Helgarpósturinn - 22.09.1983, Blaðsíða 20

20
Fimmtudagur 22. september 1983 ~^rf(^sturínn
Ofbeldi meðal unglinga
— færist það í vöxt?
Tíðindalaust á Hallærisplaninu um miðnætti á föstudagskvöldi. Reyndar eru
tveir strákar að brýna klærnar hvor á öðrum í mynni Fischerssunds. En þetta er
meinlaust tusk, engin pönkarabelti sjáanleg og engin hnúajárn. Hvar gerast
glæpasögurnar sem blöðin hafa verið uppfull af upp á síðkastið? Hverjir standa
að ofbeldisverkunum sem kveður svo rammt að um þessar mundir að fleiri en ein-
ungis gamlar konur hugsa sig um tvisvar áður en þeir hætta sér út fyrir hússins
dyr að kvöldlagi? „Þetta er eins og það hefur alltaf veriðþ segja krakkarnir á Plan-
inu, „sumir eru eitthvað brjálaðir, en flestir eru bara venjulegirþ En þessir þrír
fimmtán ára sem börðu strákinn fyrir utan Sigtún með stálgaddabelti? Eða þessir
sjö leðurklæddu piltar sem réðust vopnaðir hnúajárnum á vegfarendur í miðborg-
inni með þeim afleiðingum að fórnarlömbin lentu á slysadeildinni? Eru þetta und-
antekningar — eða skyldu þeir hafa rétt fyrir sér sem segja að unga fólkið verði
sífellt ofbeldishneigðara?
Kjaftshögg í
veruieikanum
Helgi Daníelsson lögreglumaður
hjá Rannsóknarlögreglu ríkisins
var spurður að því hvort hann teldi
ofbeídi vera að færast í vöxt meðal
unglinga:
„Krakkar og unglingar koma
sjaldan til lögreglunnar ef þeir
verða fyrir árásum, líkamsmeiðing-
um eða öðru ofbeidi;* sagði hann
„þeir hreinlega þora það ekki af
ótta við hefndaraðgerðir. Afbrot
unglinga eru mest megnis þjófnað-
ir; unglinga vantar peninga og þeir
nota þá einkum í leiktæki, leigubíla
og skyndibitastaði. það er eftirtekt-
arvert að flestir unglingar sem
lenda í afbrotum hafa svipaðan fé-
lagslegan bakgrunn, þeir koma frá
heimilum sem félagsleg vandamál
ríkja á. Þar er oft um að ræða á-
fengisvandamál, skilnaði og al-
mennt rótleysi.
Árásarhneigð unglinga er ekkert
undarleg í sjálfu sér, unglingarnir
liggja yfir kvikmyndum og vídeó-
um þar sem ofbeldið er í hverjum
ramma. Slagsmál í kvikmyndum
rugla einnig skyn unglinganna: eitt
kjaftshögg á tjaldi kemur lítils hátt-
ar ólagi á greiðslu hetjunnar, en
sams konar högg í veruleikanum
sendir fórnarlambið beint inn á
gjörgæsludeild.
Reyndar á þetta ekki aðeins við
um unglinga, heldur ruglar sjón-
varpsefni krakka snemma í ríminu.
T.d. er Tommi og Jenni hrikalegasta
ofbeldi sem maður sér á skjánum.
Fullorðið fólk verður fyrir miklum
áhrifum af auglýsingum, hvað þá
börn og unglingar af ofbeldismynd-
um á borð við Tomma og JennaJ*
sagði Helgi Daníelsson að lokum.
Mörgum unglingum
líður illa
Helgarpósturinn sneri sér einnig
til Álfheiðar Steinþórsdóttur sál-
fræðings og innti hana álits.
„Það eru alltaf einstök atvik sem
hreyfa við fólki og beina athygli
þess að vandamálinu;* sagði Álf-
heiður. Auðvitað eru slík atvik ekki
lýsandi fyrir heildina, heldur und-
antekningar sem ekki á að alhæfa
út frá. Flestir unglingar eru auðvit-
að ósköp ver.julegt fólk, ,en þessir
sem fremja ofbeldisverkin eru til-
tölulega fáir. Ekkert vafamál er að
hvort heldur er um að ræða
unglinga eða aðra sem ganga um og
fremja skemmdarverk og misþyrma
vegfarendum — þar er eitthvað
mikið að. Þeir þarfnast hjálpar sem
þeir vita sjaldnast hvernig þeir eiga
að leita sér. Þegar fullorðnir eiga
við erfiðleika að stríða þá geta þeir
oftast leitað hennar upp á eigin
spýtur, en krökkunum er ekki Ijóst
hvert þeir geta snúið sér. Sagt er að
það sjáist fyrst á unglingunum á
hvaða stigi þjóðfélagið er á hverjum
tíma, því að þeir eru svo næmir.
