Helgarpósturinn - 15.09.1983, Blaðsíða 13

_}~lelgai--
posturinn.
Fimmti
september 1983
isMKum
aidsDlhiíu
irati
neigarpóstsviðtaiið
Hristjónssðn
lornbókasali
viðiai: Pórhaiiur Egpórssðn
Myndír: Jíin Smarl
„Jú jú. Ég var tvö ár á Vikunni, fyrir meira
en tuttugu árum. Svo var ég viðloðandi Vísi
og Moggann, hef öðru hverju skrifað fyrir þá
um fag sem ég lærði úti í Kaupmannahöfn á
sínum tíma, milliríkjaviðskipti og þess hátt-
ar“
— Skrifaðirðu ekki palladóma í Vikuna?
„Jú, flesta á þeim árum. En einnig komu
þar við sögu Sverrir Kristjánsson, Helgi Sæm
og fleiri góðir menn. Annars var það leyndar-
mál hverjir skrifuðu. Dómarnir þóttu stund-
um ansi illskeyttir. En einu sinni tók átján yfir.
Þá var sagt frá Guðmundi blinda í Víði. Allt
var það satt og rétt og mesta hól. En mynd af
honum fylgdi með þar sem hann var að bera
kassa, og sást að vantaði á hann fingur sem
hann hafði reyndar misst í sögunarvél. Fólk
varð alveg hoppandi. — Og einhvern tima
skrifaði ónefndur útvarpsmaður um yfir-
mann sinn Vilhjálm Þ. útvarpsstjóra. Voru
þau skrif svo rætin að annar þurfti að taka á
sig sökina til að höfundi yrði vært á vinnustað
— og varð ég til þess. Hygg ég að ekki hafi ég
verið hafður í hávegum í þeirri fjölskyldu síð-
an, sem vonlegt er... Þessir dálkar hétu „í
aldarspegliþ og voru ekki með ólíku sniði og
Nærmyndirnar ykkar á Helgarpóstinum, um-
fjöllunin ef til vill á heldur sögulegra basís. Og
þegar öllu er á botninn hvolft er fæstum svo
leitt sem þeir láta að vera á milli tannanna á
fjölmiðlum. En auðvitað hefur allt sín tak-
mörk“
Lögbók frá 1709
— Ófátt hefur verið hægt að grufla í Kaup-
mannahöfn þegar þú varst þar, ímynda ég
mér?
„Ætli ekki það! Við konan mín, Nína Björk
Árnadóttir, vorum þrjú ár í Kaupmannahöfn.
Þar komst ég yfir margt eigulegt. Sjáðu til
dæmis þessar skyssur eftir Kjarval, og þessa
hérna eftir Jón Stefánsson, það eru lómarnir
sem nú eru á Bessastöðum: hún hét reyndar
„Sumarnótt við Þjórsá", frá hendi lista-
mannsins!1 — Bragi rís á fætur, tekur mynd-
irnar ofan af vegg og sýnir mér. Hann talar
eins og sá sem vitið hefur þegar hann útskýrir
fyrir mér myndirnar og segir frá hvar og með
hvaða hætti hann hafi eignast þær.
„I Kaupmannahöfn eignaðist ég lögbók frá
1709“ heldur hann áfram. „Hún kostaði
fimmtán krónur, en færi fyrir tugi þúsunda í
dag. í Danaveldi var lengi hægt að hafa upp
á ýmsu merkilegu, íslendingar hafa verið
þarna öldum saman; þarna fór nær allt há-
skólanám þeirra fram til ársins 1918 að þeir
misstu Garðstyrkinn, og auðvitað lengur. En
núna er Daninn búinn að komast að því að ís-
lendingar kaupa allt sem íslenskt er — og fær-
ir sér það í nyt“
Brjóstmynd í öskutunnu
—Skyldi ekki maður sem verslar með bæk-
ur kynnast mörgum rithöfundi?
„Jú, mikil ósköp. Jökull Jakobsson var
giftur systur minni og þekkti ég hann því vel.
Og ég hef líka orðið ágætlega kunnugur ýms-
um öðrum skáldum og rithöfundum. Kemur
mér þá í hug ein. saga.
í gamla daga var í Naustinu á miðvikudags-
kvöldum starfræktur svokallaður Lista-
mannaklúbbur sem Jón Leifs og fleiri gengust
fyrir. Þá voru miðvikudagarnir „þurrir" eins
og sagt er, en klúbburinn fékk undanþágu fyr-
ir léttum vínum, og fór ég stundum. Einu
sinni bauð Sigurjón Ólafsson myndhöggvari
heim til sín á Laugarnestanga eftir eitt slíkt
fundarkvöld.
Sagðist hann hafa hent frumgerðinni að
brjóstmynd sinni af Sigurði Nordal út í ösku-
tunnu — orðinn leiður á henni. „Sá sem fyrst-
ur finnur tunnurnar“, sagði hann, „má eiga
hana!‘ Náttmyrkur grúfði yfir, svo að óhægt
var um vik að finna tunnurnar. Við Hannes
Pétursson þustum út, en ég varð hlutskarpari,
fann tunnurnar og hausinn á undan Hannesi.
