Helgarpósturinn - 27.10.1983, Blaðsíða 14

‘t%
I % *í % % \ % %.% *
tvriVoy*^v»viií’>^^f'r,f^’í; •
14
Fimmtudagur 20. október 1983
Helgar-
30051
JJOsturinn
hielgai------------
pösturinn
Ritstjórar: Arni Þórarinsson og Ingólf-
ur Margeirsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Hallgrímur Thor-
steinsson.
Blaöamenn: Egill Helgason, Kristin
Ástgeirsdóttir, Þórhallur Eyþórsson.
Útlit: Björn Br. Björnsson, Björgvin
Ólafsson.
Ljósmyndir: Jim Smart
Handrit og prófarkir: Hildur Finns-
dóttir
Útgefandi: Goðgá h/f
Framkvæmdastjóri: Guðmundur H.
Jóhannesson.
Auglýsingar: Áslaug G. Nielsen
Skrifstofustjóri: Ingvar Halldórsson
Innheimta: Jóhanna Hilmarsdóttir
Afgreiðsla: Þóra Nielsen.
Lausasöluverð kr. 25
Ritstjórn og auglýsingar eru að Ár-
múla 36, Reykjavik, simi 8-15-11. Af-
greiðsla og skrifstofa eru að Ármúla
36. Simi 8-15-11
Setning og umbrot: Alprent hf
Prentun: Blaöaprent hf.
Elliheimilin
eru gömul
Enginn veit sína ævina fyrr en
öll er. Öllum aldursskeiöum fylgir
óvissa en nú á tímum er óvissan
og óöryggiö e.t.v. hvað mest á síð-
asta skeiði ævinnar, eftir að venju-
legum starfstíma lýkur,
Gamalt fólk á íslandi, sem er að
Ijúka starfsævi sinni, sér nú fram á
lengri lífdaga í ellinni en dæmi eru
til um áður. íslendingar ná hæst-
um meðalaldri allra þjóða, og ekki
er óalgengt að gamalt fólk eigi
15-20 ár ólifað þegar það lætur af
störfum.
Þetta fólk á rétt á því að lifa eins
innihaldsríku og virku lífi á ævi-
kvöldinu og frekast er kostur. Tvo
síðustu áratugina hefur lítill skiln-
ingur virst ríkja á þessu hér á
landi. Á þessum 20 árum hefur
dans þjóðarinnar kringum gull-
kálfinn verið trylltari en nokkru
sinni fyrr. Gamla fólkinu hefur ver-
ið ýtt til hliöar og litið á vandamál
þess sem feimnismál.
Sem betur fer hefur þetta breyst
á allra síðustu árum, en það er
sorglegt til þess að vita, að neyðar-
ástand í málefnum aldraðra hafi
þurft til að vekja menn upp af þeim
vonda svefni, sem stofnana-
hugsunarhátturinn hefur verið í
þessum efnum.
Fyrir rúmum fjórum árum
skyggndist Helgarpósturinn á
bakvið tjöldin á elliheimilinu
Grund í Reykjavík. Ýmsir hnökrar i
starfsemi þeirrar stofnunar voru
þá dregnir fram f dagsljósið. í HP í
dag er aftur litast um á Grund.
Sumt hefur þar breyst til batnaðar,
þar er nú t.d. rýmra um fólk en fyrir
fjórum árum.
Elliheimilið Grund og Hrafnista í
Reykjavík hafa leyst úr stórkostleg-
um vanda aldraöra og aðstand-
enda þeirra í áranna rás, en þess-
arstofnanireru að úreldast. Kröfur
til þjónustu við aldraða hafa
breyst. Þarfir fólks í ellinni hafa
verið endurmetnar og í Ijós hefur
komið að stórar stofnanir einsog
elliheimilin svara ekki þessum
þörfum til fulls. Stofnununum sjálf-
um hefur liðist of lengi að skil-
greina þessar þarfir. Hér er ein-
staklingum ekki um að kenna,1
heldur þeim hugsunarhætti sem !
stofnanirnar sem slíkar hafa leitt af
sér.
