Helgarpósturinn - 06.05.1983, Blaðsíða 22

22
Föstudagur 6. maí 1983-^p^sturinn
Ef svo fer sem horfir, að ekki verði mynduð
ný ríkisstjórn í dag eða í fyrramálið, þá mun
Geir Hallgrímsson á morgun skila forseta ís-
lands aftur því umboði sem hann hefur haft til
ríkisstjórnarmyndunar. í dag er vika síðan
hann hóf leit að hugsanlegum samstarfsaðil-
um í ríkisstjórn, og eiginlegar stjórnarmynd-
unarviðræður eru enn ekki hafnar. Það mun
hafa verið skilningur Geirs, og ætlun, að hann
eyddi ekki meiri tíma en viku til 10 dögum í
þreifingar: Að þeim tíma loknum mundi hann
gefa forseta skýrslu um gang mála og hún síð-
an í ljósi þeirra upplýsinga taka ákvörðun um
hvort enn skuli hann reyna, eða hvort umboð-
ið verði veitt öðrum stjórnmálaforingja.
Þ að verður varla sagt að enginn árangur hafi
náðst á þessari viku. Það stjórnarmynstur
sem fyrirfram var talið líklegast er enn talið
líklegast, og líkurnar á því að Sjálfstæðis-
flokkur, Framsóknarflokkur og Alþýðu-
flokkur nái saman aukast með hverjum deg-
inum. En það er líka kannski vegna þess að
ekki hefur verið tekið á málum af verulegri al-
vöru.
Geir Hallgrímsson héfur aldrei verið talinn
maður skyndiákvarðana og harkalegra vinnu-
bragða, en flestum sem Helgarpósturinn tal-
aði við þótti harin þó fara full rólega í sakirnar
í þetta sinn. Ástæðan sé þó ekki viljaleysi hans
að drífa verkið af, heldur miklu fremur erfið
staða á heimavelli, í Sjálfstæðisflokknum,
þar sem hann þarf að verjast atlögum úr öll-
FRA ÞVIAÐ SLÍK
JÖMP
S for.sljíH ,,jMhae
Afnám verðbc
launahækkan
_^nk.ítaðecfaa.aldc)ristMsl
fundur í gær
eðisflokksins og Framsókna.-flokksin*
tourn loknum ocúrn cfMWttlfcwI'TÍ í .V/
^•CÍI. Gcn Ui S“"
m hctði «nd cftir hv( |
n*noi Slctn.rlmur uidi i
Stjórnmálatíöindi síðustu daga ein-
kennast af spurningarmerkjum og
boMaleggingum.
láttina — en hvaða átt?
um áttum. Hann eigi því mjög erfitt með að
ná samstöðu t.d. í þingflokknum um klárar
línur í viðræðunum við hina flokkana. „Það
hefur berlega komið í ljós síðustu daga að
Bandalag jafnaðarmanna er ekki regnhlífar-
samtökin í íslenskum stjórnmálumý sagði
einn þeirra sem staðið hefur í stjórnarmynd-
unarviðræðunum. „Sjálfstæðisflokkurinn er
hin einu sönnu regnhlífarsamtök. Þar eru
krónprinsarnir ekki teljandi á fingrum
annarrar handar.“ Það eru engin ný sannindi
að Geir eigi sér andstæðinga í Sjálfstæðis-
flokknum, en á undanförnum dögum hefur
komið í ljós að líklega eru þeir nógu margir til
að hindra að forsætisráðherraembættið verði
hans, en Geir í þeim stól geta sumir þeirra ekki
hugsað sér.
Argentínumenn eru líkari vistmönnum í
Iandi sínu en borgurum fullgilds þjóðríkis,
segir skáldið Jorge Luis Borges. Óþjóðarbrag-
urinn á ríkjandi hópum meðal Argentínubúa
fékk á dögunum rækilega staðfestingu, þegar
ríkisstjórn hersins sá sig tilneydda að víkja að
örlögum þeirra tugþúsunda manna, sem
hurfu á fyrstu árunum eftir að herinn hrifsaði
völdin í mars 1976 og ekkert hefur spurst til
síðan.
Fyrstar til að dirfast að krefja valdhafana
um afdrif ástvina sinna voru rosknar konur,
ömmur barnanna sem morðsveitir hersins
höfðu hrifsað af heimilum sínum ásamt for-
eldrum þeirra. Herstjórnin lét sér nægja að
hindra fjölmiðla að segja frá mótmælagöng-
um, sem ömmurnar efndu til, og varðstöðu
þeirra á Maítorgi úti fyrir stjórnarbyggingum
í Buenos Aires, með myndir af börnunum
ðú lausn sem þeir sjá felst í því að gera hon-
um erfitt fyrir í stjórnarmyndunarþreifingum
með litlum áhuga og gagnstæðum skoðunum
þegar málin eru rædd meðal þingmanna
flokksins, í þeim tilgangi þá að Steingrími
Hermannssyni, formanni Framsóknarflokks-
ins, verði falin stjórnarmyndun á eftir Geir,
sem formanni næst stærsta stjórnamála-
flokksins. Þá yrði á engan hátt sjálfgefið að
Geir yrði forsætisráðherra, heldur koma þá
leiðtogar flokksins á þingi, einhver eldri þing-
mannanna eða varaformaðurinn, alveg eins
til §reina, eða hreinlega Steingrímur sjálfur,
eða Kjartan Jóhannsson formaður Alþýðu-
flokksins.