Þetta var mikill kjörgripur og var síðar falað-
ur af mér af ættingjum Nordals!*
Þekki bransann
— Hvernig gerast svo kaupin?
„Skemmst er frá því að segja að ég hef verið
með búðina í sex ár, fyrst á Skólavörðustígn-
um, en ég flutti á Hverfisgötuna fyrir tveimur
árum. Ég tíndi til ýmislegt sem ég átti i fórum
mínum. Ég þekkti flesta í bransanum — og
byrjaði einfaldlega að kaupa og selja. Það er
mikil og góð samvinna á milli okkar sem
fáumst við þetta, en vitanlega samkeppni líka.
Annars erum við ekki margir í þessu, þótt svo
kunni að virðast í fljótu bragði, heldur eru
þetta mest fullorðnir menn og hafa aðeins
opið hluta úr degi. Ég sá fljótt að lítið púður
var í að bíða eftir fólki og fór ég þess vegna að
útbúa katalóga á tveggja mánaða fresti eða
svo, en það hafði ekki tíðkast áður.
Er þessi tilhögun einkum til hagræðis fyrir
þá bókamenn sem búa úti á Iandi, en því fer
fjarri að allir kúnnarnir séu héðan úr höfuð-
staðnum!1
— Hverjir kaupa hvað?
„Drottinn minn! Breiddin er mikil. Ég hef
á boðstólum allt frá vasabrotsbókum upp í
Guðbrandsbiblíu. Óvænlegt væri að setja sig
í og hátíðlegar stellingar. Kúnnarnir eru alls
konar fólk og á öllum aldri: einstaklingar, fyr-
irtæki, sjúkrahús, elliheimili, Pétur og Páll.
En til eru þeir líka sem fjárfesta í bókum. Slíkt
er bæði vandasamt og varasamt, en ekki er að
neita að nokkrir kunna á því lagið.
Bókasafnarar eru margir, þótt ekki sé það
með sama móti og var. í þann tíð voru til
menn sem söfnuðu í sannleika öllu. Núna tak-
marka safnarar sig fremur við einstaka
flokka!1
— Hvaðan ætli hún berist einkum varan —
bækurnar, meina ég?
„Bækurnar berast hvaðanæva að, oft í stór-
um stömpum við breytingar á högum fólks,
við dauðsföll og þess háttar. En einnig berst
mikið frá útlöndum, íslendingabyggðum í
Vesturheimi, Danmörku, já jafnvel frá Aust-
ur-Evrópu. Ennfremur eru híbýli sumra þann-
ig að þau bjóða ekki upp á bækur og neyðast
þeir til að losa sig við ef eitthvað berst upp í
hendurnar á þeim. Alkunna er að bókin á í
samkeppni við myndina. Reyfarar og ýmislegt
léttmeti eiga í vök að verjast fyrir afþreyingar-
efni í sjónvarpi og vídeói. Hins vegar er því
vitanlega svo farið um marga fræði, taktu eft-
ir því, að henni verða ekki gerð skil nema í rit-
uðu máli — og verður því ekki um neina sam-
keppni að ræða. Ég nefni sem dæmi ætt-
fræðina. Áhugi íslendinga á sjálfum sér er
með ólíkindum mikill: hugsaðu þér kennara-
töl, apótekaratöl, héraðslýsingar og hvað
þetta nú heitir — allt selst grimmt!*
Búðin samkomustaður
— Ég man eftir að mikill bókasafnari var
eitt sinn spurður að því í sjónvarpsþætti hvort
hann læsi bækurnar sínar. Kvað hann nei við,
sér nægði fyllilega upplestur í útvarpi. — Er
bókasöfnun eins og hver önnur söfnunarár-
átta?
„Þetta hefur verið hann Páll heitinn á Aðal-
bóli. Hann byrjaði nokkuð seint að safna, svo
að hann hafði lítinn tíma aflögu til lestrar. En
hann var gagnmerkur maður og kom saman
ótrúlega góðu safni. — En auðvitað er þetta
eins misjafnt og mennirnir, Og víst er að sumir
hafa bókstaflega orðið helteknir af óviðráð-
anlegri, óútskýranlegri söfnunarfýsn, og á lít-
ið sammerkt með lestraráhuga. Það eru meira
að segja til ungir menn um tvítugt sem eru
þegar orðnir manískir.
Én mér finnst of mikið gert úr þessum þætti
— kjölfræðinni. Orðið bókasafnari hefur
fengið neikvæða merkingu, sem það á alls
ekki skilið. Á vissum tíma dags er búðin hjá
mér samkomustaður skemmtilegra manna og
kvenna, þá er margt spjallað og bornar saman
bækur. Eins konar klúbbstemmning, má
segja. Og fæst þessa fólks skiptir útlit bók-
anna öllu máli, heldur varðar mestu að undir-
staðan sé réttileg fundin!'
W