Helgarpósturinn - 22.12.1983, Blaðsíða 6

Helgarpósturinn - 22.12.1983, Blaðsíða 6
INNLEND YFIRSYN Jólavíxlarnir í ár Jólavíxillinn er kreditkort Hvað gerir fólk í desember þagar það á ekki fyrir jólunum? Hingað til hefur fólk leit- að til banka og sparisjóða og slegið víxil til að standa undir útgjöldum í þessum mánuði, sem eru meiri víðast hvar en flesta mánuði aðra. En þetta er að breytast. Nú er erfiðara en áður að slá eyðsluvíxil í bönkum og fleiri og fleiri sjá bjargvaett jólanna í formi kredit- korta. Það sem eitt sinn var jólavíxili er nú jólakort. Viðskipti með kreditkortum hafa færst mjög í vöxt síðustu vikurnar. Geysileg aukn- ing hljóp í þessi viðskipti eftir að fimm bank- ar og 13 sparisjóðir gerðu VISA—kortin gjaldgeng hér innanlands í þessum mánuði. Fyrir á markaðinum var Eurocard—Kredit- kort sf. Nú er talið að rúmlega 16.000 kort hafi verið gefin út hjá þessum tveimur fyrirtækj- um: rúmlega 9.000 á vegum Kreditkorta og liðlega 7.000 hjá VISA. Verslunarmenn segja að í stykkjavöru, svo sem fatnaði, bókum og plötum, þ.e. jólagjafaversluninni, fari nú allt að 15% viðskiptanna fram með kreditkort- um. Verslunarmenn eru nokkuð á báðum átt- um í afstöðu sinni til þessarar þróunar. Allir eru á einu máli um að við henni verði ekki spornað, þessi greiðslumáti hljóti að halda innreið sína hér á landi fyrr eða síðar. Eins telja kaupmenn að kortin örvi fólk til kaupa, freistingin sé mikil og mannlegt að kaupa strax og borga seinna, þó það sé auðvitað einstaklingsbundið. En það sem veldur verslunareigendum áhyggjum í jólaversluninni í ár er það, að það eru þeir sem hafa hlotið það hlutskipti að lána fólki fyrir jólahaldinu. Kaupmenn- irnir afgreiða fólkið með plastspjöldin síð- ustu dagana fyrir jól en sjá ekki neinar pen- ingagreiðslur fyrir vörurnar sem það keypti hjá þeim fyrr en í byrjun febrúar. Þetta kem- ur sér illa fyrir þá, einkum vegna þess að þeir þurfa að borga söluskatt af þessum vörum 25.^ janúar. Úttektartímabil á Eurocard er einn mánuður, frá 21. hvers mánaðar til 20. næsta mánaðar. Hjá VISA verður úttektar- tímabilið 18. hvers mánaðar til 17. næsta mánaðar, en nú í desember, þegar kortin fóru af stað, var úttektartímabilið ákveðið frá 10. desember til 17. janúar. Greiðslur með Eurocard fram til 21. desember, þ.e. á úttektartímabilinu 21. nóvember til 20. desember, þurfa korthafar að greiða 5. janú- ar. Það, sem handhafar Eurocard kaupa með kortinu eftir 21. desember, þurfa þeir ekki að borga fyrr en 5. febrúar. Eindagi VISA-kortanna er hins vegar 2. hvers mán- aðar og það sem keypt var með VISA-korti eftir 10. desember, þarf þannig ekki að borga fyrr en 2. febrúar. Kaupmenn bera sig illa vegna þessara iánaviðskipta sem hinn nýi háttur hefur neytt þá til að taka þátt í. Þeir geta þó ekki annað en spilað með þegar neytendur taka þessum viðskiptamöguleika fagnandi: Kreditkortaþjónusta verslananna verður samkeppnisleg nauðsyn. Það sem kaup- menn eru áhyggjufullir yfir núna er það hvernig þeir eiga að fara að því að borga söluskattinn og fjármagna lagera. „Við erum allir með magaverk út af þessu", segir Guðlaugur Bergmann, forstjóri Karna- bæjar. ,,Það er verið að velta lánakerfinu yfir á okkur. Við erum að lána fóikinu það sem bankarnir eiga að