Helgarpósturinn - 29.09.1983, Blaðsíða 14

14
JpiSsturinn
Ritstjórar: Árni Þórarinsson og Ingólf-
ur Margeirsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Hallgrímur Thor-
steinsson
Blaöamenn: Guðlaugur Bergmunds-
son, Kristin Ástgeirsdóttir, Þórhallur
Eyþórsson.
Liósmyndir: Jim Smart
Útgefandi: Goðgá h/f
Framkvæmdastjóri: Guðmundur H.
Jóhannesson
Auglýsingar: Áslaug G. Nielsen
Skrifstofustjóri:lngvar Halldórsson
Innheimta: Jóhanna Hilmarsdóttir
Lausasöluverð kr. 25
Ritstjórn og auglýsingar eru aö Ár'-t
múla 36, Reykjavik, simi 8-15:11. Af-l
greiðsla og skrifstofa eru aö Ármúla;
36. Sími 8-15-11
Setning og umbrot: Alprent hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Vísindi
eða
trúarbrögð?
Umræður um spíritisma og
andatrú spretta upp öðru hvoru
hér á landi. Svar við þeirri |
spurningu hvort líf sé eftir
dauðann vefst fyrir mönnum
og þeir sem trúa hafa löngum
deilt um það hvort það sé við
hæfi aö leita eftir sambandi viö
þá sem eru handan við gröf og
dauða.
í Helgarpóstinum í dag er
fjallað um deilur innan Sálar-
rannsóknarfélagsins, sem
snúast um það hvort spíritism-
inn sé að renna sitt skeið á
enda. í tvo mánuöi hefur tíma-
ritið Morgunn legiö á skrifstofu
félagsins, án þess að áskrif-
endur hafi fengið það í hendur.
Ástæðan er sú að ritiö flytur aö
þessu sinni efni sem túlkar
önnur sjónarmið en þau sem
löngum hafaeinkenntspíritism-
ann hér á landi. Ritstjórinn
'heldur því fram að engum
frekari árangri verði náö með
alþýðlegri andahyggju, -
vísindalegar aðferðir eigi aö
hafa yfirhöndina þegar fjallað
er um sálarrannsóknir. Stjórn
Sálarrannsóknarfélagsins
fellst ekki á þessa skoðun og
eru framundan umræður inn-
an félagsins um eöli og stöðu
spíritismans.
Sennilega þarf langt að leita
til aö finna jafn mikinn áhuga á
dulrænum efnum og ríkir hér á
landi. Bækur um dulræn efni
streyma á markaö, miðlar og
huglæknar hafa nóg aö gera.
Áhuginn sést meðal annars á
þeim þúsundum karla og
kvenna sem eru í Sálarrann-
sóknarfélaginu. Hvernig ber
að skýra þennan áhuga? Ber
meira á dulrænum fyrirbærum
hér en annars staðar? Svo
mikið er víst að þaö eru einkum
áhugamenn sem hafa reynt að
svaraspurningum um dulræna
reynslu. Hér á landi hefur verið
lítið um vísindalegar rannsókn-
ir á ýmiss konar reynslu fólks
sem erfitt er aö skýra en víða
erlendis fara fram miklar
kannanir sem eflaust eiga eftir
að skýra margt það sem gerist
og ekki á sér augljósa skýr-
ingu. Hér skal ekki dregið í efa
að fólk verður fyrir margvíslegri
reynslu sem þekking okkar
kann ekki skýringar á, en á
meðan þær finnast ekki verður
örugglega deilt áfram um fram-
haldslíf, hvað séu vísindi og
hvað trúarbrögð.

Grafið og þér
munuð finna...
Það getur verið anzans ári Ieiði-
gjarnt, þegar fjölmiðlar fá tiltekin
mál eða persónur á heilann. En öllu
verra er, þegar sami fjölmiðill miss-
ir áhuga á málinu jafnskyndilega
og hann blossaði upp. Þegar hamr-
að er á sama málinu sýknt og
heilagt má nieð góðum vilja líta á
það sem tilraun t.d. blaðs til þess að
fylgja máli eftir til söguloka. En
„árátta“ blaðs í tilteknu máli hygg
ég að sé sjaldnast til komin vegna
einskærs áhuga á málalokum, held-
ur fremur vegna þess að það er lítið
í fréttum og reynt er að mjólka til-
tekið mál á meðan vinnulistinn er
rýr.
Hitt er þó öllu verra, að sjá blað
birta úrvalsgóða grein um mjög
áhugavert mál, sem er byrjun máls,
og sjá svo ekki meir.
