Helgarpósturinn - 06.05.1983, Blaðsíða 19

Jp&sturinn- Föstudagur 6. maí 1983
19
Hið rétta krydd
Það er kunnara en frá þurfi að
segja að hér á landi er áhugi á
skák almennari en víðast annars
staðar og að við eigum skákmenn
sem jafnast á við bestu skákmenn
margfalt fjölmennari þjóða.
Það er einnig staðreynd að hér
koma fram á hverju ári ungir
menn sem virðast mikil skák-
mannsefni.
En um framtíðina er oft erfitt
að spá. Ýmsir þessara verðandi
snillinga renna rösklega af stað,
komast upp í miðjar hlíðar, en þá
er eins og þá bresti þrek og getu til
að komast lengra. Það er eitthvert
„kynlegt ættanna bland“ sem
þarf í framúrskarandi skákmeist-
ara. En ætla mér ekki þá dul að
gefa uppskrift á verðandi heims-
meistara í skák, enda hefur reynsl-
an sýnt, að þær eru fleiri en ein,
og víst er um það að stundum má
rekja brestina til þess að það vant-
ar saltkorn á einum stað eða of
miklu — og röngu — kryddi hefur
verið bætt í blandið. En þetta
kemur ekki í ljós fyrr en á reynir
og því er býsna erfitt að spá um
framtíð ungra skákmanna.
Einn af okkar ungu skákmönn-
um hefur sýnt það oftar en einu
sinni í keppni á erlendri grund, að
hann getur hleypt sér í ham þegar
mest á ríður og það hefur dugað
honum til þess að vinna meiri
sigra en flestir eða allir jafnaldrar
hans. Þetta er Karl Þorsteins. Ég
ætla ekki að rekja feril hans hér,
en hann vann síðast góðan sigur á
11. exf6-Bxf6
12. Rf3!
Að öðrum kosti gæti svartur leik-
ið e- og d-peði fram og ætti þá öfl-
ugt miðborð.
12. ..re5?!
13. Rg5-e4?
Svartur stendur að vísu höllum
fæti eftir h6 14. Rh7!, en það var
þó skárra úrræði. Honum hefur
séSt yfir næsta leik hvíts.
14. Dxe4!
Svartur hafði talið að þetta væri
ófæra vegna He8, en verður þess
nú áskynja að ekki er allt sem sýn-
ist: 14. -He8 15. Bc4+ og nú (a)
Kf8 16. Rxh7 mát, eða (b) Kh8 16.
Rf7+ Kg8 17. Rxd8+ Kf8 18.
Re6 + . Hann hugsaði sig um uns
fallöxin var farin að lyftast, en
reyndi þá
norðurlandamóti í Finnlandi á
þessu ári og hér kemur ein af
skákum hans þaðan. Hún sýnir
djarfan og rösklegan skákstíl
hans, og hvernig hann vinnur sig-
ur með því að skyggnast dýpra
undir yfirborðið en keppinautur
hans. Karl hefur sjálfur sett skýr-
ingar við skákina.
Karl Þorsteins — J. Hvamme
14. ..rg6
15. Rxh7!
og nú gafst svartur upp, því að
mikið liðstap er framundan.
Staðan eftir 14. leik hvíts
Og annar lítill eðalsteinn frá skák-
móti í Hollandi í fyrra:
Mikael Tal — van der Wiel
Óregluleg byrjun
(Noregi)
Sikileyjarleikur
1. e4-c5
2. Rf3-e6
3. d4-cxd4
4. Rxd4-Rf6
5. Rc3-Bb4
1. c4-Rf6 8. Be4-Dc8
2. Rc3-e6 9. d3-R4xe5
3. Rf3-b6 10. Rxe5-Rxe5
4. e4-Bb7 ll. f4-Rc6
5. Bd3-c5
6. 0-0-Rc6 12. f5-g6
7. e5-Rg4 13. Bg5-gxf5
Þetta afbrigði er nýlega komið í
tísku, en ég hef ekki mikla trú á
því.