Þeir Framsóknar- og Alþýðuflokksmenn
sem Helgarpósturinn hefur rætt við voru
Mæöur hinna ,,horfnu“ mótmæla ör-
lögum þeirra fyrir framan stjórnar-
setrið í Buenos Aires.
Dánarvottorð horfinna þúsunda
gefið út í Argentínu
horfnu og upplýsingum um brottnám þeirra á
spjöldum.
En eftir ósigur Argentínu í Falklandseyja-
stríðinu standa herinn og ríkisstjórn hans
höllum fæti. Verkalýðsfélög og sumir stjórn-
málaflokkar hafa komið til liðs við aðstand-
endur horfinna og mannréttindasamtök og
krafið stjórnvöld um reikningsskil. Þar að
auki er enn í gildi bandarískt bann við hernað-
araðstoð við Argentínu, sett á dögum ríkis-
stjórnar Carters, þegar ógnaröldin stóð sem
hæst. Stjórn Reagans vill nú aflétta þessu
banni, en til þess að svo megi verða þarf
Bandaríkjaþing að samþykkja að mannrétt-
indi hafi færst í betra horf í landi því sem í hlut
á.
Böðlarnir sem stjórnuðu Argentínu 1978
reyndu að vega upp á móti refsiaðgerðum þá-
verandi Bandaríkjastjórnar með því að ving-
ast við Sovétríkin, og var tekið opnum örmum
í Kreml, eins og öðrum af sama sauðahúsi sem
leitað hafa ásjár hjá sovétstjórninni, eins og
dæmin frá Afghanistan, Eþíópíu og Mið-
baugs-Gíneu sýna. Kornkaup sovétstjórnar-
innar voru í vaxandi mæli flutt frá Bandaríkj-
unum til Argentínu og þar á ofan hét sovét-
stjórnin að sjá argentísku herforingjunum
fyrir kjarnakleyfum efnum og tækniaðstoð
við kjarnorkuvæðingu, en orð liggur á að þeir
ætli sér að gera Argentínu að fyrsta ríki í
Rómönsku Ameríku sem kemur sér upp
kjarnorkuvopnum.
En eins og nú horfir fyrir Argentínu, með
hernaðarósigur að baki, heimsmet í verðbólgu
og 36 milljarða dollara erlendar skuldir, er
vinfengið við Sovétríkin orðið ófuilnægjandi
og áríðandi að fá bandarískum refsiaðgerðum
aflétt. Þrýstingur innanlands og staða lands-
ins út á við lagðist því á eitt, að knýja núver-
andi stjórn til að sýna lit á að þvo hendur sínar
af ógnarverkum fyrirrennaranna.
Valdhafarnir í Buenos Aires reyna að sleppa
með yfirlýsingu um að fólk, sem hvarf á árun-
um eftir 1976, skuli talið af, og skáka í því
skjóli að fortíðin sé svo hroðaleg, og þar eigi
svo margir sök, að unnt sé að skjóta sér undan
hlessa á því hve Sjálfstæðismenn höfðu til að
byrja með lítið fram að færa í „þreifingarvið-
ræðunumý og vilja skýra það með umræddri
erfiðri stöðu Geirs. En á síðustu dögum hafa
hugmyndirnar verið að fæðast og skýrast,
ekki síst eftir að reikningsmeistarar Þjóðhags-
stofnunar fóru að glíma við tölvur sínar. Hug-
myndir Sjálfstæðismanna eru á þá leið að
taka vísitöluna úr sambandi, eins og komið
hefur fram í fréttum. Hinar sjálfvirku vísi-
töluhækkanir yrðu afnumdar til tveggja ára,
en launþegar og vinnuveitendur látnir um að
semja um „eðlilegar“ launahækkanir.
Þetta felur augljóslega í sér kjaraskerðingu,
því samningar eru ekki lausir fyrr en í haust,
en áætluð vísitöluhækkun launa er sem kunn-
ugt er um20l% í júní og 12 til 15% í september.
Það þyrfti því að gera ráðstafanir á móti, til
handa þeim lægstlaunuðu. í því sambandi
leggja Sjálfstæðismenn áherslu á afnám
tekjuskattsins, það að deila með tveimur í
samanlagðar tekjur hjóna vegna skatta,
hækkun barnabóta og elli- og örorkulífeyris.
