Helgarpósturinn - 27.10.1983, Blaðsíða 6

Helgarpósturinn - 27.10.1983, Blaðsíða 6
Þorskfjall? Ummæli Sverris Hermannssonar iðnaðar- ráðherra á fundi í Hafnarfirði í síðustu viku hafa vakið mikla athygli og komið róti á hugi aðila sem standa að sölu íslensks fisks erlend- is. Á fundinum bar Sverrir fram þungar ásak- anir í garð hinna tveggja stóru fyrirtækja sem selja bróðurpartinn af íslenska fiskaflanum erlendis — Sölumiðstöðvar hraðfrystihús- anna og Sölusamtaka SÍS. Sverrir gagnrýndi þessi tvö „einokunarfyrirtæki", eins og hann orðaði það, fyrir að vera „löngu frosin föst í starfsemi sinni“, þau hefðu eftir sínum „kunnugleika ekkert aðhafst til að afla nýrra markaða, varla lyft hendi til að finna markaði fyrir nýja vöru, til dæmis kúfisk“. Sverrir hélt því einnig fram að ráðamenn í fyrirtækjunum tveimur „horfðu upp á það aðgerðalitlir að Kanadamenn leggi undir sig þennan markað okkar í Bandaríkjunum með því að halda verðlagi of háu... allt að 20Vo hærra“. Birgða- söfnun fyrirtækjanna sé til marks um erfið- leikana, hún hafi tvöfaldast frá því á sama tíma í fyrra. Sverrir heimtar umræður um málið og spyr hvort menn hafi ekki sofið á verðinum, það sé þörf á nýrri sókn. Verð þorskblokkarinnar hefur verið tals- vert til umræðu í fjölmiðlum upp á síðkastið, en íslensku fyrirtækin á Bandaríkjamarkaði eru ekki á eitt sátt um verðlagningu. Nýverið ákvað Iceland Seafood Corporation, dóttur- fyrirtæki Sambandsins, að lækka verð á 5 punda pakkningum á frystum þorskflökum úr 1,80 dollurum í 1,70 dollara, eða um liðlega 5,5%. Forráðamenn Coldwater Seafood, dótturfyrirtækis SH, hafa deilt mjög hart á þessa ákvörðun og telja hana ótímabæra eftirgjöf. Þorsteinn Gíslason, forstjóri Cold- water, segir að lækkunin sé dýr fórn sem ekki muni skila sér og jafnvel hafa þau áhrif að um frekari verðlækkun verði að ræða í framtíð- inni. í sama streng tekur Guðmundur H. Garðarsson, blaðafulltrúi SH, í harðorðri greinargerð sem hann sendi frá sér vegna ummæla ráðherra. Þar segir hann að verð- lækkanir hrökkvi skammt, Kanadamenn geti hvort eð er alltaf boðið mun lægra verð á sinni framleiðslu en íslendingar, auk þess sem allar verðlækkanir þýði gífurlegt tekjutap fyrir þjóðina. Þó munu menn ekki á eitt sáttir um verð- lagningarmálin innan SH, sem hefur innan sinna vébanda um 70 fiskvinnslustöðvar um allt land. í fróðlegri grein í nýju tölublaði Sjá- varfrétta sem út er að koma segir að innan SH séu bæði sjónarmiðin á lofti; að lækka verðið í kjölfar lækkunar Icelandic Seafood eða bíða átekta og sjá hverju fram vindur. Guðjón Ólafsson, forstjóri Iceland Seafood, álítur hins vegar að jafnvel hefði verið ástæða til að Iækka verðið fyrr. Verðlagsstefna fslendinga hafi valdið því að hlutdeild okkar í þorskflakasölu í Bandaríkjunum hafi stór- minnkað. Óhjákvæmilegt hafi því verið fyrir Iceland Seafood að hafa frumkvæði að verð- lækkun, enda þótt venja sé að ákveða verð í samráði við Coldwater, sem er mun stærra fyrirtæki. Reagan skiptir um öryggismála- ráðunaut þegar viðsjár vaxa I annað skipti á kjörtímabilinu hefur Ron- ald Reagan skipt um nánasta samstarfs- mann sinn og ráðgjafa um samskipti Banda- ríkjanna og umheimsins. Fornvinur forset- ans, William P. Clark, hefur látið af for- mennsku í Þjóðaröryggisráðinu, þeirri deild forsetaembættisins sem vinnur fyrir forset- ann tillögur um aðgerðir á alþjóðavettvangi, byggðar á álitsgerð frá utanríkisráðuneyti, landvarnaráðuneyti