6. e5-Rd5
7. Bd2-Rxc3
8. bxc3-Be7
9. Dg4!
Peð hvíts á drottningarvæng eru
slitin í sundur, en hann hefur góð
sóknarfæri og verður því að tefla
hvasst.
9. ...0-0
10. Bd3
Hvítur gat unnið skiptamun með
10. Bh6 g6 11. Bxf8-Bxf8, en
svartur hefur þá góðar bætur fyr-
ir hann.
10. ..rf5
Betra var að reyna 10. -d6
14. Bxf5-Be7
15. Dh5-Bxg5
16. Dxg5-Re7
17. Be4-Bxe4
18. Rxe4-Dc6
19. Hxf7!-Kxf7
20. Df6 + -Kg8
21. Dxe7-Hf8
22. Hfl!
og svartur gafst upp, því að eftir
Hxfl+ 23. Kxfl er hann varnar-
laus gegn Rf6+. Og 22. -Dc8 dug-
ar ekki vegna 23. Dg5 mát.
Spilaþraut helgarinnar
Suður vinnur sex grönd. Vestur
lætur hjarta.
S Á-D-3-2
H D
T Á-K-G-9-2
L K-D-3
S K-8-7-6 S 10-9
H 2 H Á-9-8-7-6-5-4
T D-10-8-6 T 7-5
L G-9-8-7 L 6-5
S G-5-4
H K-G-10-3
T 4-3
L Á-10-4-2
LAUSN: á síðu 23
Menu á I’ Á hjara veraldar
Að afstöðnum alþingiskosningum fór ekki hjá
því að ýmis atriði úr kvikmyndinni Á hjara verald-
ar kæmu upp í huga mér eftir að hún hafði verið
að velkjast í djúpum undirvitundarinnar um tíma.
Þrjár konur af Kvennalista náðu kosningu — sam-
tals verða konurnar níu á næsta þingi. Þar hafa
fram að þessu setið margir „valdníðsluhrokapung-
ar“ (svo notað sé orð úr myndinni) sem kunna ekki
lehgur að hugsa í mannlegum stærðum. Dóttirin í
myndinni, alþingismaðurinn, bræðir í lokin utan
af sér klakabrynju valdníðsluhrokapungarefskák-
arinnar sem hún hefur þurft að klæðast á Alþingi
til að teljast gjaldgeng meðal manna, og gengur
„frelsuð“ út í vorið — sem Kona — í tangótakti:
stoltið í faðmi ástríðunnar.... Hún drekkir karl-
kynseigindunum í sjálfri sér en ætlar að leyfa kven-
kynseigindunum að blómstra á nýbyrjuðu vori.
Það er undirstrikað á táknrænan hátt með „sensú-
ell“ snertingu við svartan sand — jarðsambandi
við náttúruna. En í alþingishúsinu hafa menn verið
svo uppteknir við að ganga á auðlindir landsins
með pappírsflóðum að þeir hafa fyrir löngu misst
slíkt jarðsamband, misst sjónar á þeim dulúðugu
öflum sem gera sambúð manns og náttúru mögu-
lega.
Nú er það von margra að örlög kjörinna fulltrúa
Kvennalistans til Alþingis verði ekki þau sömu og
greinir hér að framan, þ.e.a.s. að þær gangi þaðan
út o£skelli hurðum. Vonandi bera þær gæfu til að
frelsa karlkynið á Aiþingi, gera það kvenlegra, tosa
því úr staursfari sjálfsánægju og valdhroka, fá það
til að afskrifa orð eins og „vísitölufeluleik" og „út-
flutningsbótarétt" og tjá sig á máli sem almennir
kjósendur skilja. — Myndin Á hjara veraldar varar
við vaxandi,stóriðju og ýjar að því að hún geti leitt
þjóðina til ragnaraka. Að hún veiti viðkomandi
byggðarlögum nábjargirnar í stað þess að færa
þeim björg í bú... Vitið bér enn eða hvat? spyr
Kristín Jóhannesdóttir að hætti völvunnar fornu.