Ajþýðufiokksmenn hafa í viðræðunum lagt
áherslu á afnám vísitölukerfisins í núverandi
mynd, en einnig á afkomutryggingu þá sem
þeir boðuðu í kosningabaráttunni, lengingu á
lánum og ýmsar kerfisbi'eytingar til lengri
tíma, t.d. um að Framkvæmdastofnun verði
lögð niður. Og Framsóknarmennirnir, sem
hafa verið í ítarlegustu viðræðunum við Geir
og félaga hafa að sjálfsögðu lagt áherslu á
niðurtalningarleið þá sem þeir hafa haft sem
meginstefnu í efnahagsmálum á undanförn-
um árum.
Allir eru þessir flokkar sammála um að nú-
verandi vísitölukerfi verði að rjúfa, alveg eins
og að stórátak veri að gera í efnahagsmálun-
um. Blæmunur er að sjálfsögðu á óskaleiðum
til úrbóta, og einnig því hversu harkalega
efnahagsaðgerðir mega koma við launþega.
Helgarpósturinn hefur það hinsvegar frá
þingmönnum allra þessara flokka að langt sé
frá því að á fundunum sé talað í kross — í
meginatriðum eru menn býsna sammála, og í
öllum flokkunum er almennur vilji fyrir
stjórnarþátttöku.
Þó svo ýmsum í Framsóknarflokknum þyki
óráðlegt í ljósi kosningaúrslitanna að fara í
IIMIMI Efyo
VFIRSVN
ERLEND
að gera grein fyrir afdrifum hinna látnu. Tala
þeirra leikur á bilinu frá 16.000 allt upp í
30.000 manns. Nú sem fyrr halda herforingj-
arnir því fram, að líflát þessa fólks hafi verið
þáttur í baráttu hersins gegn hryðjuverkasam-
tökunum Montoneros.
Hryðjuverk Montoneros voru aldrei annað
en átylla fyrir ógnarstjórn hersins. Sú vit-
neskja sem fyrir liggur um aðferðir morð-
sveita hans ber með sér, að ætlun þeirra sem
illverkunum stjórnuðu var að kveða niður alla
andstöðu við hernaðareinræðið af hverju tagi
sem var. Ráðist var gegn áhrifamönnum í
verkalýðshreyfingunni, menntamönnum,
kaupsýslumönnum og sér í lagi þeim frétta-
mönnum, sem reyndu að grafast fyrir um út-
rýmingarherferðina. Fjölskyldur voru gripn-
ar á heímilum sínum á næturþeli, reynt að
knýja maka til sagna með því að pynta þau
hvort fyrir augunum á öðru eða misþyrma
börnum að foreldrunum ásjáandi. Þeim sem
ekki létu lífið í pyntingamiðstöðvunum, sem í
Buenos Aires voru í tækniskóla hersins,var
búinn bani á þann hátt, að sýnt er að þarna
voru að verki menn haldnir kvalalosta á hæsta
stigi. Flugherinn hafði til að mynda flugvélar
í förum út yfir rúmsjó, þar sem lifandi fólki
var varpað niður fyrir hákarlana.
Vitneskja sem fyrir liggur um nýliðin ógnar-
ár í Argentínu er að verulegu leyti til komin
vegna þess, að mikið var um að erlendir ríkis-
borgarar yrðu fyrir barðinu á morðingjum
herforingjastjórnarinnar. Hafa sendiráðs-
menn hlutaðeigandi ríkja grafist fyrir um af-
drif þeirra. ítalir einir í hópi hinna horfnu
telja 300 manns, enda sendi Pertini Ítalíufor-
seti argentínsku herforingjastjórninni boð-
skap logandi af reiði og fyrirlitningu, eftir
syndjátningu hennar um daginn.
Saga barnanna sem argentínski herinn
rændi ásamt foreldrum þeirra er kafli út af
fyrir sig. Væru börnin komin svo til vits og
ára, að þau vissu hvað gerðist og gætu skýrt
frá því, voru þau myrt. Omálga börn voru aft-
ur á móti ættleidd í fjölskyldum barnlausra
ríkisstjórn með Sjálfstæðisflokki eru þeir þó
fleiri núorðið sem telja það vænlegt. Þar í
flokki er þó talið mikilvægt að Alþýðuflokk-
urinn verði með í slíkri stjórn, ekki aðeins til
að komast hjá hinu óvinsæla mynstri ’74 til
’78 stjórnarinnar, heldur einnig vegna þess að
við það mundi skapast meira jafnvægi í
stjórninni — Sjálfstæðisflokkurinn yrði ekki
eins afgerandi afl. Á innanflokksfundum síð-
ustu daga hefur komið fram almenn stemmn-
ing fyrir þátttöku í ríkisstjórn, sem líklegt er
talið að gæti náð árangri í baráttunni við verð-
bólguna, því pólitísk staða flokksins er ekki
sterk þegar hægt er að segja að flokkurinn
hafi hlaupið frá 100% verðbólgu með skottið
á milli fótanna. Framsóknarmenn neita því
staðfastlega að um ágreining sé að ræða milli
Ólafs Jóhannessonar og yngri forystumanna.
