Helgarpósturinn - 22.09.1983, Blaðsíða 22

Hestamenn, eigum
fyrirliggjandi
pulsugerðarvélar
og sútunargræjur
Fað er margt málið sem má ræða.
við hringborð. En þar sem HP hef-
ur ekki sinnt hestamennsku sem
skyldi ætla ég að skrifa ofurlítið um
þessa dásamlegu íþrótt og ríð hér
með á vaðið.
Á íslandi hafa alltaf verið til
hestamenn. Það var nokkuð góður
hópur fólks sem vissi engan unað
meiri en éiga glæstan reiðhest og
svífa á honum útúr amstri hvers-
dagsins. Auðvitað var þessi íþrótt
hlunnindi sveitamanna, og uppbót
þeirra í fásinni strjálbýlisins. En af
hverju skyldu menn til sveita frekar
hafa haldið hest en t.d. Pamella
Jóns fegurðardrottning sem býr á
Hverfisgötunni í Reykjavík? Vegna
þess að Pamella er landlaus. Hún á
hvorki haga, tún né hesthús, vafa-
hrinoboröiö
I dag skrifar Sigríöur Halldorsdóttir
mál hvort hún þekki hest frá belju
ef gengið væri á hana. En hún á
reiðstígvéi, silfurpela og hjálm,
hestar bita hvort sem er bara gras,
svo Pamella slakar sér á einn alhliða
dömuvekring. Hún ríður kvöld og
kvöld eftir Vesturlandsveginumbg í
einum reiðtúrnum kynntist hún
bráðmyndarlegum heildsala Jóni
Væna sem er nýbúinn að kaupa sér
stóð. Jón Væni á að vísu hvorki tún-
bleðil né hesthús, en nóga peninga.
og leigir holt af grandalausum
bónda. Þarmeð er málunum redd-
að, stóðið Jóns + gandur Pamellu
er rekið á sportbílum uppí holtið,
tjaslað upp girðingu og skrifað á
spýtu: óviðkomandi banaður af-
gangur, enkavegur. Það er ékki
mikið mál að vera með hesta, þessar
sveitir og holt útum allt land segir
Jón Væni og Pamella horfir að-
dáunaraugum á Jón, hvað hann
hefur hestamennskuna i puttunum
maðurinn.
borðið. „Heyrðu“ segir Jón Væni,
„þú verður að redda þessu fyrir
mig, ég kem uppeftir í vor og borga
þér það sem þú setur upp“. Bóndinn
hefur ekkert á móti nokkrum auka-
krónum, gengur uppí holtið, skýtur
þann stjörnótta í skurðinum og rek-
ur lerkaðar skepnurnar heim í tún
hjá sér. Túnið er skárra en holtið
þessa fimm mánuði þangaðtil sést í
strá uppúr jörðinni.
Ekki er fyrr farið að sjást í auða
jörð en Jón Væni kemur skrensandi
á „Wagónerinum“ með einvalalið
nýkrýndra hestamanna með sér að
leigja meira holt fyrir strákana vini
sína. „Við ætlum semsagt allir að
vera með stóð og svo bara
seturðupp verðið", segir hann við
bóndann. „Heldurðu að hann taki
kreditkort?" spyr bankamaðurinn i
hópnum og smeygir beisli uppí
kvígu sem er að skoða wagónerinn.
Alltíeinu rennur upp ljós fyrir
bónda.Hann sem aldrei hefur séð
aura nema í varningi úr kaupfé-
laginu stendur nú þarna með flokk
reykvískra peningamanna í hlaðinu
hjá sér, í gljáburstuðum reiðstígvél-
um veifandi tékkheftum og kredit-
kortum i vorblænum. Hann gæti
meiraðsegja selt þeim kvíguskratt-
ann undir eiria dömuna sem stend-
ur þarna og staupar sig úr silfur-
pytlu. í einu vetfangi get ég orðið
ríkur, ég leigi þeim holtið eins langt
og augað eygir, ég leigi þeim túnin,
ég sel þeim heyið, slátra beljunum
og fer suður og fæ mér tönnur.