Þetta sýnist mér hafa gerst hjá
Helgarpóstinum nú nýverið. Fyrir
nokkrum vikum birtist mjög
athyglisverð grein um Gullskip hf„
sögu leitarinnar og persónurnar,
sem komið hafa við sögu leitar-
innar að þessu hollenska Indíafari.
Ýmislegt, sem þarna kom fram
var ekki einvörðungu athyglisvert,
heldur virtist það gefa tilefni til enn
frekari rannsóknar blaðsins. Satt
best að segja gat ég ekki skilið grein
Hallgríms Thorsteinssonar, blaða-
manns Helgarpóstsins, öðru vísi en
svo, að einhvers staðar í þessu máli
og sögu þess, væri eða kynni að
vera, skítugt mél í pokanum.
Efnisatriðin skipta ekki höfuð-
máli í þessu samhengi. Þau er að
finna í Helgarpóstinum þ. 8.
september sl.
Það sem ég vil gera athugasemd
við er, að Helgarpósturinn skuli
ekki hafa fylgt eftir þessu máli, eins
og blaðinu ber nánast skylda til.
Eftir þessa fyrstu grein þá beið ég
eftir næsta Helgarpósti í von um,
að fyllt væri í a.m.k. nokkur aug-
ljós göt í frásögninni. Raunar gerði
ég fastlega ráð fyrir því, að önnur
blöð tækju málið upp á eigin vett-
vangi strax helgina eftir að Helgar-
póstsgreinin birtist. Svo var ekki,
Fimmtudagur 29. september 1983 /rinn
Stórfelld aðstoð
bandaríska hersins
og Helgarpósturinn brást vonum
mínum einnig.
Þarna var raunverulega ástæða
til þess að fylgja máli eftir, en málið
„gleymdist".
Ég set gæsalappir utan um sögn-
ina, því staðreyndin er að minni
hyggju oftast sú, að blöðin gleyma
ekki málum, sem eru þungavigtar-
mál, heldur skortir þau þrek, þor,
dug, kraft og afl til þess að full-
vinna mál.
Grein Hallgríms í HP um „ævin-
týramennina“ og Gullskip hf„ er
skólabókardæmi um vönduð
vinnubrögð. Einmitt þess vegna
kom ekki allt það fram, senr átt
hefði erindi til lesenda, hygg ég. En
það á ekki að aftra blaðamanni frá
því að halda áfram. Málinu er ekki
siglt í strand. (Raunar má segja sem
svo, að það sé ábyrgðarhluti að
hætta við hálfnað verk. Þá þarf
lesandinn að fara að geta í raun-
verulegar eða ímyndaðar eyður).
Nei, með atorku, áræði og jafn-
vel aðstoð ætti ekki að vera of seint
fyrir Helgarpóstinn að grafa málið
upp, fara í saumana á vísbending-
um og hver veit nema að eitthvað
komi þá í leitirnar.
Halldór Halldórsson
ritstjóri íslendings á Akureyri
Lítið svar við
bókmennta-
gagnrýni
Grein þessi var ætluð
til birtingar í DV, en var
hafnað. HP hefur orðið
við beiðni höfundar um
birtingu hennar.
í apríl I vor kom grein um bók-
menntir í Dagblaðinu—Vísi um
bók mína DAGURINN ÞEGAR
ÓLI BORÐAÐI SÓSUNA MEÐ
SKEIÐINNI. Þessi grein var eftir
Matthías Viðar Sæmundsson.
Hann talar um að bókin sé samsafn
af ambögum, brengluðum beyging-
um og stílleysum. Mín ætlun var
ekki að sögur mínar einkenndust af
hárri málnotkun eins og Matthías
Viðar ætlast til. Hann hefur greini-
lega misskilið minn góða tilgang.
Matthías er einn af þeim sem kann
ekki að lesa; veit ekki til hvers skáld
skrifa.
Bókmenntagagnrýnendur vilja
að skáldskapur sé merkilegur og
fágaður svo helst enginn skilji nema
menntamenn. En ég er að skrifa
fyrir fólkið. Hef eitthvað í hjartanu
sem ég þarf að segja heiminum. Ög
ég ábyrgist að venjulegu fólki finnst
bókin mín skemmtileg og að hver
sem er skilji boðskap hennar.
Ef maður fer á bókasafn til að fá
sér eitthvað skemmtilegt að lesa þá
fer bókasafnsfræðingurinn, sem
hefur lært þetta merkilega fag í út-
löndum, oft í Svíþjóð, að reyna að
hafa áhrif á smekk manns. Hann
reynir að beina manni frá ástarsög-
unum og reyfurunum. Þegar maður
kemur út á tröppurnar er maður
með stafla af bókum sem mann
langar ekkert til að lesa. Bókaútgef-
endur ráða til sín bókmenntafræð-
inga sem eru ráðgjafar i sambandi
við útgáfur. Og þá ræður það sjón-
armið; hvað þeir vilji að komi fyrir
augu fólksins, ekki hvað fólkið vill
í alvöru lesa. Þetta andskotans
menntafólk er að reyna stjórna því
hvað við lesum.