lána. Það er ekkert að þessum kreditkortaviðskiptum nema eitt: Það sem er að, er þetta sjúka bankakerfi okkar. Bankarnir fundu ilminn af dæminu þegar einkaaðilar fóru af stað með þetta fyr- ir nokkrum árum og hafa nú þrýst þessu fram, sbr. VISA núna í desember. Ég skal ekkert segja um hvort þeir veltu þessum lán- um vísvitandi yfir á okkur einmitt núna en þetta er óbilgjarnt gagnvart okkur. Þessi langi tími (allt upp í 45 daga), sem kaupmenn þurfa að bíða eftir greiðslum, fer fyrr eða sið- ar út í verðið. Þeir lofa okkur fyrirgreiðslu í bönkum fyrir þessu en hún kostar sitt. Það er heilmikill skollaleikur í þessu“. Kaupmenn standa frammi fyrir vanda að þessu leyti og líta margir hverjir svo á, að þar sem það séu bankarnir sem standi að baki kreditkortafyrirtækjunum, þá verði þeir einnig að taka á þessum vanda. ,,Bank- arnir geta ekki verið stikk-frí í þessu dæmi ', segir einn kaupmaður í samtali við Helgar- eftirSigmund Erni Rúnarsson póstinn. „Ætli menn skrifi ekki bara ávísanir fyrir vöruvíxlunum og söluskattinum og bíði svo eftir því hvað bankinn þeirra gerir. Það er kerfið sem neyðir menn til að skulda þetta. Þetta er nokkuð skuggaleg staða en ég hef ekki trú á því að bankarnir haldi uppi harðri stefnu og fari að loka reikningum hjá mönnum. Það er ekki svo mikið sem kaup- menn geta gert“. Meðal kaupmanna hafa einnig heyrst hug- myndir eins og sú, að telja ógreiddar vörur vegna kreditkortaviðskipta til vörubirgða nú um áramótin. ,,Það er ljóst að verslunarfyrirtæki þurfa gífurlegar fjárhæðir og koma til með að leita til viðskiptabanka sinna“, segir Þórður Ólafsson, forstöðumaður bankaeftirlitsins hjá Seðlabanka íslands. Svo kann að fara að eftirspurn eftir fyrirgreiðslu verði meiri en það svigrúm sem bankarnir hafa. Hér er um miklar fjárhæðir að ræða. Meðaltalsúttekt- arheimild á korti er sögð vera um 15.000 krónur. Og kortin eru orðin 16.000 talsins. Heildarúttekt á kortin gæti verið 100-200 milljónir króna á mánuði. „Tímapunkturinn sem valinn var til að fara af stað með þetta var ekki sá heppilegasti", segir Þórður Ólafsson. „Fólk sér kortin fyrst og fremst sem lánamöguleika á annars þröngum lánamarkaði. Mér er ekki grun- laust um að fleiri aðilar misstígi sig í þessum viðskiptum núna en efni standa til. Þeir sem standa að VISA-Island viður- kenna að hafa byrjað starfsemina í desem- ber til að trekkja að viðskiptavini. Kreditikortafyrirtækin hafa varla getað annað eftirspurn eftir kortum síðustu daga: t.d. hefur VISA—ísland gefið út 3.000 kort í þessum mánuði. En hjá bönkunum er sögð minni ásókn í lán fyrir jólin en áður. „Nú er fólk að átta sig á möguleikum kortanna", segir Gunnar Bæringsson, framkvæmda- stjóri Kreditkorta s.f. Og Einctf S. Einarsson framkvæmdastjóri VISA—Island segir: „Is- lendingar hafa alltaf kunnað þá list að lifa um efni fram“. ERLEND YFIRSYN Vikur eru liðnar síðan áróðursstjórar í Moskvu létu í veðri vaka, að Júrí Andrópoff, flokksforingi og ríkisleiðtogi, væri kominn til starfa eftir ótilgreind veikindi frá því í ágúst. Hængurinn á þessum fréttaflutningi er sá, að enginn hefur séð Andrópoff bregða fyrir á almannafæri allan þennan tíma, ekki hefur einu sinni verið birt af honum mynd tekin eftir hvarfið 17. ágúst. Aftur á móti hafa