{ blaðaviðtali sagði Kristín eitthvað í þá veru að
góð kvikmynd væri gastrónómisk; hún ætti að
hafa þannig áhrif á áhorfandann að hann langaði
til að snerta og bragða á því sem fram væri reitt á
hvíta tjaldinu, rétt eins og lokkandi mat. Og vissu-
lega dekrar þessi mynd við mörg skilningarvit líkt
og góður matur og örvar jafnframt starfsemi hinna
ýmsu kirtla líkamans... Það hefur að því er virðist
pirrað suma, m.a. þá sem heimta (sósíalrealiskan)
„röklegan“ botn í hvert einasta smáatriði lista-
verka. Skítt fyrir þá.
Þetta var um andlegt fóður myndarinnar, og þá
er að víkja að því sem þar er matreitt í eiginlegum
skilningi. Móðirin og sonurinn fara í verslunarleið-
angur í Hagkaup sem frægt er orðið. Þar geisar
móðirin mjög og fárast að hætti frávita húsmóður:
„Setja upp kartöflur! Setja upp kartöflur! Tvisvar
á dag í heila öld!“ Hún hefur ekki lyst á að kaupa
neitt í þessu likhúsi þar sem allt er gaddfreðið,
bragðlaust og lyktarlaust, vafið innan í plast. Og
hún tárast fyrir framan plastþakið appelsínufjall
og strunsar út. Síðan hafa þau mæðginin væntan-
lega farið út í fiskbúð, þvi þegar heim er komið
baka þau karfa grafinn í salti og brauð, hvort
tveggja á lystaukandi hátt fyrir áhorfandann, jafn-
framt því sem deighnoð sonarins er nokkuð svo
erótískt.
í framhaldi af þessu er sjálfsagt að birta upp-
skriftir að karfa (eða öðrum fiski) bökuðum í salti,
viðeigandi sósu og góðu kryddbrauði sem gaman
er að hnoða. Menu a l‘Á hjara veraldar, gjörið þið
svo vel!
Fiskur bakaöur í salti
Meðal suðrænna þjóða, t.a.m. þeirra sem búa
við fiskignótt Miðjarðarhafsins (sem verður æ
mengaðra, að vísu hagsýnum húsmæðrum til mik-
illar hrellingar), er algengt að baka fiska í heilu lagi
grafna í salti. Segja má að það sé einhver einfaldasti
framleiðslumáti á fiski sem um getur. Eina skilyrð-
ið er að fiskurinn sé flunkunýr, því hann er ekkert
kryddaður, að öðru leyti en því náttúrlega að hann
dregur í sig saltbragðið.
Þið getið hvort heldur sem er bakað fiskinn
slægðan eða óslægðan. Ýmsar tegundir koma til
greina, svo sem ýsa, flatfisktegundir, og svo náttúr-
lega karfi. '
Setjið ofninn á 175 gr. C. Þekið botninn á
grunnu, eldföstu fati með grófu salti. Leggið
hreinsaðan fiskinn þar á, þeKið hann salti og vætið
það dálítið svo það festist saman raðið sem þéttast.
Bakið fiskinn í ofninum í u.þ.b. klukkutíma. Þá er
saltið orðið að skel sem þið þurfið að höggva ykkur
í gegnum til að komast að fiskinum; klaufhamars
er þó ekki þörf.
Berið fiskinn fram með góðri sósu, s.s. þeirri sem
uppskrift fer að hér á eftir, og nýju brauði. Ef þið
hafiö jafnframt til hrásalat, fer betur á að borða
það á undan fiskinum, til að rugla ekki bragðlauk-
ana með of mörgum brögðum samtímis.
Möndlusósa
Einföld og bragðgóð fiskisósa, ættuð frá New
Orleans, þar sem karfi og hans líkar eru mikið
etnir. Uppskriftin gerir u.þ.b. 3 dl af sóju.
3 dl smjör
1 tsk nýmalaður svartur pipar
3 msk ferskur sítrónusafi
2 msk af smáttsaxaðri steinselju (eða 1 msk af
þurrkaðri)
2 dl af möndluflögum
Bræðið smjörið í þykkbotna potti eða pönnu,
við vægan hita. Þegar smjörið tekur að brúnast -
takið þið pottinn af hellunni og hrærið saman við
það pipar, sítrónusafa og steinselju. Hrærið í — við
það myndast dálítil gufa. Þegar hún hjaðnar setjið
þið möndluflögurnar saman við og sétjið pottinn
aftur á helluna. Látið sósuna malla þar til smjör og
möndluflögur hafa brúnast og hrærið í á meðan.