Þetta skín í gegnum bókmennta-
gagnrýni Matthíasar Viðars um
bók mína um Sósu Óla. Og hann
talar um smásöguna:
„Þetta bókmenntaform er við-
kvæmt eins og ljóð. Það krefst ög-
unar, stílþroska og einbeitingar.
Engu orði má vera ofaukið, einskis
vant, eigi sagan að ná tilgangi sín-
um“.
Djöfulsins bull. Á smásagan að-
eins að vera rétt röð af fallegum
orðum, þar sem hið fágaða ytra út-
lit textans skiptir öllu máli, en inni-
haldið ekki; þar sem frelsi andans
er ekkert? Nei. Það eru einmitt
svona smásögur sem við erum öll
orðin hundleið á. Sögur sem gerast
í þoku og maður botnar hvorki upp
né niður í. Maður gæti alveg eins
ráðið krossgátu. Sögur eru til þess
að skilja þær. Og þegar ég skrifa þá
nota ég það mál sem fólk á best með
að skilja. Mál sem fólk talar dags-
daglega í strætó, þó það sé fullt af
málleysum og ambögum. Því al-
vöru skáld talar frá hjartanu, ó-
þvingað.
Það er innihaldið sem skiptir
mestu máli. Það virðist allt hafa
farið framhjá Matthíasi því heilabú
hans pælir bara í uppröðun orða,
beygingum og ambögum.
„Smásagan sem og annar skáld-
skapur krefst formsköpunar og sér-
stakrar málnotkunar".
Sko, þarna kemur það aftur. í
augum Matthíasar á skáldskapur
að vera hátíðlegt rugl sem meðal
maður getur ekki skilið. Tilgangs-
laus orðaleikur. En hvað með fólk-.
ið, erum við ekki að skrifa fyrir
það?
Islenskar bókmenntir eru orðnar
algjörlega dauðar. Komnar of hátt
upp í skýin. Það ríkir ákveðin per-
sónudýrkun og íhaldssemi. Islensk-
ar skáldsögur einkennast af vanda-
málakjaftæði eða marklausri frá-
sögn. Margt ættað frá Norðurlönd-
um. Sumar eru þó skemmtilegar.
Það er tilgangslaust að lesa bæk-
ur þar sem er engin hjartahlýja,
enginn brennandi boðskapur, engin
afþreying. Það er ekki nóg að það
sé fínn og fágaður stíll. Það eru út-
gáfurnar sem eru orðnar einhæfar í
vali á skáldsögum. Þeim finnst ekki
nóg að skáldsaga sé skemmtileg, því
miður. íhaldssemi og þröngsýni
blindar hinn frjálsa smekk útgáfu-
stjóranna. Þetta eru menn með
sjónarmið eins og Matthías Viðar.
íslénska skáldsagan er búin að fá
lélegt orð á sig og útgefendur kvarta
sáran. Segja að fólk kaupi þær
hreinlega ekki. Frekar kaupi það út-
lenska reyfara eða matreiðslubæk-
ur. Útgefendur þakka sínum sæla ef
íslensk skáldsaga selst í 600 eintök-
um. Ég frétti að aðeins 300 eintök
hefðu selst eftir vel þekktan höf-
und. Þeir geta kennt sjálfum sér
um. Þeir viðurkenna að þeir hafi
ekki hugmynd um hvaða bók muni
seljast og hver ekki. Það sé bara
eitthvert undur sem gerist þegar
skáldsaga fer allt í einu að seljast.
Framh. á síðu 17
FÖSTUDAGSKVÖLD

í JIS HÚSINU | í Jli HÚSINU
OPIO í ÖLLUM DEILDUM TIL KL. 10 í KVÖLD
0PIÐ
LAUGAR
DAGA
EURQCARD
NYJUNG
JL grillið
Op»ða ^ Grillréttir allan daginn
vets'unar * Réttur dagsins
MATVÖRUR
FATNAÐUR
HÚSGÖGN
HUSGA GNA URVAL
Á TVEIMUR
HÆÐUM.
RAFTÆKI
RAFLJÓS
REIÐHJÓL
Munið okkar
hagstæðu
greiðslu-
skilmála
Jón Loftsson hf.
Hringbraut 121 Sími 10600