Helgarpósturinn - 27.10.1983, Síða 4

Fimmtudagur 20. október 1983
Hetgai--;
posturinn
Grund, fjórumárum síðar:
:/•*•****•' " -
Grund-vallarbreytingar?
■ Fyrir rúmum fjórum árum
birti Helgarpósturinn dagbókar-
brot starfsstúlku á Elliheimilinu
Grund í Reykjavík. Þessi stúlka
hafði ýmislegt að athuga við að-
búnað og aðhlynningu gamla
fólksins á elliheimilinu.
■ Starfsstúlkan hafði skrifað
hjá sér athugasemdir, m.a. varð-
andi hreinlæti á staðnum, en
megingagnrýni hennar beindist
þó að því sem hún taldi varða
ónærgætni og tillitsleysi við þarf-
ir gamla fólksins á Grund, sér-
staklega þörf þess á alúð og hlý-
leik.
■ Af dagbókarbrotunum mátti
draga þá ályktun, að á Grund
hefði mistekist það markmið að
láta vistfólki líða vel á áliðnu ævi-
kvöldi, að stofnunin væri ekki
rekin fyrir gamla fólkið heldur
þrátt fyrir það. Gamla fólkinu
hlyti að finnast sér ofaukið og
framlag þess einskis virði.
■ I kjölfar birtingar HP á dag-
bókarbrotum starfsstúlkunnar fór
fram athugun á vegum Borgar-
læknisembættisins á nokkrum
þáttum starfseminnar á Grund.
Vissar endurbætur voru gerðar.
Síðan eru liðin rúm fjögur ár. Á
þessum tíma hafa orðið viss
straumhvörf í'viðhorfi þjóðarinnar
til málefna aldraðra.
Það sem olli þessum straum-
hvörfum var fyrst og fremst það
hraðvaxandi neyðarástand sem
menn fóru að standa frammi fyrir í
öldrunarmálunum. Þjóðin vaknaði
upp við þann vonda draum, að hún
var að gleyma pabba og mömmu og
afa og ömmu í velferðardansinum.
Gamla fólkinu fór að fjölga miklu
hraðar en áður, og í ljós kom að það
átti í fá hús að venda.
Frammi fyrir sneisafullum elli-
heimilum og hjúkrunardeildum
aldraðra og troðfullum langlegu-
deildum spítalanna, fór fólk að
velta fyrir sér nýjum lausnum á
vandamálum gamla fólksins. Þess-
ar nýju lausnir áttu það sammerkt
að þar var áhersla lögð á að gamla
fólkið fengi að Ijúka ævinni með
reisn, að þjóðfélaginu bæri skylda
til að sjá öldruðum fyrir sómasam-
legu ævikvöldi.
En skilgreining þjóðfélagsins á
því hvað er „sómasamlegt ævi-
kvöld“ er að breytast.
„Elliheimilið Grund hefur breyst
mikið á síðustu árum“,segir Ólafur
Ólafsson landlæknir í samtali við
HP. „En þessar breytingar hafa ver-
ið innan vissra marka. Byggingarn-
ar eru gamlar og að ýmsu leyti hefur
Grund e.t.v. dregist afturúr, þótt
forráðamenn þar séu allir af vilja
gerðir. Kröfurnar hafa brevst.
Þróunin er heldur í þá átt að elli-
heimili séu að hverfa. Áheisla er
frekar lögð á að gamalt fólk búi i
eigin íbúðum eða þjónustuíbúðum
eins lengi og heilsan leyfir, en fari
svo beint á hjúkrunarheimili ef
heilsan brestur".
Heildarstefnan er mörkuð í lög-
um sem samþykkt voru á Alþingi í
árslok 1982 og tóku gildi um síð-
ustu áramót. í þessum lögum um
málefni aldraðra segir í 1. grein:
„Lögin miða að því, að aldraðir geti
svo lengi sem verða má búið við
eðlilegt heimilislíf, en að jafnframt
sé séð fyrir nauðsynlegri stofnana-
þjónustu, þegar hennar er þörf”.
Nú orðið þykir mörgum elli-
heimilin, t.d. Grund og Hrafnista,
vera gamaldags og kaldranalegar
stofnanir. í dagbókarbrotum
starfsstúlkunnar í HP fyrir rúmum
fjórum árum var ljóst að henni
ofbauð þessi kaldrani. í samtali við
HP nú í vikunni ofbýður annarri
starfsstúlku á Grund. Hún heitir
Dagmar Sævaldsdóttir og starfaði í
sumarafleysingum á kvöld- og
næturvöktum á elliheimilinu. Hún
er nú hætt að vinna þar.