Kryddjurtabrauð
Þetta er feikigott brauð. Deigið má annað hvort
móta í tvö snittubrauð, jafnlöng"bökunarplötunni,
eða eitt kringlótt brauð, að hætti sonarins í Á hjara
veraldar.
15 g. pressuger (eða 1 Vi tsk perluger)
2 dl volgt vatn
2 tsk salt
2 msk söxuð steinselja (eða 1 msk þurrkuð) 1
2 msk smátt saxaður púrrulaukur
2 msk þurrkað basil
u.þ.b. 300 g hveiti
egg til að pensla með.
1. Leysið gerið upp í líkamsheitu vatni (aðeins heit-
ara ef um perluger er að ræða). Hrærið kryddi
og púrru saman við vökvann og hnoðið hveitinu
smám saman saman við.
2. Hnoðið deigið betur á borði, bætið í það hveiti
þar til það er orðið mjúkt og samfellt. Setjið það
aftur í skálina, leggið klút yfir og látið deigið
lyfta sér á trekklausum stað í u.þ.b. klukku-
stund.
3. Skiptið deiginu í tvennt oghnoðið í tvær lengjur,
jafnlangar bökunarplötunni. Leggið þunnan
klút yfir og látið deigið lyfta sér að nýju í u.þ.b.
45 min.
4. Setjið ofninn á 225 gr. Skerið sentímeteradjúpan
skurð eftir brauðinu endilöngu og penslið það
með eggi. Gjarnan má strá grófu mjöli eða
hveitikími yfir.
5. Bakið brauðið í miðjum ofni í 15-20 mín. og
penslið það tvisvar nieð vatni meðan á bökun-
inni stendur.
í þetta brauð má'að sjálfsögðu nota aðrar krydd-
jurtir en basil, s.s. dill, myntu og rósmarín. Og ekki
spillir að hræra 1-2 mörðum hvítlauskrifjum sam-
an við eggið sem penslað er með.
Ef þið kjósið að hnoða úr deiginu eitt kringlótt
brauð er það hins vegar bakað á neðstu rim við 200
gr. hita i 30-35 mín. ,
Að komast burt
Móður, dóttur og son í Á hjara veraldar dreymdi
öll um að komast burt, hvert á sinn hátt. Ólíkar út-
gönguleiðir systkinanna enduðu í blindgötu, þau
höfðu verið að flýja sjálf sig og upprunann og
sneru við (eða fóru í hring?) — öll höfum við okk-
ar djöfla að draga eða flýja, en við komumst vænt-
anlega ekki langt fyrr en eftir uppgjör við þá. En
sumir eru eirðarlausir og vilja burt, burt, sama
hvað það kostar, eins og Sigfús Daðason lýsir í
prósaljóðinu sem slær botninn í þennan pistil. Með
þessu ljóði vil ég senda Kvennalistakonum baráttu-
kveðjur í von um að þær beri gæfu til að blása burt
„hið dáða uppburðarleysi" og „hina guðdómlegu
hræsni“ sem oftsinnis háfa slegist um völd á Al-
þingi. Ljóðið Að komasi burt birtist í síðustu
ljóðabók hjartfólgins Sigfúsar, Fá ein Ijóð, 1977:
Svo mörgum brœðra vorra varð þetta að dýpstu
hvöt lífs þeirra: að komaat burt. Að komast burt úr
foraðinu, og loftleysinu, og sjálfsánœgjunni,
hroká smádjöflanna, siðferðisdýrðþrjótanna; burt
frá hinni sæluríku fylgispekt og hinu dáða upp-
burðárleysi og hinni guðdómlegu hrœsni; burt frá
allsleysi andans og doða llfsins. — Hvað sem það
kostaði, einveru, útskúfun, annarlegar kvöld-
stundir, eld, járn, og sundurhöggna rót: að komast
burt.
I