Ný lög um þjónustu við aldraða
stefna ( átt frá stofnanahugsunar-
hættinum. Þau viðurkenna góðu
heilli þá sjálfsögðu kröfu að gömlu
fólki sé gert kleift að búa við eðli-
legt heimilislíf sem lengst. Til-
hneiging gamals fólks til að koðna
niður við þaö aö fara á elliheimili er
nú viðurkennd staðreynd.
Stofnanirnar lama fólkið.
f væntanlegri reglugerð um að-
búnað og skipulag dvalarheimila
aldraðra verða gerðar auknar kröf-
ur til þessara stofnana. Það er
óskandi að þær hafi til að bera
þann sveigjanleika, sem nægir til
að svara þessum kröfum sam-
félagsins.
Ekki
allir eins
— en fara vel
meö þaö?
í síðasta blaði var greint frá
væntanlegu kjöri formanns fyrir
Sjálfstæðisflokkinn. Ritstjóri
blaðsins hefur beðið mig að láta orð
falla um þau mál. Mér er þetta ekki
alveg ljúft, því niðurstöður blaðsins
benda til þess að ég hafi haft rangt
fyrir mér um langa hríð. Nú er það
svo, að maður getur oftast fundið
sér eitthvað skemmtilegra til dund-
urs en að viðurkenna opinberlega,
að maður hafi hrærst í misskilningi
nokkur síðustu misseri.
Því hagar þannig til, að um langa
hríð hef ég viðrað skoðanir í þá
veru, að ágreiningur væri um
stjórnmál í Sjálfstæðisflokknum.
Ég hef ekki legið á þessum skilningi
mínum og hlotið andúð sumra fyrir
vondar skoðanir og sjálfsagt enn
fleiri fyrir að viðra einkamál á torg-
um.
Samkvæmt úttekt Helparpósts-
ins og fleiru, sem gengið hefur út á
prenti um málið, verður næsti for-
maður Sjálfstæðisflokksins ekki
kosinn pólitískri kosningu. Munur-
inn á þekktum frambjóðendum er
samkvæmt rituðum heimildum svo
lítill, að óhugsandi er að staðsetja
þá hvern við annars hlið á hugsaðri
línu frá hægri til vinstri. Þeir virð-
ast allir liggja í sama punkti, svo ef
horft er framan frá sést bara einn.
Það þarf hliðarsýn til að sjá alla
þrjá í einu.
Menn hafa lengi kvartað yfir því,
að pólitík sé blandað í alla skapaða
hluti hér á íslandi. Svo er ekki í
Sjálfstæðisflokknum, þrátt fyrir
þann yfirlýsta tilgang flokksins að
huga nokkuð að þjóðmálum.
Þetta vekur sjálfsagt undrun ein-
hverra, sem hafa haft veður af átök-
um þarna innanbúðar á umliðnum
árum. Ef það reynist rétt, að sjálf-
stæðismenn blandi ekki pólitík í
leiðtogakjör, verða menn að finna
einhverjar ópólitískar ástæður fyrir
deilum manna áður. Nema þetta
hafi allt saman breyst í skyndingu
og það sé nýlega, sem sjálfstæðis-
menn gerðust ópólitískir.
Nú er það svo, að fráfarandi for-
maður flokksins hefur endrum og
eins orðið fyrir ámæli úr eigin röð-
um þessi síðustu ár. Það svarar hver
fyrir sig, en sjálfur hef ég aldrei
gagnrýnt Geir fyrir annað en póli-
tík. Mer hefur alltaf þótt hann hinn
vænsti maður og þrásinnis fengið
slíkt staðfest hjá þeim sem þekkja
betur til. Þegar svo bregður við, að
enginn ágreiningur reynist um
stjórnmál í flokknum, verða menn
þó að leita að einhverjum skýring-
um á þessum Iátum að undanförnu,
þó ekki væri nema til að forðast
slíkan misskilning á ný. Þá liggur
beint við að álykta, að mönnum
hafi þótt fráfarandi formaður svo
leiðinlegur að uppúr sauð. Eða þá
hitt, að Gunnar Thoroddsen hafi
verið slíkt fádæma hrekkjusvín að
gera síðustu ár þjóðarsögunnar að
einum samfelldum misskilningi.