„Frá klukkan átta á kvöldin og til
átta á morgnana eru á vakt ein
hjúkrunarkona og þrjár ganga-
stúlkur. Þetta eru fjögurra tíma
vaktir: frá 8—12, 12—4 og 4—8. Á
kvöldvakt, frá 8—12, er ein af
gangastúlkunum bara í því að svara
bjöllum vistfólksins. Hinar tvær
eru í því að skipta á hjá þeim sem
hafa vætt sig, og fara þá tvær um-
ferðir um heimilið. Það sama er gert
frá klukkan 4—8. Við vorum stöð-
ugt á hlaupum allt kvöldið og eins á
morgunvaktinni og ef eitthvað kom
upp á var enginn tími til að sinna
því. Meirihlutinn af vistfólkinu er
meira og minna rúmfastur og mikill
hluti er alveg útúr heiminum. Erfið-
ustu eða þyngstu sjúklingarnir eru á
3. hæð, í kringum aðsetur þeirra
sem eru á vakt, en það eru líka
þungir sjúklingar annars staðar í
húsinu“, segir Dagmar.
„Við vorum á þeytingi um fjórar
hæðir og út í bakhús, Minni—
Grund, allan tímann og það er ekki
hægt að sinna þessu öllu svo vel sé.
Það eru alltof fáir á þessum vökt-
um. Það þyrfti að tvöfalda kvöld-
og næturvaktirnar“.
Guðrún Gísladóttir og Sigrún
Reynarsdóttir sjá um starfsmanna-
hald á Elliheimilinu Grund. Þær
segja að þetta sé í fyrsta skipti sern
kvartað hafi verið um mannfæð á
vöktunum. „Við höfum aldrei heyrt
það frá starfsfólki að kvöld- og
næturvaktirnar séu illa mannaðar
og okkur finnst skrítið að hún skuli
þá ekki hafa kvartað um þetta við
okkur eða yfirhjúkrunarkonuna.
Við myndum áreiðanlega lagfæra
þetta ef þörf reyndist vera á því“.
María Steingrímsdóttir nætur-
hjúkrunarkona, sem hefur unnið á
Grund í 15 ár, sagði að vel væri
hægt að koma verkunum af með
þessum mannskap.
Á Grund er vistfólki skipt niður
í þá sem greiða vistgjald og þá sem
greiða hjúkrunargjald. Af um 300
vistmönnum eru um 180 á
hjúkrunargjaldi og um 120 á vist-
gjaldi. Á Hrafnistu í Reykjavík eru
um 400 vistmenn og þar eru um 210
á hjúkrunargjaldi og um 190 á vist-
gjaldi. Hjúkrunargjaldssjúkling-
ana er reynt að hafa sem næst
aðstöðu vaktfólksins.
„Það er ekki rétt hjá Dagmar að
ósjálfbjarga fólkið sé um allt hús.
Það er reynt að færa það til eins og
kostur er á“, segir Guðrún Gísla-
dóttir.
En Dagmar nefnir fleira í/Starf-
seminni sem hún var ekki sátt við;
„Við áttum ekki að ónáða lækninn
á næturnar. Þess í stað áttum við að
hafa samband við riæturlækninn i
Reykjavík ef eitthvað kom upp á.
Það kom fyrir að næturlæknirinn
neitaði að koma í vitjun, fannst
hann ekki geta sinnt bæði Grund og
allri borginni líka“.
Til skamms tíma voru tveir lækn-
ar starfandi við Grund. Þeir létu
báðir af störfum vegna aldurs og
einn tók við af þeim, Árni Tómas
Ragnarsson. „Þetta með nætur-
þjónustuna hefur verið vandamál í
sumar“, viðurkennir hann. „Það
hefur ekki fengist greitt fyrir
næturútköll en það er verið að leysa
þetta núna“.
Dagmar Sævaldsdóttir segir frá
því, þegar einn vistmanna, kona, dó
eina nóttina. „Það mátti ekki
hringja í lækninn og hún var ekki
hlustuð. Ljósmóðirin á vakt úr-
skurðaði hana látna. Þetta var
hjartasjúklingur og það hefði mátt
reyna eitthvað — hnoð eða eitthvað.
Hún dó klukkan hálffjögur-fjögur,
en ættingjar voru ekki látnir vita
strax, það var ekki hringt í þá fyrr
en klukkan hálfsjö. („Sumir
ættingjar vilja ekki að samband sé
haft við þá fyrr en um morguninn",
segir María Steingrímsdóttir.)
Eina nóttina, þegar gömlu
læknarnir voru ennþá á Grund
heyrum við dynk, og ég hleyp af
stað inn allan gang. Innst á gang-
inum lá kona á gólfinu með stóran
skurð á höfðinu, sem fossblæddi
úr. Hún hafði dottið á borð. Ljós-
móðirin á vakt sagðist ekki geta
tekið ákvörðun um að fara með
konuna upp á slysavarðstofu. Þá
var hringt í annan gömlu læknanna
og hann ákvað að það yrði beðið til
morguns með að sauma gömlu
konuna. Eftir langa leit fundum við
svo einn heftiplástur í húsinu til að
hefta sárið saman. Mér blöskraði
þetta algjörlega og kvartaði við
vinnufélaga minn. „Blessuð góða“,
sagði hún, „Stína lá brotin í þrjá
sólarhringa áður en nokkuð var
gert“.
Og Dagmar heldur áfram:
„Læknanemar ganga í störf ljós-
mæðranna og eru stundum látnir
kassettur

Gœði og verð
sem koma á óvart!