Helgarpósturinn - 15.09.1983, Blaðsíða 18

18
Fimmtudagur 15
september 1983 Irinn
Þegar menn heyra nafnið Rúb-
ínstein nefnt er ekki ólíklegt að
mörgum detti snyrtivörur í hug,
aðrir hugsa kannski til píanósnill-
ingsins sem hér á árum fór marga
sigurför um heiminn, stytti sér
stundir á tíræðisaldrinum við að
skrifa ævisögu sína og rifja upp
gömul ævintýr, en er nú látinn
fyrir skömmu.
En skákin hefur líka átt sinn
Rúbínstein, hann var mjög frægur
á sínum tíma og um skeið talinn
líklegur til að verða kóngur í ríki
skákarinnar. En svo dró bliku á
loft, smám saman dimmdi meir
og meir, og nú er Akiba Rúbínst-
ein gleymdur öllum nema fáein-
um skákmönnum.
í fyrra var liðin öld frá því að
Akiba Rúbínstein fæddist, Nafn-
ið Akiba leiðir hugann að austur-
lenskri visku, og söguhetja okkar
sem ólst upp í mikilli fátækt í litlu
pólsku þorpi (sem reyndar heyrði
Rússlandi til á þeim tíma) átti að
verða lærður maður á gyðinga
vísu, skriftlærður. Hann lagði
stund á talmud og torah og stund-
aði hin fornu fræði af kappi. En
sextán ára kynntist hann skákinni
og þar með eru örlög hans ráðin.
Að vísu voru engir snjallir skák-
menn í því litla þorpi þar sem
hann ólst upp, en nítján ára gam-
all komst hann til Lodz og eftir
það fleygði honum fram í listinni.
Hann vann hvern sigurinn af öðr-
um á öflugustu skákmótum heims
og tæplega þrítugur að aldri var
hann talinn mesti keppinautur
Laskers sem þá var heimsmeistari
í skák. Tvívegis voru ráðagerðir í
gangi um einvígi Rúbínsteins og
Laskers, en í hvorugt sinnið varð
af því. í síðara skiptið var það
heimsstyrjöldin fyrri sem batt
endi á vonir Rúbínsteins.
Styrjöldin lokaði fyrir menn-
ingarleg samskipti þjóða á milli í
rúm fjögur ár. Þegar henni lauk
höfðu milljónir manna fallið en
aðrar milljónir hlotið sár, líkam-
leg eða andleg. í þeim hópi var
Rúbínstein. Hann kom úr styrj-
öldinni andlega brotinn maður.
Ef til vill hefur eitthvert kím búið
Gleymdur snillingur
í huga hans frá upphafi, en sjúk-
dómurinn braust ekki út fyrr en
eftir styrjöldina. Fíngert tauga-
kerfi Rúbínsteins þoldi ekki það
álag sem styrjöldin, skákin og líf-
ið höfðu í för með sér. Hann hafði
ávallt verið einrænn og fámáll en
nú keyrði úr hófi. Hann hafði
glatað trúnni á sjálfan sig og
fannst sér ofaukið í heiminum,
þorði ekki einu sinni að trúa því
að menn hefðu áhuga á að sjá
hann tefla. Þrátt fyrir þetta tefldi
hann enn á köflum manna glæsi-
legast en gat svo leikið af sér eins
óg viðvangingur þegar yfir hann
ROTLEWI — RÚBÍNSTEIN
DROTTNINGARBRAGÐ
Teflt í Lodz 1907 eða 1908.
1. d4-d5
2. Rf3-e6
3. e3-c5
4. c4-Rc6
5. Rc3-Rf6
6. dxc5-Bxc5
7. a3-a6
8. b4-Bd6
9. Bd2-0-0
10. Dd2?-De7!
Meðan drottningin stóð á d8
þyrmdi.
Um þetta skrifar Richar Réti í
bók sinni „Snillingar taflborðs-
ins“:
„Naumast er til sá taflmeistari
sem hefur jafn viðkvæmar taugar
og Rúbínstein, þær valda því að
stundum er hann alveg örmagna
og leikur af sér eins og barn. Hon-
um hefur oftar en einu sinni sést
yfir mát í einum eða tveimur leikj-
um. Að hann skuli þrátt fyrir
þessa forgjöf hafa náð jafn ágæt-
um árangri og raun ber vitni segir
meira en langar ræður um það hve
miklar gáfur hans eru. Rúbínstein
hefur teflt fullkomnustu skákir
þessa tímabils....“
Svo fór að Rúbínstein dró sig
alveg í hlé frá kappteflum fimmt-
ugur að aldri. En hann andaðist
ekki fyrr en 1961. Saga Rúbín-
steins er tragísk, það er sagan um
mikla hæfileika sem fá ekki að
njóta sín sakir ytri og innri-að-
stæðna. En hann hefur teflt marg-
ar fagrar skákir og í þeim lifir
hann Iíkt og skáld í kvæðum sín-
um.
mátti hvítur ekki tvídrepa á d5,
vegna þess að þá kostaði Bxb4 +
drottninguna lífið. Nú býður Rúb-
ínstein peðið, en það er baneitrað:
11. cxd exd 12. Rxd5 Rxd5 13.