Bustólpinn brást, hann seldi
ekki; á þessu augnabliki eyddi hann
jörðinni. Túnið er nú þýfi, holtið
útsparkað moldarflag, gömul og ný
hey ganga kaupum og sölum, seld
Svo er það á jólununt kvöld eitt að
Jón og Pamella bjóða vinum og
kunningjum í ærískoffí að allt liðið
ákveður að fá sér líka hesta. Jón
Væni segist redda „hagagöngunni",
nýyrði sem hann rakst á í blaði, og
notar óspart, hann „leigi holt uppí
sveit, svagalega góð aðstaða fyrir
hesta“. Þau lyfta glösum í fallegu
stofunni þeirra Jóns og Pamellu. Á
sömu stundu standa nokkrir hrím-
aðir útigangshestar í röð og drúpa
höfði, hríðin er látlaus og haginn
gaddfreðinn. Lækinn lagði í haust,
myrkrið svart og það ýlir í raf-
magnslínum. Einn þeirra fór niðr-
um ís og lenti í skurði, þar hefur
hann staðið í nokkra daga og
hlakkar til að drepast. Þetta eru
hrossin Vænuhjónanna. Bóndinn
sem leigir þeim holtið hringjr og
spyr hvort þau hafi hugsað sér að
koma klárunum í hús eftir áramót-
in „Hús?“ segir Jónalveggáttaður
í miðju kafi í ljósúm. „Hvurnig
hús?“ „Hesthús" sagði bóndinn,
„það eru alltaf byljir, það sér ekki
stingandi strá uppí holtinu, hest-
arnir hafa ekkert að bíta“. Pamellu
verður svo um að neðri vörin fer að
titra»útaf Stardöst 16 vetra, glas-
eygum með hósta, kr. 45000 á
hæstbjóðanda auðvitað, bændur
slátra kúnum því tannlæknastéttin
eða módelsamtökin eru orðin hey-
laus. Holtið sem hefur verið að gróa
upp síðan sauðkind fækkaði er nú
gróðurlaust fen og leggur úr því
hrossahlandslykt á hlýjum dögurn.
Mófuglinn flýr, blómin dauð, berin
horfin. Og hálf þjóðin farin að hata
eftirlætisskepnu sína, hestinn
yndislega sem er orðinn landeyð-
ingarvopn í höndum jarðleysingja
sem vantar stöðutákn. Þessir jarð-
vöðlar ösla um landið undir yfir-
skini „sportsins“.
Fyrst skal eyða Suðvesturlandi,
síðan færa sig, leigja og kaupa
jarðaparta og jarðir að beita á
þangað til ekkert verðurkvikt eftir
nema sjálfala horbykkjur og með-
aljónar með kúrekakomplex.
Landlausir stóð „bændur“ eyði-
leggja meira land á þremur mánuð-
um en tíu ára kuldatímabil. Allt
mjálm um sumarleysi, uppblástur,
kalin tún, rok og rigningu, er furðu-
legt þegar ekki þarf að fara langt út-
fyrir borgarmörkin til að sjá hvern-
ig einhverjir aular sem flokka sig
með hestamönnum hafa farið með
landið á þessu sumri.
Fimmtudagur 22. september 1983
Jp&sturinn
Ljúf mun stundin er lambið étég,
lifi sauðféð í drottins náð....
Nú stendur yfir hátið sauðfénaðarins, göngurn -
ar, sláturtíð hafin og brátt gefst háttvirtum neyt-
endúm kostur á að kaupa á spiunkunýju verði ný-
slátraða villibráð með háfjallabragði; og blóð og
mör: mörg húsmóðirin mun áreiðanlega raula
glaðhlakkalega fyrir munni sér eftirfarandi ljóðlín-
ur við sláturgerðina:
Hræri ég með hönd i blóði,
hræri ég i erg og gríö,
likt og afi minn, Ari fróði,
ávallt gerði í sláturtíð.
Sauðfjárspekúlantar Rannsóknarstofnunar
landbúnaðarins hafa nú lengi deilt um hvort sé
betra: kjöt af háfættu fé eða lágfættu. Fyrir
skömmu stóðu þeir fyrir bragðkönnun, þar sem
hvorutveggja féð var milli tannanna á starfsmönn-
um stofnunarinnar. Spennandi verður að heyra
niðurstöðurnar. — Háfætta féð er hinn uppruna-
legi, íslenski sauðfjárstofn, sem Bjartur í Sumar-
húsum og hans iíkar hafa verið í sálufélagi við í
meira en þúsund ár. Bjartur átti við háfættu sauð-
kindina þegar hann mælti hin eftirminnilegu orð:
„Þar sem sauðkindin lifir, þar lifir maðurinn...
uppá vissan hátt, þá er maðurinn og sauðkindin
eitt“. Því má gera ráð fyrir að þjóðernissinnaðir
landbúnaðarpólitíkusar berjist fyrir vexti og við-
gangi háfættu rollunnar.
Sálufróður maður hefur leitt rökum að því í
ágætri grein’ að tilbeiðsla Bjarts á sauðkindinni
hafi í raun ekki verið í ætt við tilfinningasamband,
heldur blætisdýrkun: tilbeiðsla á hlutkenndri
vinnuafurð, sem myndi um síðir mala honum gull
og gera hann efnalega sjálfstæðan En eigi að síður
kom þessi rolludýrkun Bjarts i veg fyrir að hann
gæti elskað Rósu konu sína eftir þartilgerðum
brautum. Enda neri þessi ófullnægða kona eigin-
manni sínum því um nasirað hann tæki sauðkind-
ina langt fram yfir mannssálina og tryði aukin
heldurá hundinn. Hún hefndi sín með því aðdrepa
og cta óvin sinn, gimbur nokkra sem átti að vera
sálufélagi hennar meðan Bjartur bóndi var á fjalli:
Hún át og át leingi, nieð sötnu græðginni, einsog
hón ætlaði aldrei að seðjast. Það var hennar fyrsli
hamingjudagur í hjónabandinu.