og Ieyniþjónustu. í stað hans kemur í Hvíta húsið Robert McFar- lane, sem verið hefur fulltrúi Bandaríkja- stjórnar í löndunum fyrir botni Miðjarðar- hafs. Clark tekur við innanríkisráðherraem- bættinu af James G. Watt, sem ekki var orð- ið vært í því starfi. Hafði Watt ekki aðeins William Clark í skrifstofu sinni í Hvíta hús- inu daginn sem Reagan ákvað að flytja hann þaðan í innanríkisráðuneytið. fengið upp á móti sér umhverfisverndar- menn um öll Bandaríkin og bændur í vestur- fylkjum, þar á ofan var hann orðinn- | hneykslunarhella fyrir afkáralegar yfirlýs- ingar. Síðast tókst honum að móðga með einni setningu konur, svertingja, gyðinga og fatlaða, þegar hann lýsti samsetningu sér- fræðinganefndar til að fjalla um kolagröft með því fyrirkomulagi að ryðja jarðvegi of- an af kolalögum á stórum svæðum. Watt hefur verið átrúnaðargoð hægri arms Repúblíkanaflokksins, og skipun Clarks í stað hans gerir þann stuðnings- mannahóp ánægðan. Hins vegar er Clark líklegur til að framkvæma svipaða stefnu og fyrirrennari hans á liprari hátt, en hún felst í því að láta landsvæði í ríkiseign atvinnu- rekstri í té til hagnýtingar, sérstaklega með námugreftri og skógarhöggi. En Reagan slær með mannaskiptunum aðra flugu í sama höggi. Rígur hefur löng- um ríkt milli utanríkisráðherra Bandaríkj- anna og öryggismálaráðgjafa forsetans. Upp á síðkastið hefur þess gætt í vaxandi mæli, að í það horf sækti hjá Clark og George P. Shultzutanríkisráðherra. Einkum fára sögur af að Shultz hafi mislíkað, þegar Clark fór nýlega til Rómar að honum for- spurðum, til að eiga þar fund með McFar- lane og Weinberger landvarnaráðherra. Gekk svo langt að gefnar voru út yfirlýsing- ar til fjölmiðla, til að reyna að gera sem minnst úr þessum árekstri ráðherra og for- setaráðgjafa. Þegar Clark tók við formennsku í Þjóðar- öryggisráðinu, reynslulaus með öllu í al- þjóðamálum og nýbúinn að gera sig beran að vanþekkingu á því sviði fyrir utanríkis- málanefnd Öldungadeildarinnar, var Mc- Fimmtudagur 20. október 1983 _f~lelnai- , pðsturinn Eins og alkunna er hafa kanadískir fisk- framleiðendur verið í geysimikilli sókn á Bandaríkjamarkaði síðustu árin. Þeir hafa boðið mun lægra verð en íslendingar, en hins vegar hefur íslenski fiskurinnjrótt öllu betri til manneldis en sá kanadíski. I greininni í Sjá- varfréttum koma fram ýmsar fróðlegar tölur sem árétta það að Islendingar hafi farið halloka á markaðnum. Sala þorskflaka á Bandaríkjamarkaði hef- ur aukist mjög á síðustu árum og var í fyrra komin upp í um 169 milljónir punda, sem er metsala. Hins vegar hefur hlutur Islendinga í markaðnum minnkað jafnt og þétt, var 67 milljón pund árið 1978, eða um 51,5% af heildarsölunni, en ekki nema 44 milljónir punda í fyrra, eða um 26% af heildarsölunni. Sókn Kanadamanna á þorskmarkaðnum mun þó ekki hafa verið án skakkafalla, því stöðugt berast fréttir af rekstrarerfiðleikum kanadísku fyrirtækjanna. Til dæmis munu tvö stærstu fyrirtækin, Caribou og Fisheries Products, ramba á barmi gjaldþrots. Heyrst hefur að Kanadamenn hyggist bregðast við þessu með því að samræma starfsemi kanadísku fyrirtækjanna á Bandaríkjamark- aði, jafnvel með aðstoð ríkisvaldsins. Það er því ekki ástæða til að ætla annað en Kanada- menn geti haldið áfram að bjóða upp á sama lága verðið á sínum afurðum, eða 1,20—1,30 dollara fyrir fimm punda pakka af þorskflök- um, og jafnvel Iækkað ef í hart fer — „enda