þrautseigir, erlendir fréttamenn í Moskvu komist að raun um, að SAL-límúsínur í halarófum eiga öðru hvoru erindi í forréttindasjúkrahús miðstjórnar kommúnistaflokksins í skógi skammt utan við borgina. SAL-bíla með byrgðu gluggana nota ekki aðrir en æðstu valdhafar eða opin- berir gestir, og ferðir þeirra margra saman í sjúkrahús flokksforustunnar er eina vissa vísbendingin um, hversu komið er fyrir Andrópoff. Af henni má marka, að æðsti maður Sovétríkjanna er þannig á sig kom- inn, að félagar hans úr valdhafahópnum verða að sækja hann heim á sjúkrahús til að eiga með honum fundi. Þetta kemur heim við óstaðfestan orðróm um að Andrópoff sé með biluð nýru, og megi aldrei víkja langt frá skilvindu þeirri, sem fjarlægir þvagefni úr blóði slíkra sjúklinga. Heilsufar Andrópoffs er önnur ástæðan til að beðið er með óvenjulegri eftirvæntingu árvissra árslokafunda æðstu stofnana Sovét- ríkjanna. Vel má vera að fundur miðstjórnar kommúnistaflokksins sé þegar hafinn, því einatt er ekkert látið um þá fundi vitnast, fyrr en þeir eru um garð gengnir. Æðsta ráð- ið kemur svo saman milli jóla og nýárs. Láti Andrópoff á hvorugum fundi sjá sig, verður dregin sú ályktun, að hann sé orðinn karar- maður og hafið nýtt tímabil óvissu um for- ustu fyrir Sovétríkjunum. Hin ástæðan til að fundir þessir þykja nú óvenju miklum tíðindum sæta, er að þar kemur skýrar í Ijós en áður, hver viðbrögð Sovétstjórnarinnar eru við síðustu atburðum í samskiptum við Bandaríkin. Frá því tekið var að koma fyrir í Bretlandi og Vestur— Þýskalandi fyrstu bandarísku eldflaugunum af gerðunum Pershing—2 og Cruise, hafa Sovétmenn hætt þrennum viðræðum um að takmarka vopnabúnað risaveldanna eða draga úr honum. Ljóst er orðið, að Sovét- menn munu ekki taka frekari þátt í sérstök- um viðræðum um takmörkun meðaldrægra kjarnorkueldflauga í Evrópu. Hins vegar vilja talsmenn stjórnarinnar i Washington Júrí Andrópoff Sjúklingurinn í við kúrekann í túlka viðbrögð þeirra í heild á þann hátt, að enn sé um að ræða taugastríð gegn þjóðum Vestur—Evrópu, og þegar NATÓ láti engan bilbug á sér finna, muni Sovétstjórnin snúa aftur að samningaborði á nýjum vettvangi. Hafa augu manna einkurh beinst að fundi þeim sem hefjast skal í Stokkhólmi 17. janú- ar á grundvelli Helsinki-sáttmálans. Þar á að fjalla um ráðstafanir til að draga úr vopna- búnaði í Evrópu, og hafa Vesturveldin í hyggju að senda utanríkisráðherra sína til fundar. Þrátt fyrir mikla eftirgrennslan, ligg- ur ekkert enn fyrir um að Sovétríkin og fylgi- ríki þeirra sendi svo háttsetta menn á vett- vang. Því lengra sem líður verða þær raddir hár- værari í Washington, sem halda því fram að viðræðuslitin í Genf séu ekki af hálfu Sovét- stjórnarinnar fyrst og fremst herbragð í áróðursstríði, heldur til marks um að Sovét- menn séu að endurskoða stöðu sína gagn- vart Bandaríkjunum. í bandarískum blöðum er haft eftir þingmönnum, fræðimönnum á sviði stórveldasamskipta og jafnvel sumum embættismönnum ríkisstjórnar Reagans, að þeir hafi áhyggjur af því sem á seyði sé í Moskvu. Ronald Reagan Kreml fæst Hvíta húsinu Reagan forseti og nánustu samstarfsmenn hans, einkum Weinberger landvarnaráð- herra, hafa haldið því fram að með banda- rískri hervæðingu mætti knýja Sovétríkin til undansláttar