Helgarpósturinn - 23.06.1983, Qupperneq 10

10
Fimmtudagur 23. júni 1983 if-jnn

Það er ekki vandalaust
að ætla sér að verða rithöf-
undur í landi þar sem
aldrei dregur til stórtíð-
inda og ekkert gerist. Að
minnsta kosti fannst Olafi
það sem var að hugsa um
að taka sér skáldanafnið
Ólafur Ólyst.
Ef maður fer annars að
íhuga það, hugsaði Ólafur
Ólyst, um hvað er hægt að
skrifa þá er auðsætt að bú-
ið er þegar að skrifa um
allt sem heitið getur skáld-
skapur. Þetta auma þjóð-
félag hefur þegar farið í
pennameðferð hjá öðrum
en mér. Nú hef ég fundið
upp orðið „pennameð-
ferð“ sem er nýyrði í stað
skáldskapar, og það bendir
til ótvíræðra hæfileika hjá
mér. En ekki er hægt að
þjóta endalaust fram á rit-
völlinn sem hjálpræðis-
herskona { ýmsu líki sem
er ævinlega sama tóbakið
þó, og vilja hjálpa lítil-
magnanum. Góðgerðir
urðu úr sögunni með fá-
tæktinni, og varla er hægt
að heimta fátækt á ný bara
til þess að ég geti samið
sögur um góðhjartaða fé-
lagsráðgjafa, félagshyggju-
menn, félagsfræðinga, fé-
lagasamtök. Ekki get ég
heldur haft samúð með lít-
ilmagnanum, hana hafa
allir rithöfundar haft frá
upphafi og auðgast vel á
henni sjálfir og ekki er á
samúðina bætandi, maður
fær ekkert lengur fyrir
hana, hún er ekki lengur
gróðafyrirtæki rithöfunda.
Og í þokkabót eru ekki
heldur ,neinir sem maður
getur haft samúð með eða
andúð á, enda erum við
hér allir Islendingar og á
hæfilegu millistigi milli
góðs og ills sem er ekki frá-
sagnarvert. Millistigið er
ekki bitastætt til bók-
menntaafreka, segi ég.
Ekki get ég skrifað sög-
ur sem enda á morði, hér
eru engin morð framin og
ég get ekki heimtað morð-
öldu svo ég geti skrifað um
morð. Svo fengi ég líka á
mig það að ég hafi ekki vit-
að hvað ég átti að gera við
persónuna, svo ég hafi
bara látið myrða hana. Ég
færi ekki gagnrýnendum
vopn í hendur.
Við höfum aldrei farið í
stríð, og því hvorki hægt að
deila á stríð né föðurlands-
ást og kallað hana „ópíum
fólksins“ sem er þrælút-
slitið. Ég get heldur ekki
verið með friðarboðskap
hjá vopnlausri þjóð. Það
væri eins og að berja tóma
tunnu og nóg af slíku
tunnusláttarfólki hér.
Ég get ekki æst mig út al
misskiptum auði því hon-
in við og nóg af óréttlæti
að taka og samúðarhvetj-
andi atburðum, og þótt
maður sæti þríhentur all-
an sólarhringinn við að
skrifa kæmi maður ekki
helmingnum á blað og í
samúðarmeðferð hjá les-
andanum. En bara ef ég
léti einhverja konu vera ó-
fríða í bók yrði ég ásakað-
ur fyrir kvenhatur, léti ég
þær vera fagrar fengi ég á
mig það að ég sé væminn.
Og gagnrýnendur segðu
að fagurfræði verksins
R ithöfundurinn
raunamœddi
um hefur verið skipt rétt
eftir að vinstristjórnirnar
tóku við af afturhaldinu.
Ófært yrði að ég gerði grín
að tildri og tómu orða-
gjálfri forsetans, þá huns-
uðu mig allir sem aumt
kvikindi, enda er forsetinn
hafinn upp fyrir alla gagn-
rýni. Og ef ég léti lögregl-
una misþyrma unglingi
eða drukknum manni til
að vekja samúð lesandans,
tryði mér enginn og fólk
segði að söguna skorti
sönnunargögn. Og hvar er’
myndin af lögregluþjónin-
um? spyrði það.
Nú skrifa ég undir dul-
nefninu Ólafur Ólyst en
strax kemst upp um hver
er á bak við það, hér fréttist
allt á augabragði. Það er
munur eða hjá stórþjóðun-
um. Þar blasa viðfangsefn-
skipti meira máli en fegurð
eða ljótleiki persónanna.
Ef ég léti karlmenn vera
fagra væri sagt að þeir ættu
að vera myndarlegir en
ekki fagrir, svo bæru út-
lendingar ætíð lofsorð á
fegurð íslenskra kvenna en
minntust ekki á karlmenn-
ina, og listin ætti að vera
trú raunveruleikanum. Ég
gæti kannski látið „hins-
egin“ ferðamann koma til
landsins og vera sífellt að
básúna fegurð íslenskra
karlmanna. En yrði það
ekki vansæmd fyrir þjóð-
ina og hver veit nema við
fengjum þá yfir okkur kyn-
villingaflóð; og mér yrði
kennt um það.
Ef ég hefði persónu hin-
segin, sem altítt er nú í er-
lendum bókum og þykir
sjálfsagt að hafa að
minnsta kosti eina slíka í
tveimur fyrstu köflunum,
þá yrði hún að vera útlend-
ingur og sagan yrði að ger-
ast í útlöndum eða á í-
mynduðu plani, vegna
þess að hér er enginn hins-
eginn, og þótt svo væri
þætti óviðeigandi að
minnast á það nema undir
rós og af mikilli vorkunn-
semi.