er kanadíska ríkið reiðubúið að halda þessu uppi í atvinnubótaskyni, eins óréttlátt og það er nú gagnvart smáþjóð eins og okkur íslend- ingurn", voru ummæli eins af viðmælendum Helgarpóstsins innan fiskiðnaðarins. Eins og fram kom í máli Sverris Hermanns- sonar munu SH og Sölusamtök SÍS nú liggja með óhemju miklar birgðir af óseldum fiski. Birgðaaukningin mun vera hvorki meira né minna en 80% miðað við sama tima í fyrra. í yfirlýsingu sinni segir Guðmundur H. Garðarsson að SH og fyrirtæki þess hafi ætíð sóst eftir hæsta mögulega verði fyrir afurðir sínar og því séu sveiflur í birgðastöðunni gðli- legar. Einnig átelur-hann ráðherra harkalega fyrir að staðhæfa opinberjega um birgðastöð- una og telur að það muni veikja stöðu íslenskra fiskseljenda gagnvart kaupendum og samkeppnisaðilum erlendis. í sama streng IIVIIMLEIMID VFIRSVINI Farlane gerður staðgengill hans, en hann hefur langa reynslu í utanríkismáium allt frá velmektardögum Henry Kissingers. Slíkur fagmaður er líklegur til að geta lægt öldur í samskiptum utanríkisráðuneytis og forseta-' embættis. Þar að auki er ekki vanþörf á reyndum manni með mikla sérþekkingu við hlið Reagans eins og komið er samskiptum Bandaríkjamanna og Sovétríkjanna. Margt bendir til að ráðandi öfl í Sovétstjórninni hafi komist að þeirri niðurstöðu, að nú sé málum svo komið að ekki sé neins ávinnings að vænta frá sovésku sjónarmiði af samn- ingaviðræðum við Bandaríkin, og því kjósi þau að láta hart mæta hörðu. Sovéska herstjórnin tók að sér að réttlæta árásina á kóresku farþegaþotuna við Shaka- lineyju, en það athæfi vakti um allan heim viðbjóð og vantraust á Sovétríkjunum. Eftir dúk og disk hélt Ogarkoff, yfirforingi her- ráðsins, fréttamannafund í Moskvu, þar sem hann bætti gráu ofan á svart með þvi að lýsa árásinni á farþegaflugvélina sem sjálf- sögðum hlut frá sovésku sjónarmiði. Andrópoff flokksleiðtogi lét líða hartnær mánuð, áður en hann lét frá sér heyra um eftirköst flugvélarmálsins. Síðan hafa Gromiko utanríkisráðherra og hershöfðingjar einkum haft orðið fyrir Sov- étstjórninni á alþjóðavettvangi. Beinist mál- flutningur þeirra einkum að því að útmála gagnráðstafanir Sovétríkjanna, verði tekið að koma fyrir í Vestur-Evrópu meðaldræg- um kjarnorkueldflaugum, eins og til hefur staðið í fjögur ár, náist ekki samkomulag um takmörkun meðaldrægra kjarnorkueld- flauga í viðræðum risaveldanna í Genf. Sov- étmenn boða tvenns konar gagnaðgerðir. í fyrsta lagi segjast þeir munu fjölga kjarn- orkuvopnum sínum í öðrum Austur-Ev- rópulöndum. Kúlíkoff marskálkur, yfir- maður herafla Varsjárbandalagsins, skýrði svo frá í síðustu viku, að ekki yrði látið við þetta sitja, heldur sovésk kjarnorkuvopn höfð til taks undan ströndum Bandaríkj- anna, svo nálægt að þau nái skotmörkum í Bandaríkjunum á sama tíma og tæki Pers- tóku ýmsir viðmælendur Helgarpóstsins úr röðum fiskframleiðenda. Y msar ástæður aðrar en sölutregða og hátt verðlag munu liggja að baki birgðasöfnun- inni. Mikill hluti birgðanna mun vera karfi, sem erfitt mun vera að koma á markað um þessar mundir. Eitthvað af birgðunum mun vera skreið og fiskur á Sovétmarkað, sem væntanlega mun verða skipað út innan tíðar. Önnur ástæða er sú að hverfandi lítill fiskur er verkaður í skreið og saltfisk eins og stendur og því fer mun meira magn í frystingu nú en áður. „Það er auðvitað skiljanlegt að ráðherra skuli vekja máls á þessu núna, þótt aðferðin sé svolítið