Dxd5 Be6 14. Dg5 Bxb4+ eða 14.
Ddl. -Rxb4
11. Bd3-dxc4
12. Bxc4-b5
13. Bd3-Hd8
14. De2-Bb7
15. 0-0
Nú er talflstaðan nærri sam-
hverf, en svartur er á undan og á
leik, hvítur hefur glutrað niður
tíma.
15....Re5
16. Rxe5-Bxe5
Skynsamlegast væri að fara að
öllu með gát og leika Hfdl. En í
staðinn geisast peðin fram hvítur
elur sennilega einhverja 'óraun-
hæfa drauma um kóngssókn, en
það snýst heldur betur við.
17. f4-Bc7
18. e4-Hac8
19. e5-Bb6 +
20. Khl-Rg4!
j 111

o m lei^)
22. ..Hxe3!!!
23. gxh4-Hd2!!!
24. Dxd2-Bxe4 +
25. Dg2
Þegar staðan er orðin betri
koma sóknarleikirnir stundum
upp í fangið á manni. Nú er Dxg4,
Hxd3 greinilega ekki gott og við
21. Re4 er þessi skemmtilegi
möguleiki til: 2LHxd3! 22. Dxd3
Bxe4 23. Dxe4 Dh4 24. h3 Dg3!
25. hxg4 Dh4 mát.
21. Be4-Dh4!
22. g3
25....Hh3!!!
og Rotlewi gafst upp, hann getur
frestað mátinu um tvo leiki en
ekki lengur með því að fórna hrók
og biskupi.
Lokin eru hreint augnayndi, við
megum vera Rótlewi þakklát fyrir
að veita Rúbínstein tækifæri til
þessarar glæsilegu taflmennsku.
Hvítur átti aðra möguleika sem
sjálfsagt er að athuga, en þeir
duga litlu betur. T.d. 22. h3 Hxc3!
23. Dxg4 Hxh3 + ! 24. Dxh3
Dxh3+ 25. gxh3 Bxe4+ 26. Kh2
Hd2+ og mátar. Eða 23. Bxc3
Bxe4 24. Dxg4 Dxg4 25. hxg4 Hd3
26. Kh2 Hxc3.
Lausn á síðustu krossgátu
■ V - H E R V ■ • R /fl ■
R £ k u R R R U N ) R F) u D N
'0 R fí R 'O F r U R r 5 0 R R
L E R K /9 2? u R * fí u 5 r U R 7 5 r fí K
Æ R fí N u N fí £7 U R F/ T / 5 N fí u r r
/< 6 - R f R I r / ~Ð 5 N R T T R R T fí
K N 1 P P / N R K / N N R 6 R e fí Ð /
B / L R / L L R F) ‘fí U fí • T £ ■ F fí R T
J? E K • m fí 5 • R fí K) U R /< fí Ð // L L L/
5 / 6 K R fí K /< / • 5 U N N R N r / • Þ £>
N • / F) F) u s> L / N l> / R M r V K U R
N U N N n rí L fí U rí R R > /fl E / 5 • ‘fí L R
m u N rí n * V R P/ N 6 fí R F) F r R /< F) rí
K í? 0 5 s G A' T A H
M j RuDD/) HLJÓTI $/<sr. ffÐKomu m/WUT ^ 'fl _ , ÚR bfíl TRÉ HE/V' /NU HóPflR n/R. Zj JF~ RElÐ/ HljóÐ PuDft i s/trnsT- VfíT/vflJ GRoÐUR BRESTft BLÖKK0 mftHfl MlfíK uHfJ, Hrfí
rfef 5'oPufl E/HK■ vr. L06/V
oC ■o RfíTfíR T£y/fifí RKTfí Tfífí POKfí 'LVFlfíU6 Buhdh/ V/E>
DÆGUR LfíG, ( - ÆÐ/R ÞuN6 HEf'/ HY66JÚ
r KflTuR qgnir
\ VtH/JUR SjbR pOTfí, VÉ‘/<' fyfílfút/ V/T íioRÐ SToKK uR/UR
BfíT KfíHU ÉTfíKD/ /ut~ A STERT
TÓ/JN SoXÐflÞÍ SK/ttÐNi bftfl Gor/
f HEJ/r/S flLFfl SPFjuR Tv/HL ■ HÖFÐ' /HÓJft
3/f?Tu Tým/ H£.Y tJtTll KYN HfjjjP FuúL-
PoKfl t VÖ66 R/TflE f 6EPR RjúPúR
GTÓRfíK VÖRU 3/L- SKlf/H SH JÁrr/NR JTABB /N/f
FÓTU/lfl KEYR
5/nYK5l F r//»fl 3/L HRpSfí KRoPp
SlE/T ftULfí
mynt epbuft MfíTT) STÆK r HúS GftGHfÞ
fíLDfl
l 3E/NS EF’LD fíRKftR
i-É/T ULL ÚKÚ.
QE/Tfí STófífí TuNf/fíh JÓTJ 3* lEiNS Hftt)
l £/</</ mflRUR BLR6 m'ftift SXoófJg ZJÝR v'oKv/