Helgarpósturinn - 29.09.1983, Blaðsíða 16

16
Fimmtudagur 29. september 1983
J-leli
Jielgai----
posturing
Viötal:
Guölaugur
Bergmundsson
Ali Forouzesh er íransk-
ur kvikmyndagerðarmaö-
ur í útlegð.
„Ef ég sný heim
núna, á ég á hættu að
vera tekinn af lífi,“ segir
hann.
Ali Forouzesh stund-
aði nám í Ijósmyndun,
heimspeki og kvik-
myndagerð í Englandi á
árunum 1974-80. Þá
sneri hann heim til íran
og hóf að starfa við kvik-
myndagerð. Hann
neyddist hins vegar til
að flýja land árið 1982.
Ali Forouzesh er
staddur á íslandi og
hann var fyrst beðinn að
greina frá ástæðunum
fyrir flótta sínum frá íran.
„Ég fór frá íran af ýmsum
persónulegum ástæðum. Ég fór
þaðan vegna þess að ég gat ekki
drukkið, ég gat ekki lesið þær bæk-
ur sem mig langaði til að lesa, og
ekki síst fór ég frá íran vegna þess
að líf mitt var í hættu.“
— Hvers vegna varstu í lífs-
hættu? Var það vegna kvikmyndar-
innar sem þú varst að gera?
„Ég held það. Byltingin í íran
breytti engu um málfrelsi og tján-
ingarfrelsi almennt.
Myndin var byggð á sannsögu-
legum atburðum og fjallaði um
blaðamann sem hafði verið í
fangelsi á valdatíma keisarans
vegna skrifa sinna. En nýju vald-
höfunum var ekkert um þetta efni
gefið.
Þegar ég sneri aftur til Iran rikti
þar eins konar „vor frelsisins" og ég
fékk leyfi stjórnvalda til að gera
myndina. Þá gerðist það að banda-
ríska sendiráðið var hernumið og
nýir menn tóku við stjórnar-
taumunum, og þeir voru kreddu-
fyllri en hinir. Þeir brennimerktu
Mynd:
Jim Smart
högnuðust á henni. Stjórnvöld að-
stoðuðu meira að segja við að koma
bönnuðum kvikmyndum til
útlanda, svona til að sýna á sér lýð-
ræðisandlit. En nú er allt breyttí*
— Hefur Khomeini-stjórnin
engar reglur sem menn þekkja og
geta unnið eftir?
„Nei.
— Sérðu fram á að skapandi
kvikmyndagerð komist aftur á
laggirnar í Iran á næstu árum?
„Nei. Ég sé ekki hvernig það má
verða þegar maður þarf að fara í
felur til að tala við vini sína. Menn
eru tortryggnir gagnvart öllum,
jafnvel eigin skyldmennum"
í felum
— Geturðu sagt mér frá því
hvernig þú flúðir frá íran?
„Það tekur heila kvikmynd að
segja frá því, og allri þeirri spennu
sem var flóttanum samfaraí1
— Geturðu samt ekki sagt mér
frá því í stórum dráttum?
„Ég talaði við vini mína, sem
þekktu fólk í borg við tyrknesku
landamærin. Ég fór til Tabriz og var
þar í felum þar til milligöngumaður
kom og fór með mig til landamæra-
bæjarins. Þar sem stuðningsmenn
stjórnvalda eru í 'nverju þropi,
þurfti ég að halda til fjalla snemma
á morgnana og fela mig þar fram á
kvöld. Þannig gekk það í nokkra
daga þar til sendiboði kom og við
fórum á hestum upp í fjöllin. Þegar
við komum til landamæranna var
tunglið komið upp og við áttum á
hættu að vera séðir af landamæra-
vörðunum. Við þurftum því að fela
okkur í sólarhring. Ég komst loks-
ins til Tyrklands, en þar þurfti ég
líka að fela mig fyrir yfirvöldum. Er
ég var á leiðinni til næsta bæjar, var
ég rændur aleigunni af þremur
mönnum. Þeir voru samt svo elsku-
legir að leyfa mér að halda vega-
bréfinu og gáfu mér jafnframt
þúsund lírur. Ég komst svo að end-
ingu til Ankara"
— Hvað tók þessi ferð langan
tíma?
„Einn mánuð. Ég man að ég átti
að hringja til fjölskyldu minnar og
láta vita að ég væri heill á húfi í
Ankara. Ég fór í kringum 20. febrú-
ar og hringdi þann 20. mars. En
„Líf mitt var í hættu“
segir Ali Forouzesh, landflótta íranskur kvik-
myndageröarmaöur, sem nú dvelur á íslandi
sem vestræna njósnara alla þá er
töluðu um lýðræði að vestrænni
fyrirmyndí*
— Veittu stjórnvöld þér einhvern
fjárhagslegan stuðning við gerð
myndarinnar í upphafi?
„Nei.
Klerkarnir höfðu í upphafi ekki
náð undirtökunum í valdabarátt-
unni. Valddreifingin var mikil eins
og gerist í sérhverri byltingu, en
valdið komst smám saman á fárra
hendur, og allt breyttist."