Þeir segja að ef um einhvern ágreining sé hægt
að t^la þá sé hann milli Framsóknarmanna úti
á landi og forystusveitarinnar í bænum. En
Ólafur Jóhannesson er sagður hafa lítinn sem
engan áhuga á því að taka þátt í þessum þreif-
ingum af alvöru, og hann lætur ekkert til sín
taka á innanflokksfundum.
Þegar rætt er við Sjálfstæðismenn og Fram-
sóknarmenn um hugsanlega ríkisstjórn, eru
tengsl við verkalýðshreyfinguna jafnan nefnd
sem ein aðalástæðan fyrir því að gott væri að
hafa Alþýðuflokkinn með. Það er hinsvegar
ekkert „gráupplagt“ fyrir Alþýðuflokkinn að
fara í slíka ríkisstjórn, eins og einn forystu-
manna hans komst að orði. í fyrsta Iagi væri
náttúrlega meirihluti stjórnarinnar þá svo
mikill að atkvæði krata mættu öll missa sín án
þess að stjórnin félli og slíkt boðaði ekki gott.
Á hinn bóginn er flokkurinaa í afar veikri
stöðu eftir ósigur í kosningum og í málgagns-
vandræðum — en í stjórn, með kannski tvo
ráðherra, lenti flokkurinn óhjákvæmilega
inní umræðunni, og á því þarf hann svo sann-
arlega að halda. Flokkurinn er ekki frekar en
aðrir alveg Iaus við innanhússerfiðleika;þótt
Jon Baldvin og Kjartan gætu gengist inná
hugmyndir Sjálfstæðismanna, með vissum
breytingum, þá er sömu sögu ekki endilega að
segja um verkalýðs- „arm“ þingflokksins, þá
Karvel og Karl Steinar.
Málin eru því flókin og engin stjórn í sjón-
máli enn. Sjáum hvað setur.
eftlr
Magnús Torfa Ólafssprv
hermanna eða send á munaðarleysingjahæli.
Meginkrafan sem ömmur og afar horfinna
barnageraer að þeim sé skilað afkomendum
sínum, svo börnin alist ekki upp í valdi þeirra
sem gerðu þau að munaðarleysingjum.
Það ber vott um viðgang villimennskunnar
í heiminum á tuttugustu öld, að hörmunga-
sagan frá Argentínu er síður en svo einsdæmi.
Mannréttindasamtökin Amnesty Internatio-
nal ákváðu í byrjun ársins að gera að sérstöku
verkefni 1983 upplýsingaherferð til að vekja
athygli manna á vaxandi tilhneigingu kúgun-
arstjórna til að bæla niður mótspyrnu með því
að láta fólk hverfa skýringarlaust.
Ógnarstjórn af þessu tagi hefur þann kost
í augum böðlanna, að af illvirkjum þeirra fara
litlar sögur, fyrr en þá seint og síðar meir.
Jafnframt verður skelfingin enn meiri í kunn-
ingjahóp hinna horfnu, þegar það fólk verður
vart við að hvarf vina eða ættingja þykir eng-
um tíðindum sæta út í frá.
A.rgentína er að sjálfsögðu ofarlega á blaði
á svívirðingarlista Amnesty International.
Önnur ríki í Rómönsku Ameríku undir sömu
sök seld eru Guatemala, Uruguay og E1 Salva-
dor. Ekki er liðinn nema hálfur mánuður síð-
an Arturo Rivera y Damas erkibiskup sagði i
stólræðu í dómkirkjunni í San Salvador, að á
tæpum fjórum árurri hefðu 30.000 óbreyttir
borgarar verið myrtir, og svokallaðar öryggis-
sveitir stjórnvalda bæru tvímælalaust ábyrgð
á mestum hluta morðanna.
Ríki í Afríku sem orðlögð eru fyrir ógnar-
stjórn og mannshvörf eru Eþíópía, Mið-
baugs-Gínea á nokkru árabili og Zaire. Upp á
síðkastið sækir í sama horf í Zimbabwe.
Mesta blóðbað á síðasta áratug átti sér stað
í Kampútseu undir stjórn Pol Pots, en áður
voru framin fjöldamorð í Indónesíu að undir-
lagi stjórnvalda. Allar þrjár ógnarstjórnirnar
sem sovétmenn hafa stutt til valda í Afghan-
istan hafa stundað aftökur án dóms og laga.