Nema að sjálfstæðismenn séu bún-
ir að fá nóg af pólitík og vilji fara að
huga að einhverju skemmtilegra.
Meintur tilgangur flokksins er þó
að huga enn um sinn að þessum
málum þó leiðinn dapri sýn um
stund. Það gæti hugsanlega komið
uppúr kafinu, að mennirnir þrír séu
ekki allir eins þó þeir fari vel með
það. Það má þó telja víst, að allar
slíkar hugleiðingar og meiningar
verði um stund dæmdar villutrú og
vilji til að sundra flokknum og
splundra tilverunni.
Eitt blaðanna hefur þrásinnis
kallað þetta tiltekna starf ofur-
mannlegt. Engu að síður virðist
helsta skilyrði fyrir ráðningu í það
vera skortur á afgerandi skoðun-
um. í slíkum goðheimum fá menn
hrærst um stund en svo koma aðrar
stundir. Það er reynsla fyrir því.
Jón Ormur Halldórsson
Þögn gegn
þungum
ásökunum?
í síðasta Helgarpósti var grein
sem bar yfirskriftina NAUÐGAN-
IR. Það er mjög þarft að blaða-
maður taki sig til og fjalli um þetta
efni og mér þótti greinin að mörgu
leyti góð, þótt stutt væri. Ég held að
það sé á u.þ.b. tveggja ára fresti að
eitthvert blaðanna fjalli um nauðg-
anir — ein grein eða svo — þar með
er málið afgreitt og hægt að snúa
sér að öðru. Þess á milli má sjá ein-
staka smáklausu með fyrirsögninni
„Ráðist á stúlku“ eða „í gæslu-
varðhaldi vegna átta kæra um
nauðguní*
Þettá skeytingarleysi endurspegl-
ar því miður viðhorf almennings til
nauðgana. í þeim efnum vaða uppi
alls kyns fordómar og oft gengur
þetta jafnvel svo langt að menn eru
ekki einu sinni að hafa fyrir því að
fela þá. Hvað er hann t.d. að fara
rannsóknarlögreglumaðurinn sem
Kristín Ástgeirsdóttir blaðamaður
vitnar í í grein sinni þegar hann seg-
ir: „Af þessum 16 málum sem kærð
hafa verið á þessu ári, kemur áber-
andi ölvun kvenna við sögu í 8 til-
fellum?“ Skyldi hann taka svona til
orða ef 8 af 16 húseigendum sem
brotist væri inn hjá hefðu verið
•ölvaðir þegar innbrotið var framið?
Kannski er maðurinn bara óhepp-
inn í orðavali en það er ansi algengt
að menn segi „henni var nær“
þegar konu er nauðgað eftir að hún
hefur smakkað áfengi.
En það er fleira eftirtektarvert í
þessari grein og þar koma fram
þungar ásakanir á hendur lögreglu
og dómsvaldi, svo þungar að ég get
ekki séð að þessum aðiljum sé stætt
á því að Iáta sem ekkert sé. Tökum
dæmi: Eftir Ásdísi Rafnar lögfræð-
ingi er haft að „meðferð nauðg-
unarmála í íslenska dómskerfinu
væri ekki sem skyldi,“ að konur
dragi kærur sínar til baka m.a.
vegna þess að þær „treystu sér ekki
til að ganga í gegnum yfirheyrslur
og rannsóknirí1 Eftir Þuríði Jóns-
dóttur félagsráðgjafa er haft að
meðferð þessara mála sé „hvergi
nærri nógu góð“ og einnig talar
hún um „þá niðurlægingu sem kon-
ur verða fyrir“ þegar mál þeirra eru
rannsökuð. Fleira nefna þær í
svipuðum dúr, m.a. fullyrða þær að
lögreglan láti það viðgangast að
nauðgarinn sleppi við kæru með
því að borga konunni einhverjar
bætur. Ásdís segir þessa málsmeð-
ferð ólöglega og það er ekki nægi-
legt svar hjá Arnari Guðmundssyni
rannsóknarlögreglumanni að segja
einfaldlega að þetta sé ekki satt.
