. Verkið lýsir síðan
samskiptum þeirra í u.þ.b. fjöru-
tíu spennuhlaðnar mínútur.
Lúla leikur sér mjög að Clay og
tilfinningum hans. Viðmót henn-
ar er síbreytilegt, hún sveiflast frá
innileika og daðri til fullkominn-
ar grimmdar og andstyggileg-
heita. Snemma kemur í ljós að
Lúla telur manndóm Clays vera
aðalviðfangsefnið a.m.k. á yfir-
borðinu. Hún tekur að sér að
segja honum bitran sannleikann
um hinn þrælpínda bandaríska
Tómas frænda og ekkert skortir á
styrkinn í framsetningunni: Þú ert
sko ekki negri bara snjóhvítur
drullusokkur „sneisafullur af
hvítra manna snakki“. Sannleikur
þessara orða hefði e.t.v. gert ein-
hverjum gott, en ekki Clay. Hann
gerir sér nefnilega fullkomna
grein fyrir stöðu sinni, veit að
hann er „stæling á hvítum milli-
stéttapésa“. Lúl.a ögrar Clay mjög
og hvetur hann út úr skelinni, full-

komlega grunlaus um afleið-
ingarnar. Clay og margir aðrir
svertingjar hafa nefnilega tamið
sér að loka þessari skel til þess að
koma í veg fyrir tilgangslaust
blóðbað. Svo fer þó að Lúla geng-
ur fram af Clay og hann rís upp af
slíkum ofurkrafti að stúlkan
skelfist og um leið verður svert-
inginn ógnun sem losna þarf við.
Mér varð hugsað til orða Árna
Árnasonar í íslandsklukkunni
þegar hann svarar hamborgat -
mönnum, „Feitur þjónn er ekki
mikill maður. Barður þræll er
mikill maður, því í hans brjósti á
frelsið heima“. Þessi orð er auð-
velt að heimfæra upp á Clay því
hann er barður þræll og brjóst
hans hýsir frelsið. Hann bælir
hins vegar niður frelsið því hann
óttast afleiðingarnar. Hann biður
Lúlu um að þrástagast ekki á
menningararfi hvíta mannsins,
reita þá svörtu ekki til reiði því:
„Þá kála þeir ykkur í nafni heil-
brigðrar skynsemi“.
Þótt kynþáttamisréttið sé
áberandi í verkinu og ljóst að
samskipti fólks af óltkum kyn-
þáttum séu langt frá því að vera
sæmandi er verkið ekki svo ein-
falt, höfundurinn slær á fleiri
strengi. Þau Lúlaog Clay tala líka
um að þau séu tvö andlit á sama
guðdómi og þeim er báðum kært
að láta sig dreyma, burt frá þeim
raunveruleika sem e.t.v. er ógn-
vænlegastur í neðanjarðarlest-
inni. Norska skáldið Rolf Jacob-
sen hefur lýst neðanjarðarbraut-
unum eftirminnilega í samnefndu
ljóði: /ánamaðkar framfaranna/
smjúga sementsjörðina eins og
ost/ .../ Undir rjúkandi hafi
Ieiguhjallanna og kirkjugarðs-
grafanna/ Glerungsveggir, postu-
lín og nikulsólir í Helvíti./
(Hannes Sigfússon þýddi) Það er
þetta fjandsamlega umhverfi sem
sameinar þau tvö, fær þau til að
sameinast í draumsýninni og Lúla
segir: „Við skulum láta sem við sé-
um tvær unaðslegar mannverur.
Láta sem loftið sé tært og
ilmandi“.
Það verður að segjast eins og er
að þetta 20 ára gamla verk
Barakas kom sterkar við mig en ég
hafði vænst. Það var ekki laust
við að maður æki sér talsvert á
sínum fordómalausa mjallhvíta
rassi undir átökum verksins. Upp-
færsla Lárusar Ýmis var hnökra-
laus og haganleg í alla staði. Leik-
ur þeirra Guðrúnar og Sigurðar
var stórgóður í alla staði. Guð-
rúnu tókst vel að sýna sveiflurnar
í skapgerð Lúlu og halda ódámin-
um innan marka trúverðugleik-
ans. Sigurður Skúlason kom firna
sterkur út og það er langt síðan ég
hef séð hann sýna önnur eins til-
þrif og þegar hann rífur Clay upp
undan svívirðingunum til öflugra
mótsvara. Það var gott Ieikhús
sem gestir heimsóttu á Borgina.
Ég vil að lokum hvetja sem
flesta til að kynna sér þetta fram-
tak Alþýðuleikhúss á hrakhólum,
það verður enginn svikinn af
þeirri kvöldstund.
Það er ósk mín að nýir eigendur
Hótel Borgar sýni leikhúsfólkinu
skilning svo sem flestir fái barið
sýninguna augum, staðurinn
hæfir sýningunni nefnilega mjög
vel eins og lýsingin á andrúmsloft-
inu hér að framan átti að sanna.
SS
Sigurður og Guðrún á æfingu á sýningu Alþýðuleikhússins á Hotel
Borg — ekki laust við að maður æki sér talsvert á sínum fordómalausa
mjallhvíta rassi undir átökum verksins, segir Sigurður m.a. í umsögn
sinni.