(Sjálfstætt fólk, bls. 86) '
Þetta var jafnframt hennar síðasti hamingjudag-
ur, þvi fyrir þessa einu fullnægjustund galt hún
með lífi sínu.
Bændur ættu að láta þessa sögu verða sér víti til
varnaðar, sauðfjárdýrkun er best í hóft. Þeir ættu
frekar að taka undir hinn hrásiagalega íslensku-
fræöingahúmor í kvæðinu Síðasta lambið scm
vitnað var til hér að framan; síðasta erindið hljóðar
svo:
Gripinn fögnuði flæ ég búkinn,
flestar luppirnar sker ég af,
hristi úr görnunum heitan kúkinn,
hluta lambið sem drottinn gaf.
Pott á hlóðir hreykinn set ég,
hlakka yfir felldri bráð.
Ljúf mun stundin er lambiö ét ég. f
Lifi sauðféð i drottins náð. /
En þó að nýja Iambakjötið fari nú að streyma á
inarkaðinn, er ærið magn eftir af því gamla, a verði
sem hefur heldur sett ofan, og því mun þjóðhags-
lega rétt að sþæna það i sig fyrst. Hér á eftir fara
tvær auðveldar lambakjötsuppskriftir fyrir þá sem
viljá reyna að ganga á kjötfjallið.
Kjötbakstur (Lambapaté)
Kjötbakstur þessi er ódýr hátíðamatur. Hann er
. borinn fram kaldur ásamt berjasósu, hrásalati og
brauði. Sem forréttur nægir hann handa 14—16
manns, en mettar 6—8 sem aðalréttur. Afgangur,
ef einhver verður, er að sjálfsögðu eðalálegg.
500 g fínhakkað lambakjöt
300 g svinahakk
1 Vi tsk salt
u.þ.b. 2 kryddmál nýmalaður,svartur pipar
u.þ.b 1 tsk þurkað timjan
2 inarin hvítlauksrif
2 msk. hveiti
2 dl rjómi
3 egg
1. Hrærið kryddum og hvítlauk saman við kjöt-
farsið. Bætið eggjunum.út í einu í senn, þá hveiti
og að lokum rjóma.
2. Hellið farsinu í smurt form (u.þ.b. 1 Vi 1), setjið
álpappír yfir og bakið í vatnsbaði í ofninum við
175 gr.C í u.þ.b. klukkutíma. (Stingiö prjóni í
baksturinn; hann er tilbúinn ef safinn sem út
vellur er tær.) Látið baksturinn kólna í forminu.
Berjasósa
Setjið 2 dl af vínberja- eða bláberjahlaupi í pott
og hitið. Hrærið saman við /i dl af sítrónusafa og
u.þ.b. 1 kryddmáli af grófmöluðum, svörtum pip-
ar. Kælið sósuna áður en hún er borin fram.
Lambabógur í dillsósu
Nýtt dill fer afskaplega vel með iambakjöti og nú
er að neyta færis meðan það fæst, kaupa og frysta,
því það er sorglega sjaldan á boðstólum. í þennan
rétt má að sjálfsögðu nota þurrkað dill, en ólíkt er
það nú náttúruminna. Þessi ágæti réttur er handa
5—6 manns og nýtur sin vel með soðnum kartöfl-
um.
1 lambsbógur, u.þ.b. 1 Vi kg
Vi flaska hvítvín (fremur þurrt)
1 litill laukur
salt
nokkur piparkorn
1 msk. hveiti
Va I rjómi
nýtt dill eftir smekk
1. Skerið kjötið frá beininu. Saxið laukinn og sjóð-
ið ásamt beininu í hvitvíni, salti og pipar í u.þ.b.
klukkutíma.
2. Skerið kjötið í bita og brúnið í potti upp úr
smjöri. Hellið soðinu út í og látið sjóða í hálf-
tíma. Hrærið þá rjómanum saman við og saltið
sósuna frekar, ef vill. Látið suðuna koma upp og
þykkið sósuna með hræru af 2,msk. af smjöri og
1 msk hveiti. Sjóðið i svo sem 2 mín. til viðbótar
og rétt áður en þið berið réttinn fram, skellið þið
i hann dágóðum slatta af söxuðu nýju dilli.
' »-
Þolinmæði við þíðu . '
Það krefst þolinmæði að gera frosið kjöt vel
meyrt. Þess vegna verður maöur að sjá fyrir laraba-
kjötslöngun með 5—7 daga fyrirvara, m.ö.o. að'
láta kjötið þiðna á neðstu rim í ísskáprfum í nokkra
daga og láta það síðan hvíla á borði við stofuhita
síðasta sólarþringinn áður en það er matreitt.
•Sjá grein Vésteins Ólasonar, Aá éla <ivin 'inn, i Sjöfíu grcinar
liclKuAur .lakohi Bcncdiklssyni, Rvík 1977.