Það er alvarlegt mál ef hópur veður
um með ofbeldi, — og það vekur
spurninguna: af hverju gerist slíkt?
— Mörgum unglingum líður mjög
illa, og geta margar ástæður Iegið til
þess: Það er ósamkomulag heima
eða í skólanum, eða þeir hafa
kannski dottið út úr skóla og eru
vansælir yfir vinnunni; þetta eru oft
kraftmiklir krakkar sem vantar út-
rás, þeim þykir þjóðfélagið leiðin-
legt og ekki gefa þeim færi á að
njóta sin. Krökkum sem þannig er
ástatt um hefur kannski liðið illa ár-
um saman en því hefur ekki verið •
gefinn gaumur. Þegar krakkar eru á
aldrinum svona níu til ellefu ára
geta þeir verið fremur þægir og ró-
legir, jafnvel þótt þeim líði ekki vel.
En þetta breytist þegar kemur á
unglingsárin. Þá brýst vanlíðan
þeirra út. Þeir verða sveiflukennd-
ari í skapi, stærri og sterkari og gera
uppreisn gegn öllu og öllum. Marg-
ir krakkar hafa upplifað leiðinlegt
og ófullnægjandi fjölskyldulíf,
þeim líkar ekki það sem þau hafa
orðið vitni að i fjölskyldunni og
langar ekki til að verða fullorðin.
Það er ekki endilega víst að tengslin
innan fjölskyldunnar séu farsæl
þrátt fyrir efnaleg gæði. Á ungl-
ingsárum finnst þvi mörgum þeir
hafa verið sviknir og það brýst út i
heift“
Ennfremur sagði Álfheiður
Steinþórsdóttir:
„Foreldrarnir verða oft undrandi
á því hvernig krakkarnir breytast á
unglingsárunum. Margir reyna að
nota gömlu aðferðirnar og þvinga
krakkana til að láta að vilja sínum
þá kemur fram togstreita, eins kon-
ar valdabarátta. Unglingarnir kom-
ast í andstöðu, læra ekki að leysa á-
greining sem skapast, hins vegar
læra þeir hvernig tilfinning það er
að tapa og að fá vilja sinum aðeins
framgengt með þvingunum. Annað
úrræði foreldra — og ekki betra —
er að vera of afskiptalausir um hag
krakkanna, þannig að krökkunum
finnst þau ekki skipta miklu máli.
Líklega er þörfin fyrir stöðugleika í
fjölskyldulífi og tengslum aldrei
jafn sterk og á unglingsárunum.
Foreldrar verða að vera til taks og
reiðubúnir til samvinnu. Umfram
allt á ekki að stilla unglingum upp
sem sérstökum þjóðflokki. Ungl-
ingarnir í dag eru niðurstaðan af
uppeldi undanfarinna ára. Ef við
erum ekki ánægð með þá skulum
við líta í eigin barm hver og einn og
hugsa um hvað við getum gert til að
lifa með þeim í sátt. Það þýðir ekki
bara að líta á foreldrana eða finna
einn eða tvo syndaseli. Börn og
unglingar eru á ábyrgð allra — þau
verða foreldrar næstu kynslóðarí1
Tónlistin aggresíf
Oddur Ólafsson unglingafulltrúi
hjá Félagsmálastofnun Reykjavík-
urborgar sagði í samtali við Helgar-
póstinn um hugsanlegar orsakir
aukins ofbeldis á meðal unglinga:
„Unglingar hafa minni mögu-
leika á atvinnu en áður, sérstaklega
hefur atvinnuleysið verið slæmt í
sumar. Uppgjöf í skólanámi er orð-
in algengari en var fyrir fáum árum.
Neysla vímuefna virðist fara vax-
andi, vímuefnin eru mörg og notk-
un þeirra færist æ neðar í aldri.
Tónlistin sem er í tísku á meðal
unglinga er mjög „aggresíf“ í eðli
sínu og markar vitaskuld spor í
hegðunarmynstur unglinga. Sem
dæmi má nefna stemmninguna sem
ríkti í Höllinni á samkomunni „Við
krefjumst framtíðar“ — og var ekki
beinlínis friðsamleg.."
Texti: Þórhallur Eyþórsson Myndir: Jim Smart