Ég yrði líka að láta alltaf
vera gott veður í bókum
mínum, fólk fær nóg af
rigningunni í raunveru-
leikanum. Enginn fer að
lesa um þáð sem hann hef
ur daglega fyrir augunum.
Hefði ég sífellt góðviðri
þætti fólki loftslagið vera
heldur kynlegt í bókum
mínum. Hvar er þetta
góðviðri? spyrði það áfjáð í
að flytjast í góðviðrispara-
dísina. Best væri ég léti
rigningu vera fyrir hádegi,
þurrviðri fram að kaffi,
rok síðdegis, snjókomu
eftir kvöldmat en óljóst
veðurfar alla nóttina. Fólk
fengi þannig næga fjöl-
breytni í veðurfari og svei-
mér mig langaði til að láta
persónurnar skipta um
kyn samkvæmt því: karl-
maður fyrir hádegi, kona
fram að kaffi, viðrini síð-
degis, umskiptingur eftir
kvöldmat en tvítóla alla
nóttina. Þannig er fólk í
raun og veru, en útgefand-
inn mundi segja: Þetta er
allt í lagi ef þú færð lesand-
ann til að fallast á þetta.
Heldurðu að nokkur ís-
lenskur lesandi frnni sig í
slíkum persónum? Veistu
ekki að íslenskur lesandi
krefst sannleikans af lista-
verkum? Og hann verður
að „finna sig“ í persónun-
um.
Hvað get ég þá gert í
málinu? spurði Ólafur Ó-
lyst sig og svaraði: Hættu
bara við að vera rithöfund-
ur.
Og Ölafur hætti að kalla
sig Ólyst og fór fram og
hitti föður sinn og sagði
við hann á ganginum:
Pabbi, ég held ég hætti
við að gerast rithöfundur.
Svona-nú, sagði faðir
hans, taktu engar skyndiá-
kvarðanir. Ég ætla
minnsta kosti að kaupa
handa þér skrifborðið, síð-
an geturðu gert þetta upp
við þig sitjandi við það.
Jæja, sagði Olafur.
Eina hættan hér fyrir
rithöfund er sú, sagði faðir
hans, að fólk er svo ein-
staklega tillitssamt að það
færi ekki að kaupa eftir þig
bækur og hnýsast í það
sem þú skrifar, sem er auð-
vitað þitt einkamál. Skáld-
skapurinn er það. Fólk hér
fær alveg nóg af sjálfu sér,
bækur eru ekki á það bæt-
andi með sínum eilífu fé,-
lags- og fjölskylduvanda-
málum. En það er mál til
komið, Ólafur minn, að
Svava og Jakobína, Guð-
bergur og Tór verði ekki
eilíf hjól undir taðvagni ís-
lenskra nútímabók-
mennta, því enginn þorir
að nefna eitt þeirra stakt
án þess að öll nafnarunan
fylgi, af ótta við að annars
kunni taðvagnshjólin að
kæra fyrir Jafnréttisráði,
því þarna eru tvær konur
og tveir karlmenn og þá
jafnréttinu fullnægt í bók-
menntasmekknum.
Guðbergur Bergsson hefur
skrifað nokkrar smásögur
fyrir Helgarpóstinn, sem
birtast munu á ncestu
vikum.
vettvaiphi
Askorun á
Sigurð A. Magnússon
Fyrir nokkrum dögum barst mér
í hendur eintak af Helgarpóstinum
sem hefur að geyma grein Sigurðar
A. Magnússonar, með fyrírsögn-
inni „Hræðslubandalag meðal-
jóna“, þar sem Sigurður vegur ó-
maklega að mér, Þorgeiri Ástvalds-
syni og fleirum.
Hann segir að Þorgeir sé „þjóð-
kunnur orðinn fyrir andlega ör-
birgð, aulafyndni, yfirlæti, hug-
myndafátækt og almennt menning-
arleysi". Reyndar segja þessar glós-
ur* mest um hugarfar Sigurðar
sjálfs, og ekki efnislega svara verð-
ar.
Það er gamalkunn og margnotuð
aðferð að sá rógi þar sem ætla má
að jarðvegur sé frjór fyrir slíkt ill-
gresi, í þeirri von að illgresið, sem
því miður sprettur oft ótrúlega
hratt, kæfi þann gróður sem fyrir
er.
Sigurður segist hafa þá vitneskju
borðleggjandi að Þorgeir hafi „orð-
ið ber að vítaverðri hlutdrægni
gagnvart innlendum hljómplötu-
fyrirtækjum og nánast komið fram
sem útbreiðsiu-og auglýsingastjóri
fyrir Steinar Berg og fyrirtæki
hans“. Einnig lætur hann að því
liggja að ég sé með útvarpsráð á
mála! Þarna er hann að setja mig í
þá stöðu að ef ég ber ekki af mér á-
burðinn, skuli hann sannur reynast.
Jarðveginn telur hann sig hafa.
Er ekki vondi kapitalistinn sem
beitir öllum hugsanlegum bola-
brögðum til að koma á framfæri
tónlist sem fyrirtæki mitt gefur út?
Maður sem svífst einskis til að gera
Þorgeir (og þá væntanlega annað
dagskrárgerðarfólk) og útvarpsráð
að „undirtyllum“? Greinilegt er að
Sigurður telur að leiðin til að upp-
hefja sjálfan sig, sé að troða á þeim
sem í kringum hann eru. Nema þá
að greinin beri vitni um andlega ör-
birgð, aulafyndni, yfirlæti, hug-
myndafátækt og almennt menning-
arleysi hans sjálfs, þ.e. ómerkilegt
bragð til að selja Helgarpóstinum
greinar sínar. Sigurði til glöggvunar
skal ég upplýsa hann um að trúlega
fer rúmlega helmingur allrar hljóm-
Framhald á 23. síðu