vafasöm", sagði áhrifamaður í fisk- iðnaði við Helgarpóstinn. „Bankarnir hljóta að vera alveg að sligast undan öllum þeim afurðalánum sem bundin eru í þessum óseldu birgðum". Tíminn segir frá því á miðvikudaginn að -engin greiðsla hafi enn komið fyrir afurðalán að upphæð sjö milljarðar króna. Ástæðan er einföld: lánin voru veitt út á fisk sem ekki hef- ur enn tekist að selja. í framhaldi af þessu vaknar áleitin spurn- ing: Ráðgerður þorskafli íslendinga á síðustu vertíð var mun minni en raun varð á, allt að 100 þúsund tonnum. Ef allur þessi þorskur hefði komið upp úr sjónum, lægi hann þá ekki í frystiklefum á íslandi og í Bandaríkjun- um núna? Og þá sætum við Islendingar fyrst uppi með þorskfjall sem gæti risið undir nafni... Kjarninn í gagnrýni Sverris Hermannssonar er þó ummæli hans um að stóru fisksölufyrir- tækin séu „löngu frosin föst í starfsemi sinni“ og hafi ekkert aðhafst til að afla nýrra mark- aða fyrir nýja vöru. „Því er ekki að neita að það er talsverð stöðnun í afurðasölumálunum hjá okkur“, sagði áðurnefndur fiskframleiðandi. „Eink- um hjá Sölumiðstöðinni. Mér hefur fundist að það leiki talsvert frískari vindar hjá Sam- bandinu“. Nýjar fisktegundir? Nýjar vörur? Nýir markaðir? Allt virðist þó bera að þeim sama brunni að tímabært sé fyrir íslendinga að Ieita .nýrra leiða í fiskveiðum, fiskverkun og fisk- sölu. hing-2 eldflaug frá Vestur-Þýskalandi að hæfa mark í Rússlandi. í öðru lagi beitir Gromiko utanríkisráð- herra Vestur-pýskalands sérstökum þrýst- ingi. Eftir árangurslausan fund með Gen- scher, utanríkisráðherra Vestur-Þýskalands, í Vínarborg, þar sem rætt var um leiðir til að koma samningaviðræðunum í Genf á rek- spöl, hélt Gromiko til Austur-Berlínar. Þar ræddi hann við Honnecker, forseta og flokksforingja, og birtu þeir síðan yfirlýs- ingu, þar sem boðað er að sambúð þýsku ríkjanna hljóti að hraka, verði tekið að koma meðaldrægu, bandarísku kjarnorku- eldflaugunum fyrir í Vestur-Þýskalandi. Skýrasta vísbendingin um hvert Sovét- ríkin stefna kom þó fram í fyrradag í ræðu Tíkonoffs, forsætisráðherra Sovétríkjanna, á árlegri ráðstefnu COMECON, efnahags- bandalags Sovétríkjanna og fylgiríkja þeirra. Brýndi Tíkonoff fyrir fundarmönn- um, að COMECON yrði að búa sem mest að sínu og halda viðskiptum við Vesturlönd í lágmarki. Er hér greinilega um að ræða frá- hvarf frá fyrri stefnu Sovétmanna, sem var fólgin í því að reyna að bæta framleiðni í iðnaði sínum með því að kaupa háþróaða tækni frá vestrænum ríkjum og Japan. Tíkonoff bætti því við, að Austur-Evrópu- ríkin yrðu að laga sig að sovéskum markaði, og til að auka aðstreymi hráefna frá Sovét- ríkjunum yrðu þau að reiða fram fjármagn til að efla þar námugröft og aðra hráefna- öflun. Allt ber þetta að sama brunni. Sovéska herstjórnin og þeir öldunganna í Kreml, sem mest óttast breytingar af hálfu nýs flokks- foringja, af því þá yrðu þeir fyrstir til að verða að víkja fyrir nýjum mönnum, hafa náð höndum saman. Til að framlengja setu sína á valdastólum útmála þeir utanaðkom- andi ógnun, en skortur þeirra á hæfni til að greina á milli hættu og eigin hugarburðar kom best í ljós í árásinni á kóresku flugvél ina. Nýr öryggismálaráðunautur Bandaríkja- forseta getur því fengið erfið verkefni við að fást.

x

Helgarpósturinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Helgarpósturinn
https://timarit.is/publication/47

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.