Ekki hlutlaus
„Ég hringdi í forstöðumann
kvikmyndadeildar menningar-
málaráðuneytisins og hann sagði
mér að myndin væri höll undir hug-
myndafræði sósíalista og andsnúin
stefnu þeirra um hlutleysi. Það var
opinbera ástæðan."
— Opinbera ástæðan segirðu,
var kannski eitthvað annað að
baki?
„Raunverulega ástæðan er sú, að
þeir eru uppfullir af kreddum. Þeir
Iáta sem þeir séu ekki á móti lýð-
ræði, en lýðræðishugmyndin er
andsnúin kreddum þeirraí*
— Hversu langt várstu kominn
með myndina, þegar hún var
stöðvuð?
„Hún var á byrjunarstigi. Við
vorum við tökur úti á landi og þar
var það fólkið sem stoppaði okkur.
Þetta gerðist þegar gíslamálið var í
algleymingi, og fólkið kom til
okkar og spurði hvort við værum
amerískir njósnarar"
— Af hverju hélt það að þið
væruð njósnarar?
„Ég leit ekki ekki eins út og
þorpsbúarnir. Ég var þeim fram-
andi, ég var í gallabuxum, og þeir
komu til mín og sögðu að ég ætti
engan rétt á því að kvikmynda
þarna. Við fórum því aftur til
Teheran og hófum að leita að öðr-
um tökustað.
Við fundum hann en í þetta sinn
voru það yfirvöld sem stöðvuðu
kvikmyndatökuna. Síðan komu
þeir á skrifstofuna mína og sneru
öllu við“
— Þú hefur þá ekki byrjað aft-
ur?
„Ég gerði nýja kvikmynd. Heil-
brigðisráðuneytið tilkynnti að það
hefði í hyggju að gera kvikmynd um
eiturlyfjaneyslu og ég settist því
niður og skrifaði handrit. Ég fór
með það í ráðuneytið og þar leist
mönnum vel á það. Ég fékk dálitla
peninga hjá þeim og gerði myndina,
sem var um hálftíma löng. Það átti
að sýna hana í sjónvarpinu, en
aldrei varð þó af því. Þeir vildu að
ég klippti burt atriði úr henni.
— Hvers vegna?
„Ég lít svo á að efnalegar ástæð-
ur fyrir eiturlyfjaneyslu séu aðrar í
íran en annars staðar. Fólki er hald-
ið föngnu í ákveðnum kringum-
stæðum og eiturlyfin eru ódýr
undankomuleið og á það var
minnst í myndinni. En það líkaði
þeim ekki. Ég Ienti í deilum við
stjórn sjónvarpsins og þeir sögðu
þá við mig að ég væri rauðliði"
Kreddur valdhafa
— Er staða þín sem kvikmynda-
gerðarmanns svipuð stöðu kvik-
myndagerðarmanna, sem starfa í
íran?
„Ég Iít ekki svo á að kvikmynda-
gerð sé enn við lýði í íran. Það eru
til menn sem taka kvikmyndir en
þær eru annað hvort áróðursmynd-
ir eða gerðar með blessun stjórn-
valda. Kvikmyndaiðnaður er ekki
lengur til í Iandinu. Það er ekki
hægt að fjalla um neitt sem er á
móti kreddum valdhafa. Auk þess
er engu fé veitt til kvikmyndagerð-
arl‘
— Var ekki nokkur uppgangur í
íranskri kvikmyndagerð allra síð-
ustu valdaár keisarans?
„Jú, en þetta er ekki spurning um
að taka keisarann fram yfir það sem
á eftir kom. Síðustu valdhafar
fylgdu ákveðnum reglum og þú
varðst að fylgja þeim, en hafðir
svigrúm innan þeirra. Það var jafn-
vel hægt að gera kvikmynd and-
snúna stjórnvöldum, en slíkar
myndir fengust bara ekki sýndar.
Kvikmyndagerðarmönnum var
ekki gert mein, því að stjórnvöldin
trúðu á listina, svo fremi sem þau
þetta tilheyrir fortíðinni. Ég hef
öllu meiri áhyggjur af framtíðinni!1
Ali Forouzesh hélt til Spánar frá
Tyrklandi og fékk þar hæli sem
pólitiskur flóttamaður. Á Spáni var
hins vegar enga atvinnu að hafa og
því hélt hann til Sviss, þar sem vinur
hans rekur fyrirtæki. Ali fékk
vinnu hjá vini sínum, en svissnesk
yfirvöld veittu honum ekki
atvinnuleyfi. Ali var spurður hvort
ísland væri lokaáfangastaður hans
í bili.
„Nei. Hér er ekkert rými fyrir
untanaðkomandi mann með mína
starfsmenntun. Ég ætla því að leita
þangað sem tækifærin eru fleiri,
eins og í Kanada, til þess að geta
„selt“ hæfileika mína, ef ég má
komast svo að orði. Ég vonaðist til
að geta unnið mér fyrir farinu hér,
en mér var meinað það af yfirvöld-
um!‘
kassettur
Gœði og verð
sem koma á óvart!