Svarið er ekki nægilegt vegna þess
að ýmsar konur hafa sagt að
lögreglan og dómsvaldið sinni þeim
seint og illa ef þær þurfi að kæra
nauðgun, að þær séu tortryggðar
og niðurlægðar, m.a,. með spurn-
ing’um sem komi málinu ekkert við.
Með grein Kristínar er viðtal við
konu sem var nauðgað og lýsing
hennar er ekkert einsdæmi, fleiri
konur hafa svipaða sögu að segja,
jafnvel að þær hafi látið þvæla sér
út í að draga kæru til baka eftir að
nauðgarinn hafi grátið og sagst eiga
konu og börnin mörg og smá.
Nú er ég ekki að halda því fram
að lörgreglan geri allt illa en það er
nauðsynlegt að einhverjir í lög-
gæslu- eða dómskerfinu taki sig til
og skrifi t.d. nokkrar greinar til að
upplýsa fólk um meðferð nauðg-
unarmála og réttarstöðu þeirra sem
fyrir slíku ofbeldi verða. Slíkt gæti
dregið úr fordómum og orðið til
þess að fleiri konur treystu sér til að
kæra nauðgun. Þar fyrir utan er
löngu orðið tímabært að endur-
skoða lagaákvæðin um nauðgun,
þau eru frá 1940 og endurspegla að
ýmsu leyti gamla fordóma.
Lög og refsingar eru samt ekki
konum endanleg vörn í þessum efn-
um, nauðgun er í raun ekki annað
en svæsnasta stig þeirrar kvenfyrir-
litningar sem svo áberandi er í sam-
félaginu. Kannski er samt eitthvað
að breytast. í Reykjavík hefur verið
opnað athvarf fyrir þær konur sem
verða fyrir nauðgun eða öðru
ofbeldi (síminn er 21205) og ekki
þegja allar konur lengur. Konan
sem sagði frá reynslu sinni í síðasta
blaði sýndi með því aðdáunarvert
hugrekki.
Elísabet Gunnarsdóttir
Frá blaðamanni.
Því er við bréf Elísabetar að bæta
að blaðafulltrúi hersins, Bill Clyde,
hafði samband við blaðið vegna
þeirrar sögu sem sögð er í lok
greinarinnar í síðasta blaði. Þar var
sagt frá nauðgunarmáli sem upp
kom á Vellinum sl. vor. Blaðafull-
trúanum fannst mikið fullyrt, ekki
hefði tekist að hafa uppi á mönnun-
um fjórum sem konan kveður hafa
nauðgað sér, og engin kæra hefði
komið fram! Það stendur eftir sem
áður að konan var flutt á sjúkrahús
í Reykjavík, mjög illa á sig komin,
og hefur átt við sálræn vandamál
að stríða síðan atburðurinn átti sér
stað. Rannsóknarlögreglan hefur
unnið að rannsókn málsins, kæra
liggur fyrir og lögreglan á Kefla-
víkurflugvelli vissi um málið, að
sögn Arnars Guðmundssonar lög-
reglumanns. Ég leyfi mér að full-
yrða að konur digta ekki upp svona
Framhald. á nœstu síðu
FÖSTUDAGSKVÖLD
I JISHUSINUl IJI! HUSINU
OPIÐ í ÖLLUM DEILDUM TIL KL. 10 í KVÖLD
Ný verslun
Flatey 2. hæð.
• Bækur
• Leikföng
• Búsáhöld.
NYJUNG
a JLgrillið
jJj*'9*^**' Grillréttir allan daginn

Réttur dagsins
Husgagnaúrval
á tveimur
hæðum.
Munið okkar
hagstæðu
greiðslu-
skilmála
OPIÐ
LAUGARDAG KL.9-12
Matvörur.
Fatnaður.
Húsgögn.
EUROCARO
RAFTÆKI
RAFLJÓS
REIÐHJÓL
JIE
/A A A A A A % .
, □ C E1 Li 2J
UMriUUUMUHl llkliTi
Jón Loftsson hf.
Hringbraut 121 Sími 10600