í viðræðum um takmörkun vopnabúnaðar og á öðrum sviðum. Þetta hefur verið helsti rökstuðningurinn fyrir MX-eldflauginni, B—1 sprengjuflugvélinni, og öðrum nýjum vopnakerfum. En þess sjást ekki minnstu merki, að Sovétstjórnin ætli að gera Reagan þann greiða að láta spádóma hans rætast á forsetakosningaári í Banda- ríkjunum. Þvert á móti benda öll sólarmerki til, að valdhafar í Sovétríkjunum leggi kapp á að sýna fram á, að á hernaðarsviði geti þeir goldið líku líkt og rúmlega það. Á fundunum í Moskvu næstu hálfa aðra viku, kemur í ljós hversu hörð viðbrögð Sovétríkjanna verða, i þeim nýja áfanga vígbúnaðarkapphlaupsins sem nú er að hefj- ast fyrir alvöru. Þótt stjórnendum í Washing- ton gangi illá að gera sér grein fyrir því, er valdhöfum Sovétríkjanna vel ljóst, að hern- aðurog hervæðing er eina svið mannlegrar viðleitni, þar sem þeir geta gert sér von um að hafa í fullu tré við Bandaríkin. Sem stendur leggst allt á eitt að ýta undir eftir Magnús Torfa Ólafsson harkaleg viðbrögð af Sovétstjórnarinnar hálfu. Veikindi Andrópoffs hafa gert að verkum, að forusta hersins fær aukna þyngd á vogarskálum úrslitaákvarðana í Kreml. Helsta frumkvæði Andrópoffs á stjórnmála- sviði, aukinn agi og eftirrekstur, kemur mæta vel heim við hvatningu til hermann- legrar afstöðu og átaks í þágu landvarna. Svigrúm til að auka enn gífurlega hlutdeild hergagnaiðnaðarins í þjóðarframleiðslunni er meira en einatt áður, af þvi uppskera varð með betra móti í ár og agaherferð Andró- poffs virðist farin að bera árangur í aukinni iðnaðarframleiðslu og meira að segja fram- leiðni. Loks er þess að geta, að ýmislegt bendir til að sovéskir valdhafar séu komnir að þeirri niðustöðu, að engin von sé til að slökun og skárri sambúð milli risaveldanna komi til greina, meðan Ronald Reagan er við völd í Washington. Að sjálfsögðu ætla þeir sér ekki þá dul að hafa bein áhrif á úrslit forsetakosn- inga i Bandaríkjunum, en af reynslu Nixons og Bresnéffs vita þeir, hve dýrmætt forseta í baráttu fyrir endurkjöri getur verið að sýna friðvænlegan árangur í samskiptum við Sovétrikin. Þetta á alveg sérstaklega við um Ronald Reagan. Bæði samherjum hans og keppi- nautum ber saman um, að síðustu mánuði hafi stóraukist líkurnar á að utanríkismál verði helsta bitbeinið í baráttunni fyrir for- setakosningarnar að ári. Reagan og sam- starfsmenn hans eru á nálum yfir hvað ger- ast kunni í Líbanon, og tilraunir forsetans til að skýra fyrir löndum sínum, hvað banda- rískir landgönguliðar eru að gera í borgara- styrjöldinni þar, hafa ekki verið björgulegar. Reagan hefur rökstutt hervæðingarstefnu sína og vopnadýrkun með því, að Bandarík- in hafi dregist aftur úr í vopnakapphlaupinu á valdatíma fyrirrennara sinna, og þegar sér takist að vinna upp slakann, muni Sovét- menn glúpna og friðarhorfur vænkast. Hann getur ekki kvartað yfir að skort hafi á fjár- veitingar til hermála, en þegar í Ijós kemur að árangur er þveröfugur við fyrirheitin og viðsjár risaveldanna meiri en áður, er ekki einfalt mál að rökstyðja tilkall tii endurkjörs. 6 HELGARPÓSTURINN

x

Helgarpósturinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Helgarpósturinn
https://timarit.is/publication/47

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.